Zbiory online

"Byk Farnezyjski"

Informacje o obiekcie:

Dział / Oddział:Pałacyk H. Sienkiewicza w Oblęgorku
Typ obiektu:Rzeźba
Datowanie:1899
Autor:Autor nieznany
Miejsce powstania lub znalezienia:Rzym
Technika:odlewanie, cyzelowanie
Materiał:brąz
Wymiary:62x47x47 cm
Nr inwentarzowy:MNKi/S/39
Wytwórnia:Firma Nisini (Rzym)

Wielofigurowa rzeźba Byk Farnezyjsk, jest kopią słynnego rzymskiego moumentu z III w., była darem dla Henryka Sienkiewicza od neapolitańskiej firmy wydawniczej Detken & Rocholl. Oficyna ta pierwsza uzyskała zgodę pisarza na włoskie tłumaczenie Quo vadis.

Na Półwysep apeniński rzymska epopeja Sienkiewicza dotarła stosunkowo późno, bo dopiero w trzy lata po ukazaniu się w Rosji i w Niemczech. Od 1898
r. powieść drukowano w odcinkach na łamach pisma "Corriere di Napoli". Rok później książkę opublikowano w całości w przekładzie Federico Verdinoisa. Nakład wyjściowy wyniósł 30 tys. egzemplarzy, co nie było ilością zbyt imponującą. Wystarczyło jednak, aby wzbudzić zachwyt w całym kraju. W ciągu
zaledwie kilku lat Quo vadis doczekało się we Włoszech niemal stu kolejnych wydań, będących dziełem, co najmniej osiemnastu tłumaczy. W większości nie
znali oni języka polskiego. Nawet Verdinois musiał wspomagać się przekładem rosyjskim.

Książkę przetłumaczono na ponad 50 języków. Amerykanin Jeremiah Curtin, tłumaczący dzieła Sienkiewicza na język angielski, za pieniądze
otrzymane z przekładu Quo vadis, wybrał się w podróż dookoła świata. Niestety, sam autor będący obywatelem rosyjskim, nie mógł liczyć na podobne profity. Rosja nie podpisała Konwencji Berneńskiej z 1886 r., chroniącej prawa autorskie.

Ogromny sukces Quo vadis naturalnie przełożył się też na niemałe zyski pierwszego włoskiego wydawcy powieści. W dowód wdzięczności dla autora, oficyna Detken & Rocholl, postanowiła uhonorować Sienkiewicza kopią słynnego monumentu. Wybór Byka Farnezyjskiego (wyobrażającego chwilę, gdy synowie
antiopy przywiązują omdlałą Dirke do rogów potężnego byka) nie był przypadkowy. Rzeźba stanowiła aluzję do słynnej sceny cyrkowej z Quo vadis, w której
Ursus ratuje przed niechybną śmiercią Ligię. Pierwowzorem daru dla Sienkiewicza była marmurowa grupa rzeźbiarska, o wysokości 3,7 m, pochodząca z III w. Stanowi ona rzymską kopię niezachowanej greckiej rzeźby z brązu z ok. 100 r. p.n.e., dłuta mistrzów szkoły rodyjskiej – braci Apolloniosa i Tauriskosa z Tralles.
Rzymski Byk Farnezyjski, zmieniony w stosunku do oryginału poprzez dodanie  postaci  pasterza  oraz Antiopy,  został  odkryty  w  1546  lub  1547  r.,
w termach cesarza Karakalli. Rzeźba do dziś uważana jest za arcydzieło sztuki starożytnej. Do końca XVIII w. znajdowała się w Palazzo Farnese w Rzymie,
a następnie trafiła do Narodowego Muzeum Archeologicznego w Neapolu, gdzie w 1886 r. podziwiał ją osobiście sam Sienkiewicz.

Rzeźba do dziś ozdobą oblęgorskiego salonu, powstała w 1899 r. Wykonano ją w warsztacie Nisiniego w Rzymie, który specjalizował się w tworzeniu kopii słynnych antyków. Przedstawia mitologiczną scenę ukarania tebańskiej królowej Dirke, żony Likosa, przywiązanej do rogów byka. Czynu tego dopuścili się Zetos i Amfion, synowie Zeusa i Antiopy – pierwszej żony Likosa, dręczonej przez Dirke i jej męża. Centralne miejsce zajmuje imponujący, wzniesiony na dwóch tylnych nogach byk, którego przytrzymują obaj bracia. Jeden trzyma potężne zwierzę za rogi, a drugi za uzdę. Niżej siedzi półnaga Dirke ze wzniesionymi ku górze rękoma. Po drugiej stronie widoczna jest mała postać siedzącego chłopca z wieńcem laurowym przerzuconym przez pierś i leżącą obok fletnią Pana. Z tyłu stoi Antiopa, ubrana w drapowaną szatę. Cała scena rozgrywa się prawdopodobnie w lesie, o czym świadczy grunt, na którym stoją postaci (m.in. pnie drzew) oraz zwierzęta (sarny, psy, dziki, ptaki, węże). Całość została skomponowana na kształt piramidy. Niski cokół, na którym umieszczono rzeźbę zdobiony jest z czterech stron wicią akantu z półpostaciami i maską. Od frontu na cokole umieszczona została tabliczka z dedykacją: A HENRYK SIENKIEVICZ/ LA LIBRERIA DETKEN E ROCHOLL. NAPOLI.