Pożegnanie Polaków z rodziną i ojczyzną

Der Polen Abschied von Familie und Vaterland
litografia kolorowana, papier, 34,8 x 49
ok. 1844
Erdmann  Ludwig Blau (1808–1879), litograf
Ludwig Theodor Zollner (1796–1860), drukarz
wydawnictwo Verlag u. Eigenth v. A. Felgner in Berlin
MNKi/GR/2457

 

 

Litografia należy do jednego z licznych przedstawień dotyczących upadku powstania listopadowego, jakie powstały na terenie Niemiec w latach 30. XIX wieku. Ich popularność wynikała z przychylnego nastawienia do polskich emigrantów kierujących się przez Prusy i Saksonię w głąb Europy. Pierwowzorem grafiki był znany obraz Dietricha Montena (1799–1843) Finis Poloniae, Abschied der Polen von ihrem Vaterlande 1831, namalowany w 1832, obecnie w zbiorach Starej Galerii Narodowej w Berlinie. W tym symbolicznym dziele artysta nawiązał do historycznego wydarzenia, jakim było przekroczenie przez Wojsko Królestwa Polskiego granicy pruskiej pod Brodnicą i złożenie kapitulacji 5 października 1831 roku. Litografia przedstawia żołnierzy, z uniesionym w górę zniszczonym sztandarem, zgromadzonych wokół wysokiego kamiennego słupa granicznego, na którym wykuty jest napis FINI[S] PO[LO]NIA[E]. W centrum jeździec na siwym koniu w geście pożegnania wyciąga dłoń z kapeluszem. Umieszczona na temblaku druga ręka i obwiązana chustą głowa świadczą o odniesionych ranach. Za nim stoją dwaj oficerowie w kapeluszach, owinięci długimi ciemnymi płaszczami. Z boku siedzi ułan, oparty o słup graniczny, w geście rozpaczy ukrywający głowę w dłoniach. Jest ubrany w granatową kurtkę i czerwone spodnie z lampasami, obok niego na ziemi leży czapka czako. Obok żołnierzy, na pierwszym planie litografii, stoją jeszcze trzy inne osoby. Nie ma ich na obrazie Dietricha Montena, symbolizują rodziny pozostawione w kraju po upadku powstania. Cała grupa została wiernie skopiowana ze współczesnego angielskiego stalorytu, który stanowi ilustrację do wiersza szkockiego poety Allana Cunninghama (1784–1842), poświęconego polskim wygnańcom Lament of the Polish exile. Rycina Edwarda F. Findena (1791–1857), zamieszczona w publikacji z 1837 roku, przedstawiała mężczyznę z dwoma kobietami, jedna z nich w charakterystycznej polskiej rogatywce, stojących na tle płonących budowli i toczonej bitwy z Kozakami. Na litografii, podobnie jak na obrazie Dietricha Montena, widać w głębi drogę prowadzącą do przejścia granicznego z budynkiem i szlabanem, którą podążają wojskowe zaprzęgi. Grafika jest jedną z kilku prac poświęconych tematyce upadku powstania listopadowego przechowywanych w Zbiorach Działu Rycin Muzeum Narodowego w Kielcach.

 

 

 

 

 

 

 

Ilustracja do wiersza szkockiego poety Allana Cunninghama (1784–1842), poświęconego polskim wygnańcom Lament of the Polish exile. Rycina Edwarda F. Findena (1791–1857), zamieszczona w publikacji z 1837 roku.

 

 

Oprac. Marian Gucwa

BibliografiaSolidarność 1830. Niemcy i Polacy po Powstaniu Listopadowym [kat. wyst.], Zamek Królewski w Warszawie, Museum Europaischer Kulturen-Staatliche Museen zu Berlin, Warszawa 2005.
Finden, E. F. Finden, Finden s Tableux: A Series oh Thirteen Scenes of National Character, Beauty and Costume, London 1837, s. 15.

Powrót