Zuzanna i starcy (przypisany) Luca Giordano (1634-1705)

XVII/XVIII w.
Olej, płótno
141x193
Zakup 1976
MNKi/M/364

W Babilonie mieszkał pewien mąż imieniem Joakim.
Wziął on żonę imieniem Zuzanna, córkę Chilkiasza;
była ona bardzo piękna i bogobojna. (...)
Wybrano spośród ludu dwóch starców na sędziów.
Należeli oni do tych, o których powiedział Pan:
„Wyszła nieprawość spośród starców – sędziów z Babilonu”.
Dn. 13, 1-5

Sędziowie byli częstymi gośćmi w domu Joakima, tam też zobaczyli jego piękną żonę, a niepohamowana żądza, którą zapałali skłoniła ich do wielu niegodziwości. Historia Zuzanny podglądanej podczas toalety przez lubieżnych starców opisana w Księdze Daniela stała się częstym motywem ikonograficznym. Ilustruje ją jeden z obrazów z kolekcji Muzeum Narodowego w Kielcach.

Autorstwo wspomnianego dzieła, na podstawie analizy stylistycznej i formalnej, przypisane jest Luce Giordano. Ten niezwykle płodny artysta epoki baroku zyskał przydomek Luca fa presto – Luca szybko pracujący. Pozostawił po sobie niezwykłą wprost ilość obrazów. Jego prace charakteryzuje stylistyczna różnorodnych, chętnie bowiem studiował i kopiował obrazy takich mistrzów jak José de Ribera (u którego nawiasem mówiąc terminował), Paolo Veronese, Tycjan, Rafael, Guido Reni czy Rubens, wykazując przy tym niebywałą zręczność w naśladowaniu ich stylu.

Kompozycja z Muzeum Narodowego w Kielcach uważana jest za dzieło z wczesnego okresu twórczości artysty, kiedy to widoczne są jeszcze wyraźne wpływy jego mistrza – José de Ribery. Uwidacznia się to zwłaszcza w sylwetkach przedstawionych mężczyzn. Kompozycyjnie obraz z kieleckiej kolekcji zbliżony jest do dzieła Giovanniego Francesco Barbieri zw. Guercino (1591-1666), znajdującego się w zbiorach muzeum w Prado. (http://www.wikiart.org/en/guercino/susanna-and-the-elders-1617).Płótno charakteryzuje typowo barokowy układ oparty o wyraźnie zaznaczone przekątne, na przecięciu których znajduje się okrywająca swe wdzięki Zuzanna. Typowe dla tej epoki jest także operowanie światłem, ostrym, wydobywającym z mroku tylko wybrane elementy kompozycji.

I tak w mroku toną postacie starców – są oni ukryci w ciemności, zarówno tej fizycznej jak i przede wszystkim ciemności swego grzesznego występku. Uwidocznił artysta ich rysy twarzy tylko na tyle, by dostrzec w nich ślepą żądzę. Zuzanna, uosobienie niewinności i czystości ukazana jest w świetle. Jej alabastrowa sylwetka skupia uwagę widza pozwalając podziwiać piękno ciała i kontemplować piękno nieskazitelności. Ukazanie Zuzanny w świetle, to także znakomity sposób na ukazanie aktu, bo choć nagość w sztuce była powszechna, zawsze szukano dla jej obrazowania stosownych, zwykle wzniosłych pretekstów. Wszystkie wspomniane zabiegi tworzą także efekt mający podkreślić dramaturgię, czy wręcz teatralność przedstawienia.

Oprac. Joanna Kaczmarczyk