Medal: Kazimierz Pułaski obrońca Jasnej Góry

Medal: Kazimierz Pułaski obrońca Jasnej Góry
Autor: Wojciech Barylski
Producent: Zjednoczone Zespoły Gospodarcze Inco – Veritas
Emitent: Polskie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne Oddział w Częstochowie
Brąz, bicie stemplem, śr. 60 mm
Polska, Częstochowa 1981-1985
MNKi/N/3605/10
Dar Kazimierza Kozioła

 
Z okazji Roku Jubileuszu Konfederacji Barskiej – obchodzonego w 250. rocznicę zawiązania konfederacji – prezentujemy medal z kolekcji numizmatycznej Działu Historii. Obiekt ten stanowi część serii medalierskiej Jasna Góra w dziejach narodu polskiego, która została przekazana w darze do Muzeum Narodowego w Kielcach w roku 2017 przez Kazimierza Kozioła, kieleckiego kolekcjonera, wieloletniego członka Zarządu i skarbnika Oddziału Świętokrzyskiego Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego.

Konfederacja, zawiązana 29 lutego 1768 roku w Barze pod hasłem obrony wiary i wolności, skierowana była przeciwko wpływom rosyjskim w Rzeczpospolitej oraz królowi Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu. Jedną z bezpośrednich przyczyn jej zawiązania było porwanie przez Rosjan senatorów, w tym biskupa krakowskiego Kajetana Sołtyka. Potyczki z regularnym wojskiem miały charakter walk partyzanckich i nie przynosiły większych efektów. Wyjątkiem okazała się obrona twierdzy jasnogórskiej, która na blisko dwa lata stała się ważną bazą konfederatów. Było to zasługą pułkownika Kazimierza Pułaskiego (1745-1779), który we wrześniu 1770 ufortyfikował klasztor i przeprowadzał stąd akcje zbrojne w kierunku Krakowa, Warszawy, Poznania. W styczniu 1771 roku wojska Pułaskiego odparły oblężenie twierdzy, która pozostała bazą konfederacji przez następne 19 miesięcy – do sierpnia 1772 r.

Awers prezentowanego medalu wypełnia wizerunek półpostaci Kazimierza Pułaskiego w rozpiętym płaszczu, z chustką zawiązaną na szyi. Z prawej strony widoczny jest napis w pięciu wersach: KAZIMIERZ / PUŁASKI / OBROŃCA / JASNEJ / GÓRY, a obok sygnatura autora. Na rewersie umieszczono wizerunki stron Krzyża Konfederatów Barskich, przedzielając je napisem: KRZYŻ KONFEDERATÓW BARSKICH. Na stronie „A” odznaki (brak jest zgody wśród badaczy, która strona jest awersem, a która rewersem) umieszczono wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej z Dzieciątkiem w medalionie, z napisem w otoku: MARIA * VICTRIX * FECSITUM [winno być HOSTIUM] (MARIA POGROMCZYNI WROGÓW), a także sentencję na ramionach krzyża: PRO FIDE // ET MARIA // PRO LEGE // ET PATRIA (ZA WIARĘ I MARIĘ ZA PRAWO I OJCZYZNĘ). W części centralnej strony „B” widoczny jest wizerunek orła bez korony, z berłem i jabłkiem w łapach oraz sentencją w otoku: IN * HOC * SIGNO * VINCES (W TYM ZNAKU ZWYCIĘŻYSZ), a na ramionach krzyża napis: CAS PUŁA (górne ramię) // MAR LOMZ (prawe) // TRIB PRAE / MIU [winno być MIUM] (dolne) // BENE MER IN CL / MONTE D 2 F / 1771 (lewe), którego jedna z wersji tłumaczenia brzmi następująco: Dobrze zasłużony na Jasnej Górze (dla Jasnej Góry), dnia 2 lutego 1771 roku Kazimierz Pułaski marszałek łomżyński, ofiarował nagrodę. U dołu medalu występuje dodatkowo napis: SERIA JASNOGÓRSKA – NR 10 / PTAiN / ODDZIAŁ W CZESTOCHOWIE oraz sygnatura producenta: krzyżyk nad literą V.

Oprac. Paweł Grzesik

Bibliografia:

1. H. Bochenek, Twierdza Jasna Góra, Warszawa 1997
2. Konopczyński, Konfederacja Barska, t. 1-2, Warszawa 1991
3. Przyboś, Zagadka tzw. orderu konfederatów barskich Kazimierza Pułaskiego w: „Almanach Muszyny” 1995, s. 11-17