Fotografia: Fragment dworca kolejowego w Kielcach z Pomnikiem Niepodległości 1929

6x5 cm
Papier fotograficzny, fotografia
MNKi/Mat/H/410/147
 
   W ostatnich latach do Działu Historii została przekazana kolekcja pamiątek po Stanisławie Durleju, urodzonemu w Kielcach legioniście i żołnierzu ZWZ-AK, obejmująca m.in. fotografie, legitymacje, dokumenty, karty pocztowe, dokumentujące służbę Stanisława Durleja w Legionach Polskich, Policji Państwowej oraz działalność konspiracyjną w czasie II wojny światowej. W związku z 94. rocznicą odzyskania przez Polskę niepodległości prezentujemy pochodzącą z podarowanej do Muzeum spuścizny fotografię wykonaną na placu przed Dworcem PKP w Kielcach po uroczystościach odsłonięcia Pomnika Niepodległości w dniu 3 listopada 1929 r., przedstawiającą grupę ludzi stojących przed Pomnikiem, w tle widoczna jest południowa część gmachu Dworca. Fotografia jest przykładem tego, że tradycje niepodległościowe były zawsze w naszym mieście żywe, a rocznica odzyskania przez Polskę suwerenności stanowiła szczególną okazję do świętowania i organizowania patriotycznych uroczystości.
   Budowę Pomnika Niepodległości w Kielcach rozpoczęto w 1928 r. w inicjatywy kolejarzy, którzy utworzyli Komitet Budowy. W jego skład weszli pracownicy biura Oddziału Ruchu PKP i stacji kolejowej Kielce. Chcieli oni w imieniu całego społeczeństwa oddać hołd żołnierzom Marszałka Józefa Piłsudskiego za odzyskaną niepodległość. Pomnik miał powstać na pamiątkę wkroczenia do Kielc w dniu 12 sierpnia 1914 r. Pierwszej Kompanii Kadrowej i stoczenia walki z patrolem zaborcy na placu przed Dworcem PKP. W 1929 r. plac ten nazwano Placem Niepodległości, pomnik za usytuowano na osi ulicy Kolejowej (obecnie ul. Sienkiewicza). Zaprojektował go Czesław Czapski, student architektury na Politechnice Warszawskiej, którego stryj był wówczas zawiadowcą stacji Kielce. Projekt przedstawiał smukły cokół zwieńczony kulą ziemską z umiejscowionym na nim białym orłem podrywającym się do lotu, a odzyskaną niepodległość miały symbolizować zerwane na jego nogach kajdany. Komitet postanowił, że Pomnik zostanie odsłonięty w dniu 3 listopada 1929 r. Data ta zbiegła się z rocznicą usuwania okupantów austriackich z terenu ówczesnej Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych w Radomiu, w skład której wchodził Oddział PKP Kielce. Jak podawała „Gazeta Kielecka” w dniu uroczystości „...Na placu dworcowym wspaniale udekorowanym ustawiły się w czworobok kompanie honorowe 4 p.p. Leg., strzelcy, oddziały hufców kolejowych P.W., młodzież męska i żeńska, straż  pożarna, sokoli i sokolice ze sztandarami i orkiestrami, deputacja kolejowe itd.... „. O godz. 10-ej przybył pociągiem  minister komunikacji Alfons Kühn jako reprezentant rządu, szef kancelarii wojskowej Prezydenta Rzeczypospolitej płk. Jan Głogowski w towarzystwie rotmistrza Wacława Calewskiego, gen. Andrzej Galica w zastępstwie Marszałka Józefa Piłsudskiego oraz dyrektor radomskiej okręgowej dyrekcji PKP  inż. Stanisław Andrzejewski z gronem wyższych urzędników dyrekcyjnych. Przybyłych gości powitali na Dworcu członkowie Komitetu Budowy Pomnika z prezesem Mieczysławem Machowskim na czele oraz przedstawiciele miejscowych władz z wojewodą Władysławem Korsakiem i prezydentem miasta Romanem Cichowskim. Mszę święta świętą celebrował u stóp pomnika ks. prałat Bronisław Obuchowicz w asyście ks. szambelana Antoniego Żrałka i ks. pułkownika Stanisława Cieślińskiego. Po nabożeństwie nastąpił uroczysty akt odsłonięcia i poświęcenia monumentu, którego dokonali minister Kühn i ks. prałat Obuchowicz. Następnie przemawiali: naczelnik Machowski i minister Kühn, który z uznaniem podkreślił wysiłek i gorący patriotyzm kieleckich kolejarzy, którzy z własnych skromnych funduszy wznieśli pomnik. Minister pogratulował także projektodawcy Czesławowi Czapskiemu. Kolejnym punktem uroczystości było odczytanie przez wiceprezesa Związku Legionistów inż. Ślączkę pierwszego rozkazu Marszałka Józefa Piłsduskiego, wydanego po przekroczeniu przez Legiony kordonu. Ceremonię zakończyła defilada wojska i hufców Przysposobienia Wojskowego oraz wpisywanie nazwisk do księgi pamiątkowej.
   Po południu w salach Urzędu Wojewódzkiego odbył się bankiet wydany przez kolejarzy. Przy deserze przemawiali: dyr. Andrzejewski, woj. Korsak i p. Polit w imieniu pracowników kolei. W odpowiedzi na żywiołową manifestację zebranych na cześć armii zabrał głos reprezentant Marszałka Piłsudskiego gen. Galica, który w mowie na cześć kolejarzy podniósł rolę, jaką w odrodzonej Polsce odegrał Józef Piłsudski oraz podkreślił z naciskiem, iż  rola ta, mająca na celu ugruntowanie mocarstwowego stanowiska Polski, nie jest jeszcze skończona. Z Urzędu Wojewódzkiego goście udali się do kasyna oficerskiego, gdzie byli zgromadzeni na śniadaniu członkowie P.W. Jak podawała „Gazeta Kielecka” „....W godzinach wieczornych dworzec był rzęsiście dekorowany”.
   Pomnik został zniszczony przez Niemców we wrześniu 1939 r. Na początku XXI w. przystąpiono do jego odbudowy, co uwieńczono uroczystym odsłonięciem monumentu w dniu 11 listopada 2002 r. Zachęcam do obejrzenia pomnika w dniu Święta Niepodległości i wczucia się w atmosferę roku 1929 r.

Autor: Magdalena Otwinowska
 
Bibliografia:

    „Gazeta Kielecka”, 1929, Nr 88, s.2
    Kielce miasto Legionów, red. T. Kosiński, Kielce 2006