Polki w żałobie

Die trauernden Polinnen
litografia kolorowana, papier, 49,8 x 35,7 cm
ok. 1844
Müller, litograf
Ludwig Theodor Zöllner (1796–1860), drukarz
wydawnictwo Wilhelm Zawitz in Berlin
MNKi/GR/2456

Grafika powstała w pierwszej połowie XIX wieku, w jednym z berlińskich zakładów litograficznych. Przedstawia alegorię klęski powstania listopadowego, którą uosabia matka z dziećmi na tle pobojowiska. Kompozycja przypomina piramidę z dominującą postacią kobiety w charakterystycznej czapce-rogatywce na głowie, ubraną w szeroko rozłożony płaszcz podbity futrem. Jedną ręka zasłania oczy w geście rozpaczy, drugą obejmuje siedzącego na jej kolanach chłopca. Przy jej boku klęczy młoda dziewczyna z odkrytą głowa i wzrokiem skierowanym w górę. Grupa jest usytuowana na tle zniszczonego kamiennego muru, obok leżącej na ziemi lufy armatniej. Na pierwszym planie wyeksponowano przedmioty związane z przegraną walką: kulę armatnią, lontownicę i przełamany kordelas. Za murem rozciąga się przestrzeń zasnuta ogniem i dymem. W oddali widać płonące zabudowania.

Ilustracja do wiersza irlandzkiej pisarki Marguerite Gardiner (1789–1849) The Ruby
Rycina Johna H. Robinsona zamieszczona w publikacji z 1836 roku

Litografia jest jedną z wielu niemieckich reprodukcji współczesnego angielskiego stalorytu wykonanego przez Johna H. Robinsona według obrazu Edmunda T. Parrisa (1793–1893). Stanowił on ilustrację do wiersza Rubin, znanej irlandzkiej pisarki Marguerite Gardiner (1789–1849), zamieszczonego w zbiorze jej utworów poświęconych kamieniom szlachetnym Gems of Beauty (Klejnoty piękna), wydanym w Londynie w 1836 roku. Wiersz nie wspominał o Polsce, ale nawiązywał do wiary w Boga i odnosił
się do właściwości rubinów, które miały chronić noszące je osoby przed nieszczęściem. Na ilustracji znalazł się wysadzany rubinami mały krzyżyk zawieszony na szyi matki, przytrzymywany rączką dziecka. O popularności wierszy Gardiner i towarzyszących im rycin świadczą liczne kolejne wydania.

Oprac. Marian Gucwa

Bibliografia

Solidarność 1830. Niemcy i Polacy po Powstaniu Listopadowym, Zamek Królewski w Warszawie [katalog wystawy], Museum Europäischer Kulturen – Staatliche Museen zu Berlin, Warszawa 2005.

Countess of Blessington [Marguerite Gardiner], Gems of Beauty Displayed in a Series of Twelve Highly Finished Engravings, London 1836.