Zbiory online

Makata haftowana (mihrab)

Informacje o obiekcie:

Dział / Oddział:Pałacyk H. Sienkiewicza w Oblęgorku
Typ obiektu:Tkanina
Datowanie:XIX w.
Autor:Autor nieznany
Miejsce powstania lub znalezienia:Turcja
Technika:haft kładziony
Materiał:jedwab, nić srebrna, nić zlota, tektura
Wymiary:320x200 cm
Nr inwentarzowy:MNKi/S/383

Tę niezwykle egzotyczną tkaninę, aplikowaną wersetami z Koranu, Henryk Sienkiewicz zakupił w listopadzie 1886 r., podczas podróży do Konstantynopola. Pisarz dokonał okazyjnej transakcji za pośrednictwem Henryka Gropplera - polskiego przedsiębiorcy, którego rodzina mieszkała w Turcji od 1850 r. Dom Gropplerów w Bebek, nazywany niekiedy ambasadą Polski, był centrum spotkań tureckiej Polonii i głównym ośrodkiem życia polskiego. Na przestrzeni lat gościli w nim m.in.: Adam Mickiewicz, Karol Brzozowski, Jan Matejko (cioteczny brat Henryka Gopplera), Jan Styka i oczywiście Henryk Sienkiewicz. U Gropplerów pisarz miał okazję podziwiać wiele wspaniałych przedmiotów, wśród których były m.in. niezwykłej urody tkaniny.

Sienkiewicz postanowił zakupić jedną z nich na pamiątkę i przywieźć ją do kraju. Tym bardziej, że dzięki Henrykowi Gropplerowi, nadarzyła się okazja do nabycia zupełnie wyjątkowej portiery. Zdaniem pisarza makata pochodziła najprawdopodobniej ze starego meczetu. Przeznaczył ją na prezent do pracowni malarskiej Jadwigi Janczewskiej. Tkanina najwyraźniej nie kosztowała zbyt wiele, bowiem Sienkiewicz uznał jej zakup, za niepowtarzalną wręcz okazję.

Podobne jedwabne kobierce, przetykane złotą lub srebrną nicią, o stylizowanych wzorach roślinnych lub architektoniczno-geometrycznych (np. motyw mihrabu), wytwarzano w krajach  Bliskiego Wschodu - głównie w Turcji i Persji w XVII i XVIII wieku. Tkaniny zawieszano następnie na ścianach domów oraz namiotów (tzw. makaty namiotowe). Często przykrywano nimi meble, a niekiedy używano też do odziewania poduszek lub materacy.

W przypadku makaty Sienkiewicza, centralny motyw stanowi tu mihrab (z arab. haraba -  srożyć się, walczyć, modlić się). Mihrab jest to nisza, zwykle na planie półokrągłym lub wielobocznym (niekiedy tylko ozdobna płyta), w sali modlitw w meczecie, znajdująca się pośrodku ściany kibli. Wskazuje ona kierunek Mekki, w którym powinni modlić się wierni. Zwykle mihrab jest bogato zdobiony.

Turecka tkanina znalazła obecnie miejsce na wschodniej ścianie w palarni pisarza. Centralny motyw otaczają bogate aplikacje w formie medalionów z wyszytymi złotą i srebrną nicią arabskimi napisami sławiącymi Allacha. Medaliony powtarzają się symetrycznie po obu stronach mihrabu i zawierają po trzy takie same sentencje. Tłem dla nich są ornamenty roślinne typowe dla tkanin wschodnich. Tło makaty ma kolor brunatny ze złocisto-brunatnym haftem, zawierającym dodatkowo elementy złocisto-szare. Pasy wokół nadproży, filarów, medalionów, rozet i cokołów filarów, są barwy beżowo-szaro-zielonej, i wypełnione są złocisto-brunatnym haftem z elementami złocisto-szarymi.