#: locale=pl
## Tour
### Description
### Title
tour.name = Wirtualny Spacer - Galeria Malarstwa Polskiego i Europejskiej Sztuki Zdobniczej
## Skin
### Button
Button_40000F2D_21EB_C29A_41AC_E32B2FF27205.label = Terrace
Button_40000F32_21EB_C28E_41BB_30AA1C030386.label = Lorem Ipsum
Button_40001F2D_21EB_C29A_41B8_09649B6DC2E2.label = Chill Out
Button_40001F32_21EB_C28E_41B1_31A48B5D5374.label = Lorem Ipsum
Button_40002F2D_21EB_C29A_4191_D549090DD54A.label = Garden
Button_40002F32_21EB_C28E_41AC_F86DB91FBFF1.label = Lorem Ipsum
Button_40002F32_21EB_C28E_41AC_F86DB91FBFF1.pressedLabel = Lorem Ipsum
Button_40004F2D_21EB_C29A_41C0_78681004C004.label = Meeting Area 2
Button_40007F2D_21EB_C29A_41B7_F9324CE307BD.label = Bar
Button_40008F32_21EB_C28E_4180_0F65000AA670.label = Lorem ipsum
Button_40009F32_21EB_C28E_4194_BD0C2D99DA0E.label = Lorem Ipsum
Button_4000AF2D_21EB_C29A_41A6_FB1B280E1313.label = Lorem Ipsum
Button_4000AF32_21EB_C28E_41AC_54BAE14F7861.label = Lorem Ipsum
Button_4000AF32_21EB_C28E_41BC_6D0C9AE7EED6.label = Lorem ipsum
Button_4000BF32_21EB_C28E_41B5_423C78F3D148.label = Lorem Ipsum
Button_4000BF32_21EB_C28E_41BD_3DB37ED83868.label = Lorem Ipsum
Button_4000CF2D_21EB_C29A_416E_167BFE089319.label = Lorem Ipsum
Button_4000CF32_21EB_C28E_41B1_878CCBDEB2CC.label = Lorem Ipsum
Button_4000DF32_21EB_C28E_41BF_C10C15DDB792.label = Lorem Ipsum
Button_4000EF2D_21EB_C29A_418F_1A2A0D2C377B.label = BACK
Button_4000EF32_21EB_C28E_41A7_B38114CE4389.label = Lorem Ipsum
Button_4000EF32_21EB_C28E_41B7_56B6502F1C71.label = Lorem Ipsum
Button_4000EF32_21EB_C28E_41B7_56B6502F1C71.pressedLabel = Lorem Ipsum
Button_4000FF32_21EB_C28E_4197_DD4DB22D9288.label = Lorem Ipsum
Button_40018F2D_21EB_C29A_41BD_4861179C37FD.label = Lobby
Button_4001AF2D_21EB_C29A_41BA_D11F9AB4F0DB.label = Meeting Area 1
Button_4001BF2D_21EB_C29A_41A7_99B670D31DAA.label = Reception
Button_4001BF2D_21EB_C29A_41A7_99B670D31DAA.pressedLabel = Reception
Button_4001EF2D_21EB_C29A_41BE_01D091CB054E.label = Main Entrance
Button_400E1F37_21EB_C2F6_41A6_48778907E130.label = Lorem Ipsum
Button_400E3F37_21EB_C2F6_41C0_933A0D630D69.label = BACK
Button_400E4F37_21EB_C2F6_41C0_A6285DDCFC5D.label = Lorem Ipsum
Button_400E5F37_21EB_C2F6_41BD_98F48891FF1E.label = Lorem ipsum
Button_400E6F37_21EB_C2F6_41B9_C69ACE6A2F3F.label = Lorem Ipsum
Button_400E7F37_21EB_C2F6_4175_B56B6B27977F.label = Lorem Ipsum
Button_400F0F37_21EB_C2F6_4199_8BC7915F0544.label = Lorem Ipsum
Button_400F1F32_21EB_C28E_41B3_3287C66756C1.label = Lorem Ipsum
Button_400F3F32_21EB_C28E_41A7_54821A90096C.label = Lorem ipsum
Button_400F3F37_21EB_C2F6_41A2_CC37538ECDF6.label = Lorem Ipsum
Button_400F3F37_21EB_C2F6_41A2_CC37538ECDF6.pressedLabel = Lorem Ipsum
Button_400F4F2D_21EB_C29A_41C0_5F3E62CA9FF7.label = Lorem Ipsum
Button_400F4F2D_21EB_C29A_41C0_5F3E62CA9FF7.pressedLabel = Lorem Ipsum
Button_400F4F32_21EB_C28E_41BC_D333D4AA0F9D.label = Lorem Ipsum
Button_400F4F37_21EB_C2F6_41B2_61AAE1B34DA3.label = Lorem Ipsum
Button_400F5F2D_21EB_C29A_418B_B25BCDA8DFB7.label = Lorem Ipsum
Button_400F5F2D_21EB_C29A_41B3_79F99DDBEEFE.label = BACK
Button_400F5F32_21EB_C28E_41B9_13FFE66B1B54.label = Lorem Ipsum
Button_400F6F32_21EB_C28E_4186_4347375EF172.label = Lorem Ipsum
Button_400F6F32_21EB_C28E_41B5_1D3056BFAF3A.label = Lorem Ipsum
Button_400F6F37_21EB_C2F6_41B4_343E834B55D1.label = Lorem Ipsum
Button_400F6F37_21EB_C2F6_41BE_F3CCADC7559C.label = BACK
Button_400F7F32_21EB_C28E_41B2_A068FCCA77FE.label = Lorem Ipsum
Button_400F7F32_21EB_C28E_41B9_2B1987D94C12.label = Lorem Ipsum
Button_400F8F32_21EB_C28E_41C0_35B6201C4225.label = Lorem Ipsum
Button_400F8F37_21EB_C2F6_4189_67B064EA492E.label = Lorem Ipsum
Button_400F8F37_21EB_C2F6_418A_5FB41AD8B19B.label = Lorem Ipsum
Button_400F9F32_21EB_C28E_41A6_49BB8254D437.label = Lorem Ipsum
Button_400FAF32_21EB_C28E_41B2_90B4E61F8F34.label = BACK
Button_400FAF37_21EB_C2F6_41B6_912B076D7370.label = Lorem Ipsum
Button_400FBF37_21EB_C2F6_41A1_695EE039480C.label = Lorem Ipsum
Button_400FBF37_21EB_C2F6_41B6_BD054D6C572D.label = Lorem Ipsum
Button_400FCF37_21EB_C2F6_41AF_5A5C691F3FDC.label = Lorem Ipsum
Button_400FCF37_21EB_C2F6_41B8_8B13BB585D9D.label = Lorem Ipsum
Button_400FDF32_21EB_C28E_4150_49DC928238EF.label = BACK
Button_400FDF32_21EB_C28E_41BE_3411355C48EB.label = Lorem Ipsum
Button_400FDF37_21EB_C2F6_41BC_27D38D7C8C10.label = Lorem Ipsum
Button_400FEF37_21EB_C2F6_418A_8A12B6CB7A2C.label = Lorem Ipsum
Button_400FEF37_21EB_C2F6_418A_8A12B6CB7A2C.pressedLabel = Lorem Ipsum
Button_400FEF37_21EB_C2F6_41B0_E8E9ED96DD6C.label = Lorem Ipsum
Button_400FFF32_21EB_C28E_41BD_F6AC08B7D91C.label = Lorem Ipsum
Button_400FFF37_21EB_C2F6_41BD_DF200022DD08.label = Lorem ipsum
Button_400FFF37_21EB_C2F6_41C0_41D94605B170.label = Lorem Ipsum
### Multiline Text
HTMLText_1E18123C_57F1_802D_41D2_B0CD0D6533F4.html = ___
LOREM IPSUM
DOLOR SIT AMET
JOHN DOE
Licensed Real Estate Salesperson
Tlf.: +11 111 111 111
jhondoe@realestate.com
www.loremipsum.com
Mauris aliquet neque quis libero consequat vestibulum. Donec lacinia consequat dolor viverra sagittis. Praesent consequat porttitor risus, eu condimentum nunc. Proin et velit ac sapien luctus efficitur egestas ac augue. Nunc dictum, augue eget eleifend interdum, quam libero imperdiet lectus, vel scelerisque turpis lectus vel ligula. Duis a porta sem. Maecenas sollicitudin nunc id risus fringilla, a pharetra orci iaculis. Aliquam turpis ligula, tincidunt sit amet consequat ac, imperdiet non dolor.
Galeria Malarstwa Polskiego
i Europejskiej Sztuki Zdobniczej
Muzeum Lat Szkolnych Stefana Żeromskiego
Sanktuarium Marszałka
Józefa Piłsudskiego
Pałacyk Henryka Sienkiewicza
w Oblęgorku
Sala Rafała Hadziewicza
W tej sali prezentowane są głównie obrazy akademickiego artysty Rafała Hadziewicza, który tworzył niemal przez cały XIX wiek, nie zmieniając swego stylu pomimo zmieniających się prądów
i kierunków w sztuce. Kolekcja jego obrazów, ukazująca przekrój całej jego twórczości, należy do największych w Polsce. Równolegle do dzieł Hadziewicza, który w Kielcach spędził ostatnie 15 lat swojego życia, prezentowane są prace innych malarzy, którzy tworzyli głównie w 1 połowie XIX wieku i są związani z nurtem romantyzmu w sztuce polskiej. Reprezentowani są przez twórców tej miary, co Piotr Michałowski, Aleksander Orłowski czy Artur Grottger.
Prezentacja ceramiki ćmielowskiej
W korytarzu Galerii kontynuowany jest pokaz ceramiki ćmielowskiej, który otwierają zabytki z lat 1887-1914, czyli okresu II Druckich-Lubeckich. Bogaty dorobek wytwórni z okresu dwudziestolecia międzywojennego reprezentują m.in. artdecowskie serwisy Kula, Kaprys, Płaski Bogdana Wendorfa oraz nowoczesny Bałtyk zaprojektowany przez Bogumiła Marcinka dla polskich transatlantyków. Interesujące są przykłady plastyki figuralnej z lat 20. i 30. oraz okresu wojny autorstwa Tadeusza Szafrana, Bogumiła Marcinka, Józefa Szewczyka, Adama Siemaszki, Haliny Burtanówny-Husarskiej i Franciszka Kalfasa. Kolejny rozdział stanowią figurki z lat 50. i 60. XX wieku projektowane przez artystów zatrudnionych w Instytucie Wzornictwa Przemysłowego: Henryka Jędrasiaka, Mieczysława Naruszewicza, Hannę Orthwein i Lubomira Tomaszewskiego.
Sala Józefa Szermentowskiego i Franciszka Kostrzewskiego
Pod wpływem ideologii pozytywizmu uformowało się malarstwo pejzażowe, przedstawiające rodzimy pejzaż, życie wsi i jej mieszkańców. Kuźnią polskiego realizmu była warszawska Szkoła Sztuk Pięknych, w której studiował Franciszek Kostrzewski i Józef Szermentowski. Po raz pierwszy artyści spotkali się w 1849 roku w domu naczelnika powiatu kieleckiego i kolekcjonera dzieł sztuki Tomasza Zielińskiego w Kielcach, gdzie Kostrzewski udzielał lekcji rysunku Józefowi Szermentowskiemu. Obaj należeli do warszawskiej cyganerii malarskiej. Pokaz wzbogaca prezentacja rzemiosła artystycznego, reprezentowanego tu przez angielskie i polskie naczynia fajansowe zdobione w technice druku podszkliwnego.
Sala ze studnią
W pomieszczeniu z dawną pałacową studnią prezentowane są najcenniejsze zabytki porcelanowe. Najstarsze z nich powstały w Chinach w czasach panowania cesarza Kangxi z dynastii Quing oraz
w Japonii. Obok nich można oglądać wyroby pierwszej europejskiej manufaktury porcelany w Miśni
– naczynia, których dekoracja inspirowana była wzornictwem Dalekiego Wschodu, wypieranym stopniowo od lat 40. XVIII wieku tematami opartymi o motywy europejskie. Popularne
w manufakturze miśnieńskiej bukiety z barwnych kwiatów rodzimych zostały zaadaptowane przez inne europejskie wytwórnie porcelany, m.in. Królewską Manufakturę Porcelany w Berlinie. Na szczególną uwagę zasługują zabytki porcelanowe z najstarszych polskich wytwórni porcelany
w Korcu i Baranówce. Produkowano w nich naczynia, należące obecnie do najcenniejszych przykładów rodzimej porcelany w polskich zbiorach muzealnych.
Sala awangardy abstrakcyjnej
Osobną salę - po raz pierwszy w naszym Muzeum w tak rozszerzonym chronologicznie zestawie - poświęcono malarstwu nieprzedstawiającemu, czyli abstrakcji geometrycznej - bardzo cenionej na zachodzie Europy czy w Stanach Zjednoczonych, oraz taszystowskiej, której nazwa pochodzi od francuskiej nazwy plamy une tache. Jest to bardziej popularna odmiana malarstwa abstrakcyjnego
w Polsce zarówno wśród samych twórców, jak i widzów. Od końca lat 50. przez lata 60. do początków lat 70. abstrakcja stała się jednym z dominujących kierunków w kraju, także jako naturalna reakcja artystów na siermiężny, narzucony przez powojenne władze importowany ze Związku Radzieckiego realizm socjalistyczny.
Sala portretu i pejzażu XIX w.
Zgromadzono tu obrazy należące do różnych gatunków malarskich, dominujących w sztuce polskiej drugiej połowy XIX wieku. Są tu znakomite przykłady realistycznego pejzażu, dynamiczne sceny rodzajowe oraz portrety. Szczególne miejsce wśród pejzaży zajmują obrazy Jana Nepomucena Głowackiego, pierwszego polskiego malarza, który niemal całkowicie poświęcił się temu gatunkowi. Artysta malował krajobrazy górskie, zwłaszcza widoki ukochanych przez niego Tatr, które przedstawiał realistycznie, nie odzierając ich jednocześnie z tajemniczości i pełnej liryzmu nastrojowości tak typowej dla romantyzmu. W pięknie i potędze przyrody widział, podobnie jak wielu współczesnych mu twórców, jedną z najistotniejszych wartości stymulujących siłę przetrwania narodu.
Liczne zgromadzone w sali portrety, o różnym charakterze, wykazują nie tylko dążenia ich twórców do oddania modela z należytym realizmem, ale również, jak choćby w przypadku Kotsisa czy Cynka, do uchwycenia na płótnie ich charakteru.
Prezentację XIX-wiecznego malarstwa uzupełniają zabytki rzemiosła artystycznego. W gablotach pokazano przykłady najstarszej porcelany ćmielowskiej z lat 1838-1887, zaś biedermierowska serwantka mieści srebra złotników warszawskich.
Sala Brandta
Okres zaborów to trudny czas w sztuce polskiej, liczne represje i utrudnienia w nauce nasiliły się zwłaszcza po narodowościowym zrywie w 1863 roku. Wtedy to jeszcze częściej niż dotąd wielu adeptów sztuk plastycznych zaczęło wyjeżdżać do innych krajów na tamtejsze uczelnie. Jednym
z głównych celów ich podróży było Monachium, gdzie założyli jedną z liczniejszych kolonii artystycznych. Bardzo szybko do wysokiej pozycji doszedł tam Józef Brandt, który stał się nieformalnym przywódcą polskiej społeczności artystycznej nad Izarą.
Sala kolorystów, ich uczniów i figuracji
W większym wyborze eksponowany jest kolorystyczny przełom w malarstwie polskim od końca lat 30. do lat 70. - rozstrzygnięte przede wszystkim kolorem prace kapistów (czyli członków Komitetu Paryskiego), generalnie kolorystów, byłych formistów i ich uczniów dominujących w polskiej sztuce
i szkolnictwie artystycznym przez kilka dekad, a także polska figuracja w różnorodnych jej wydaniach.
Sala Art Déco
Styl art déco pojawił się w latach 20. XX wieku jako wypadkowa oraz twórcza kontynuacja elementów typowych dla działalności artystycznej szkoły z Glasgow i Warsztatów Wiedeńskich. Zarówno w sztukach wyższych, jak i w designie łączył w jedno stonowaną nowoczesność, klasyczną śródziemnomorską tradycję w figuracji oraz dobre rzemiosło w sztukach dekoracyjnych
i użytkowych - często w oparciu o narodowy folklor, w polskim przypadku najczęściej zakopiański.
Sala Pankiewicza
Niezwykle różnorodna, łącząca w sobie szereg nowych artystycznych zjawisk, sztuka przełomu XIX
i XX wieku w wielu przypadkach wymyka się prostym definicjom i przyporządkowaniom. Malarze tego czasu inspiracji szukają w różnych nurtach i tendencjach, przyswajając je i twórczo przekształcając. Doskonale obrazują to dzieła zgromadzone w kolejnej sali. Są tu między innymi cztery obrazy jednego z prekursorów awangardy w sztuce tego czasu, Józefa Pankiewicza, wśród nich zjawiskowy wręcz Portret dziewczynki w czerwonej sukience.
Niepowtarzalny wyraz w okresie secesji zyskało szkło artystyczne. W poszukiwaniu własnego stylu twórcy secesji zwrócili się przede wszystkim do natury. Szczególnym zainteresowaniem darzył przyrodę, a zwłaszcza rośliny Émile Gallé, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli art nouveau, twórca słynnej École de Nancy. Odmiennym torem szły zainteresowania technologów czeskich, którzy większy nacisk położyli na eksperymenty z masą szklaną.
Sala Jacka Malczewskiego
Wśród artystów przełomu wieków na szczególne miejsce zasługuje Jacek Malczewski, którego twórczości poświęcona jest cała kolejna sala. Ten najwybitniejszy przedstawiciel symbolizmu
w sztuce polskiej był obdarzony wyjątkowo bogatą wyobraźnią i inwencją, która ujawniała się
w niezwykłej oryginalności wątków ikonograficznych. Malarz czerpał inspiracje zarówno z polskich baśni ludowych, jak i mitologii oraz Biblii, próbując odnaleźć w nich nowe metaforyczne treści. Stworzył swój własny język malarski, który uczynił go jednym z najbardziej rozpoznawalnych polskich artystów.
W wielowątkowej symbolicznej twórczości tego artysty, wielkie znaczenie odgrywał nurt historyczno-patriotyczny, malarz stworzył też niepowtarzalną galerię portretów wybitnych ludzi swego czasu, pięknych i fascynujących kobiet oraz siebie samego.
Sala Wyspiańskiego i formistów
W kolejnej sali prezentowane są dzieła wybitnych modernistów, związanych głównie z Krakowem, który na przełomie XIX i XX wieku stał się centrum intensywnego życia artystycznego. Wzrok przyciągają dekoracyjne, secesyjne prace Wyspiańskiego i Mehoffera, pełne psychologicznej głębi portrety Wojtkiewicza, Wyczółkowskiego i Pautscha oraz przesiąknięte miłością do natury pejzaże Stanisławskiego i jego uczniów - Filipkiewicza, Czajkowskiego, Szczyglińskiego i Trusza. Tu też rozpoczyna się prezentacja sztuki XX w. nazywanej nowoczesną, prace artystów podejmujących próby przeszczepienia na grunt polski osiągnięć zachodniej awangardy, łączące w jedno kubizm, fowizm, ekspresjonizm.
Sala Władysława Maleckiego
Urodzony w podkieleckim Masłowie malarz, spędził dzieciństwo w pobliskim Suchedniowie, aby po latach wędrówek po Europie i Polsce zakończyć swe życie w nieodległym Szydłowcu. Niezwykle ważny w jego artystycznej biografii był pobyt w Monachium, gdzie wraz z wieloma innymi artystami tworzył grupę tzw. polskich monachijczyków. Podobnie jak inni artyści jego pokolenia, także Malecki tematem przewodnim swojej twórczości uczynił pejzaż, naturę studiowaną w rozmaitych porach roku czy dnia. Wędrował po alpejskich szlakach, a owocami tych wędrówek były ekspresyjne górskie pejzaże. W przerwach bywał w kraju, aby tam przenosić na płótna podkrakowskie czy podkieleckie krajobrazy. Pokaz wzbogaca prezentacja najcenniejszych przykładów XIX wiecznych szkieł. XIX wiek to także czas znaczących osiągnięć szklarzy, którzy opracowali różnorodne techniki barwienia szkła. Produkowano szkło mleczne, kobaltowe, zielone, żółte, czerwone i rubinowe, próbując odtworzyć stare receptury na szkło kolorowe, ale jednocześnie poszukując nowoczesnych sposobów jego pozyskiwania.
Sala Olgi Boznańskiej
Domeną Boznańskiej był portret, chętnie malowała także studia wnętrz i martwe natury. Wszystkie te tematy znaleźć można wśród obrazów artystki z kolekcji Muzeum Narodowego w Kielcach. W jej malarstwie dominował walor, gra tonów i półtonów, nadających obrazom specyficzną mglistość
i tajemniczość. Prezentowane są tu także paryskie pejzaże Ludwika de Laveaux, Henryka Uziębły
i Gustawa Gwozdeckiego, nadmorskie pejzaże i martwe natury Władysława Ślewińskiego, wreszcie przesiąknięty światłem widok na Katedrę w Amalfi pędzla Aleksandra Gierymskiego.
II sala sarmacka
W II Sali Sarmatów prezentowane są portrety sarmackie, głównie antenatów rodu Wielopolskich herbu Starykoń oraz Myszkowskich herbu Jastrzębiec połączonego z barwami i emblematami rodu Gonzagów z Mantui. Wielopolscy doszli w XVII i XVIII wieku do wielu znacznych urzędów
i majątków. Utworzona w 1601 r. przez Piotra i Zygmunta Myszkowskich Ordynacja pińczowska przeszła w 1729 r. drogą spadku, wraz z tytułem i nazwiskiem Gonzagów, na Wielopolskich. W Sali tej znajdują się portrety pędzla Pierre Mignarda zwanego le Romain, Antoniego Józefa Misiowskiego, Łukasza Orłowskiego, Augustyna Mirysa, Franciszka Ignacego Molitora, Louisa de Silvestre oraz artystów nieznanych z nazwiska.
Sala klasycyzmu polskiego
Zapoczątkowane przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego przemiany w malarstwie polskim zaowocowały w kolejnych latach sztuką typowo polskich artystów, którzy rozpoczęli swą działalność jeszcze za panowania ostatniego władcy Polski. Ich coraz częstsze wyjazdy za granicę sprawiły, że zaczęli do swojego malarstwa „przemycać” europejskie trendy. U schyłku XVIII stulecia klasycyzujące tendencje zaczęły kształtować także formę i dekorację wyrobów ze szkła. Dobrym ich przykładem jest kielich z sylwetowym portretem męskim, który powstał w Cieplicach na Śląsku, w warsztacie Johanna Siegismunda Menzla. Artysta zasłynął jako twórca szkieł zdobionych modnymi w 2. połowie wieku XVIII miniaturowymi portretami, wykonywanymi czarną farbą na tle ze złotej folii.
Sala klasycyzmu europejskiego
Okres oświecenia w Polsce i sztuka, jaka wtedy zapanowała, łączyła się głównie z dworem ostatniego władcy Polski, króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. To dzięki jego zabiegom oraz staraniom na grunt polski przenoszone były europejskie wzorce i mody. To on był głównym motorem sprowadzenia do Polski artystów tej miary, co Jan Chrzciciel Lampi czy Józef Grassi. Głównym tematem, jaki wówczas podejmowano był portret.
Galeria Malarstwa Polskiego i Europejskiej Sztuki Zdobniczej mieści się w północnym, XVIII-wiecznym skrzydle dawnego Pałacu Biskupów Krakowskich w Kielcach, będącego siedzibą Muzeum Narodowego w Kielcach. Prezentowane tu, w układzie symultanicznym, najznakomitsze przykłady obrazów, rzeźb i zabytków sztuki zdobniczej ilustrują przemiany, jakie zachodziły w stylach i tendencjach artystycznych na przestrzeni ostatnich 300 lat.
I sala sarmacka
Do najstarszych obrazów w Galerii Muzeum Narodowego w Kielcach należą portrety staropolskie z pocz. XVIII w., odpowiadające rodzimej tradycji sarmackiej. Pochodzą one z polskich szlacheckich i magnackich galerii rodowych należących m.in. do: Sołtyków, Kochanowskich, Myszkowskich i Wielopolskich. Są to reprezentacyjne wizerunki całopostaciowe oraz bardziej kameralne konterfekty w półpostaci, popiersiu oraz realistyczne portrety trumienne, występujące jedynie na terenie dawnej Rzeczypospolitej. Większość z portretów uzupełnia herb
i inskrypcja określająca przynależność rodową. Wizerunki męskie potwierdzają status społeczny przez strój szlachecki, herb i symbole piastowanych urzędów, portrety kobiece cechuje dbałość o detale stroju, biżuterię
i bibeloty, odnoszące się do cech modelki i jej pozycji społecznej. Prezentację zabytków rzemiosła artystycznego otwiera grupa cennych szkieł z czołowych hut czeskich, saskich i śląskich oraz z najważniejszych polskich manufaktur magnackich Radziwiłłów w Nalibokach i Sieniawskich w Lubaczowie.
Kielich Bractwa Altarystów
Kielich Bractwa Altarystów urzeka kunsztownie przedstawionymi scenami uczty oraz pojednania Dawida z Jonatanem. Altaryści spotykali się raz do roku, podczas komisyjnego dzielenia pieniędzy między kapitułę katedralną i zarząd ewangelickich parafii. Odbywała się wtedy uczta, która została uwieczniona na zabytkowym kielichu za pomocą techniki monochromatycznej, polegającej na malowaniu scen czarną emalią. Na zamówienie bractwa powstał komplet 14 kielichów. W Polsce zachował się tylko jeden, przechowywany
w Muzeum Narodowym w Kielcach.
1715-1729
Śląsk, Szklarska Poręba, Huta Johanna Christiana Preusslera?
dekoracja – Wrocław, Ignaz Preissler
szkło bezbarwne, czarna emalia (schwarzlot); szlifowanie
MNKi/R/60
Portret Pawła Chościak-Popiel
Paweł Chościak-Popiel herbu Sulima (1733-1809) piastował wiele urzędów, był m.in. kasztelanem sandomierskim i małogoskim, chorążym i stolnikiem wiślickim, rotmistrzem wojsk koronnych, posłem na sejm, kawalerem Orderu Orła Białego i Orderu Świętego Stanisława. Nieznany autor przedstawił postać w utrwalonej konwencji portretu sarmackiego. Lewa ręka modela spoczywa na rękojeści szabli, prawa na dokumentach leżących na stoliku potwierdzających piastowanie urzędów.
malarz nieznany
ok. 1780-1790
olej, płótno
depozyt Michaela Popiela de Boisgelin
MNKi/D/1758
Sekretarzyk w kształcie komody
Interesującym przykładem tzw. małej formy meblarskiej jest pultynka, czyli sekretarzyk przeznaczony do ustawienia na stoliku lub biurku.
W szufladach gromadzono istotne dokumenty lub korespondencję. Być może był to model mebla albo majstersztyk, czyli praca czeladnika cechowego będąca sprawdzianem przed wyzwoleniem się na mistrza. Często tego typu sprzęty stawiano w witrynie warsztatu rzemieślniczego, aby zachęcić klientów do składania zamówień.
poł. XVIII w.
Polska, Elbląg
drewno: sosna, dąb, orzech, jawor – okleina; mosiądz
MNKi/R/2731
Skrzynia z intarsjowaną dekoracją roślinno-geometryczną
Skrzynia jest jednym z niewielu sprzętów, których autorstwo przypisuje się konkretnemu rzemieślnikowi. Hilarion był bratem laikiem w zakonie franciszkańskich obserwantów, których w Polsce zwano bernardynami. W inskrypcji obok jego imienia widnieje napis S POSNANIA, a nekrologi nazywają go Poznanius. W nekrologu nadano mu miano mensator optimus, czyli najlepszy stolarz.
Brat Hilarion
poł. XVII w.
Polska, Poznań
drewno: lipa, orzech, dąb, dąb czerwony – okleina, jawor, cis – intarsja; żelazo
MNKi/R/2733
Portret Eleonory z Dembińskich Wielopolskiej
Autor portretu, Franciszek Ksawery Lampi, początkowo kształcił się pod okiem swego ojca, Jana Chrzciciela Lampiego, później rozpoczął edukację na Akademii Wiedeńskiej. W 1815 roku przybył do Polski
i osiadł w Warszawie. Malował głównie portrety, nadto krajobrazy, sceny pasterskie, mitologiczne, religijne i batalistyczne. Udzielał lekcji rysunku oraz malarstwa, a jednym z jego uczniów był Piotr Michałowski, znany przedstawiciel romantyzmu polskiego.
Franciszek Ksawery Lampi (1782-1852)
po 1800
olej, płótno
MNKi/M/1639
Portret Józefy z Dąbskich Kochanowskiej
Reprezentacyjny portret en pied przedstawia Józefę z Dąbskich Kochanowską (zm. 1777 r.), żonę Franciszka Ksawerego Korwin-Kochanowskiego (ok. 1720-1782), marszałka szlachty województwa sandomierskiego i kasztelana zawichojskiego. Chłopiec stojący obok kobiety jest jej paziem (małżonkowie Kochanowscy byli bezdzietni). W tle z lewej strony widać podwiązaną purpurową kotarę, w centrum
i po prawej elementy architektury i fragment pejzażu.
Baltazar Gołębiowski (ok. 1715-1775)
1775
olej, płótno
MNKi/M/1656
Portret Marii-Anny de la Grange d’Arquien Wielopolskiej
Maria Anna de la Grange d’Aguien (1646-1733) była córką francuskiego markiza Henriego Alberta de la Grange d’Arquien
i Franciszki de la Châtre – ochmistrzyni dworu Ludwiki Marii Gonzagi, siostrą królowej Marysieńki Sobieskiej. Poślubiła Jana Wielopolskiego w 1678 r. Małżonkowie doczekali się jednego syna – Józefa. Maria Anna przeżyła męża o 46 lat. Trzecia z żon kanclerza Jana Wielopolskiego ukazana została w lekkim, jakby tanecznym skręcie. W okresie dojrzałej twórczości Mignard często malował postacie kobiece w delikatnie zaznaczonym ruchu.
Pierre Mignard ? (1612-1695)
kon. XVII w.
olej, płótno
MNKi/M/1593
Portret Franciszka Wielopolskiego Gonzaga-Myszkowskiego
Portret pośmiertny wykonał krakowski malarz Józef Misiowski, na zamówienie rodu Wielopolskich Gonzaga Myszkowskich. Model przedstawiony został w zbroi i purpurowym, podbitym gronostajem płaszczu, z gwiazdą Orderu Orła Białego na piersi. Na dole kompozycji znajduje się napis w trzech wersach w języku łacińskim, określający tytuły Franciszka Wielopolskiego, zakończony datą powstania obrazu – 1740 r. Portret stanowi pendant do portretu Aleksandra Jana Jabłonowskiego (1740) pędzla tego samego autora.
Antoni Józef Misiowski (czynny 1735-1743)
1740
olej, płótno
MNKi/M/1624
Portret hr. Gotharda Andreasa Manteuffla
Autorem portretu jest Józef Grassi, wybitny malarz, Włoch
z pochodzenia, urodzony i wykształcony w Wiedniu. Jego główną domeną był portret. Prezentowany w galerii wizerunek hrabiego Gotharda Andreasa Manteuffla jest znakomitym przykładem charakterystycznego dla jego twórczości łączenia tradycji warsztatowych malarstwa wiedeńskiego epoki Heinricha Friedricha Fügera, z lekkością formy zaczerpniętą z ówczesnego malarstwa angielskiego, szczególnie zaś Thomasa Gainsborough. Malowane przez Grassiego twarze są zazwyczaj lekko idealizowane, tak też jest w przypadku tego portretu.
Józef Grassi (1757-1838)
1793
olej, płótno
Depozyt Towarzystwa Ubezpieczeń i Reasekuracji „WARTA”
MNKi/D/1827
Portret Konstancji Krystyny z Komorowskich Wielopolskiej
Konstancja Krystyna z Komorowskich (1647-1665) była córką Anny Gonzaga-Myszkowskiej herbu Jastrzębiec i Krzysztofa Komorowskiego herbu Korczak, wnuczką Zygmunta margrabiego Gonzaga-Myszkowskiego, I ordynata pińczowskiego. Ślub Konstancji Krystyny z Janem Wielopolskim odbył się w 1665 roku. Z małżeństwa tego urodziło się czworo dzieci: Ludwik Kazimierz, Jan Kazimierz, Franciszek i Konstancja Otylia. Konstancja Krystyna z Komorowskich wniosła w wianie Państwo Żywieckie, Suskie i Ślemieńskie. W 1675 roku Wielopolski wykupił należące od 1624 r. do rodziny Wazów tzw. Państwo Żywieckie. Ziemie te dały podstawę do starań o odnowienie ordynacji pińczowskiej przez syna pary Franciszka Wielopolskiego, VIII ordynata. Portret Konstancji Krystyny został wykonany pośmiertnie.
Pierre Mignard ? (1612-1695)
XVII w.
olej, płótno
MNKi/M/1592
Portret Angeli Febronii z Koniecpolskich Wielopolskiej
Angela Febronia Koniecpolska - wojewodzianka bełska, była córką Krzysztofa Koniecpolskiego i Zofii Izabeli ks. Poryckiej herbu Korybut. Była pierwszą żoną Jana Wielopolskiego. Zaślubiny odbyły się w 1663 roku, niedługo potem zmarła bezpotomnie. Portret młodej Angeli Febronii jest wizerunkiem pośmiertnym, wykonanym na podstawie rysunku lub też innego przedstawienia portretowego.
Pierre Mignard ? (1612-1695)
kon. XVII w.
olej, płótno
MNKi/M/1594
Portret Jana Wielopolskiego kanclerza wielkiego koronnego
Jan Wielopolski herbu Starykoń (1630-1688) był stronnikiem króla Jana III w starciach z magnaterią, ambasadorem Rzeczypospolitej we Francji w 1685 r. Portret przedstawia dostojnika u szczytu kariery politycznej. Powstał zapewne pomiędzy 1685 r. a 1688 r. (śmierć kanclerza). W tym samym czasie powstały medaliony portretowe żon Wielopolskiego, dwa malowane pośmiertnie, jeden za życia portretowanej.
Pierre Mignard ? (1612-1695)
kon. XVII w.
olej, płótno
MNKi/M/1591
Portret Aleksandra Jana Jabłonowskiego
Pośmiertny portret Aleksandra Jana Jabłonowskiego h. Prus (III) 1671-1723. Model przedstawiony w czerwonym kontuszu, na tle fragmentu architektury z kotarą oraz krajobrazu z ruchami wojska. Na dole obrazu znajduje się napis w języku polskim określający tytuły modela: „Aleksander Jan Jabłonowski: chorąży wielki koronny: buski: korsuński, starosta: pułkownik wojsk koronnych roku swego 33 zaś pańskiego 1705”, zakończony datą powstania płótna – 1740 r. Portret stanowi pendant do portretu Franciszka Wielopolskiego (1740) pędzla tego samego autora.
Antoni Józef Misiowski (czynny 1735-1743)
1740
olej, płótno
MNKi/M/1625
Portret Elżbiety Grabowskiej
Nastrojowy i niezwykle kameralny portret przedstawia kochankę
i domniemaną morganatyczną żonę Stanisława Augusta Poniatowskiego, Elżbietę Grabowską. Ten swobodnie skomponowany obraz nie nosi cech oficjalnego konterfektu, to raczej ciepły, nastrojowy wizerunek namalowany na użytek prywatny. Modelka, której twarz wydobywa delikatne światło, patrzy na widza śmiało, pewna swego wdzięku i urody.
Jan Chrzciciel Lampi (1751-1830)
ok. 1790
olej, płótno
MNKi/M/1632
Kulawka z herbami Polski, Litwy i Wettinów
Kulawka to kielich bez podstawy, niemożliwy do odstawienia bez uprzedniego wypicia trunku. Grubościenne naczynie ze zbiorów kieleckich zostało ozdobione herbami Rzeczypospolitej i Saksonii oraz orderem Złotego Runa z polem mieszczącym niegdyś szklaną plakietę z popiersiem króla Augusta III. Przez 200 lat tego typu kielichy były obowiązkowym elementem zastaw na magnackich dworach.
ok. poł. XVIII w.
Polska, Naliboki?, Huta szkła Radziwiłłów
szkło bezbarwne; szlifowanie, rytowanie
MNKi/R/212
Puchar z nakrywą ze scenami biblijnymi:
Zuzanna i starcy oraz Judyta z głową Holofernesa
Trzon pucharu z wewnętrzną rubinową nitką i ażurowymi kwiatami powstał prawdopodobnie w Wenecji. Wtórnie zaadaptowano go do wykonania pucharu w północno-czeskim ośrodku, gdzie pod koniec XVII wieku dodano stopę i czaszę z rytowanymi scenami starotestamentowymi: Judyta z głową Holofernesa oraz Zuzanna
i starcy.
kon. XVII w.
Czechy, Karkonosze (czasza i stopa), Włochy (trzon)
szkło bezbarwne, rubinowy wkład nitkowy; rytowanie, formowanie ręczne
MNKi/R/129
Portret Magdaleny Linowskiej
Namalowany w okresie klasycyzmu portret Magdaleny ze Ślaskich Linowskiej, żony Jana Linowskiego osadzony jest stylistycznie
w poprzedniej epoce sarmackiej i nosi wyraźne cechy malarstwa tej epoki. Inspiracja wcześniejszymi, sarmackimi wzorami sprawia, że sylwetka modelki przedstawiona jest nieco sztywno, a wizerunkowi towarzyszy m.in. herb rodowy szlachcianki – Grzymała, umieszczony w lewym górnym rogu obrazu.
Józef Faworski (czynny 1790-1805)
kon. XVIII w.
olej, płótno
MNKi/M/1798
Kieliszek z sylwetowym portretem w medalionie
Johann Sigismund Menzel (1744-1810) był cenionym artystą
– dekoratorem szkła, który działał pod koniec XVIII stulecia
w Cieplicach na Śląsku. Specjalizował się we wprowadzanych między ścianki naczyń profilowych portretach z czarnej i złotej folii.
Johann Sigismund Menzel
ok. 1790
Śląsk, Cieplice (Warmbrunn)
szkło bezbarwne, złota folia, czarna emalia; szlifowanie, rytowanie, złocenie
MNKi/R/71
Portret Jana Linowskiego
Pendant do portretu Magdaleny ze Ślaskich Linowskiej, przedstawiający Jana Linowskiego, podstolego wschowskiego. Autor obrazu Józef Faworski, mimo iż tworzył w czasach, gdy klasycyzm był stylem dominującym w sztuce polskiej w swoich obrazach skłaniał się stylistycznie ku poprzedniej jeszcze epoce sarmackiej. Stąd sztywna nieco, konwencjonalna maniera w ujęciu postaci, staropolski strój, czy wreszcie umieszczony w prawym górnym rogu herb portretowanego szlachcica – Pomian.
Józef Faworski (czynny 1790-1805)
kon. XVIII w.
olej, płótno
MNKi/M/1813
Portret Karoliny Schuetz z dwojgiem dzieci
Niezwykle intymny, utrzymany w duchu empire portret Karoliny Schütz z dwojgiem dzieci. Młoda kobieta z matczyną miłością przytula do piersi swojego synka. Artysta namalował tu jeszcze jedno dziecko modelki – przedwcześnie zmarłą dziewczynkę, Elżbietę Emilię, która została ukazana na medalionie spoczywającym na piersi matki.
Jan Krystian Gładysz (1782-1830)
ok. 1820
olej, płótno
MNKi/M/1930
Portret rodziny Borchów
Zbiorowy portret rodziny Borchów, matki z pięcioma córkami i synem – małym Michałkiem na rękach. Postacie ubrane zgodnie z panującą modą w stylu empire ukazane zostały na pałacowym tarasie na tle parku. W centrum obrazu stoi Anna z Bohomolców Borch, żona Józefa Henryka Borcha, starosty lucyńskiego, marszałka szlachty guberni witebskiej. Pomimo reprezentacyjnego charakteru Józefowi Peszce udało się stworzyć portret intymny i kameralny.
Józef Peszka (1767-1831)
1806-1807
olej, płótno
MNKi/M/119
Kielich z napisem „Kochaymy się”
Przełom XVIII i XIX wieku to czas, kiedy huczne biesiady powoli odchodziły w niepamięć. Zmienił się wówczas charakter zastawy stołowej. Do spełniania toastów coraz częściej stosowano niewielkich rozmiarów kielichy. Ten prezentowany w galerii opatrzony jest napisem odnoszącym się do ostatniego, kończącego każdą ucztę toastu: „Kochaymy się”.
XVIII/XIX w.
Anglia ?, Polska ?, huta nieznana
szkło bezbarwne
MNKi/R/6
Zegar powozowy z wyobrażeniem Hermesa
Zegar podróżny, nazywany karetowym lub powozowym, przypomina większych rozmiarów zegarek kieszonkowy. Mechanizm
z wychwytem wrzecionowym, mechanizmem bicia godzin
i kwadransów oraz budzenia został oprawiony w srebrną kopertę, bogato zdobioną figuralnym repusem oraz ażurem. Tylną stronę koperty zdobi scena figuralna z przedstawieniem Merkurego trzymającego kaduceusz, siedzącej na tarasie kobiety z księgą
i piórem w dłoni oraz figurą żurawia trzymającego w pazurach kamień.
J.M. Carleson
1. poł. XVIII w.
Anglia, Londyn
srebro, szkło
MNKi/R/2284
Kielich-flet z 30 widokami Karkonoszy i Pogórza Sudeckiego
1891–1895
Śląsk, Szklarska Poręba, Huta szkła hrabiego Schaffgotscha Josephine
szkło
MNKi/R/94
Portret Macieja Radziwiłła
Różnorodna twórczość młodopolskiego mistrza Józefa Mehoffera obejmowała również portrety. Bohater jednego z nich, książę Maciej Mikołaj Radziwiłł zwany Radziwiłłem z Zegrza, zasłynął jako działacz gospodarczy i polityczny. Związany również z Krakowem, gdzie zapewne spotkał Mehoffera. Na obrazie ujęty jako lekko uśmiechnięty dystyngowany mężczyzna w średnim wieku z pewnym pobłażaniem,
a jednocześnie wielką pewnością siebie spoglądający w przestrzeń.
Józef Mehoffer (1869-1946)
po 1914
olej, płótno
MNKi/M/1712
Szafa secesyjna z ażurowym cokołem
i zwieńczeniem
Secesyjna dekoracja inspirowana jest najczęściej motywami roślinnymi (kwiaty, pąki i liście),albo zwierzęcymi (motyl, ważka).
W wersji bardziej umiarkowanej mamy do czynienia z wytwornym rygorem spokojnej dekoracji i formami wyrażającymi się poprzez figury geometryczne i pionowe podziały. Mebel ze zbiorów kieleckich dekorowany jest typowymi dla secesji falistymi motywami roślinnymi.
ok. 1900
Polska
drewno: dąb, sosna; brąz
MNKi/R/2761
Portret Marii Raczyńskiej (Pani M.R.)
Portret Maryny z Pareńskich Raczyńskiej, młodopolskiej muzy i niespełnionej miłości artysty, stanowi nie tylko jeden z najlepszych portretów namalowanych przez Wojtkiewicza, ale i jeden z najznakomitszych portretów kobiecych tego okresu. Melancholijna zaduma, nostalgia i spokój bijące z oczu kobiety uważnie patrzących na widza (a w trakcie malowania na artystę), wydają się oddawać gorące uczucie, jakim malarz darzył swoją modelkę.
Witold Wojtkiewicz (1879-1909)
po 1900
technika mieszana, płótno
MNKi/M/245
Portret Tadeusza Kościuszki
Na tym idealizowanym portrecie Tadeusz Kościuszko został ukazany w popiersiu, w zbroi, która zdaje się kontrastować z chłopięcą niemal urodą. Na piersi widnieją dwa ważne ordery, polski Virtuti Militari oraz amerykańskie odznaczenie Cyncynata, ustanowione w 1783 roku i nadawane członkom Towarzystwa Cyncynatów. Zrzeszało ono najbardziej zasłużonych oficerów, którzy niczym Rzymianin Cyncynat „wszystko opuścili dla obrony ojczyzny”. Kościuszko był jednym z nielicznych obcokrajowców, któremu nadano ten order. Płótno Kościuszko oprawił we własnoręcznie wykonaną ramę, którą opatrzył inskrypcją: „LORANOWI DZIEDUSZYCKIEMU TADEUSZ KOŚCIUSZKO”.
Józef Grassi (1757-1838)
ok. 1792
olej, płótno
MNKi/M/334
Aleja cyprysowa
Pejzaże to częsty motyw w twórczości Leona Wyczółkowskiego. Po 1900 roku artysta tworzył je głównie w pastelu, który zaczął wypierać u niego technikę olejną. Podróż do Hiszpanii w 1905 roku zaowocowała całym cyklem pejzaży związanych z okolicami Grenady, w których malarz akcentował nastrojowy, a zarazem majestatyczny charakter tamtejszej przyrody. Aleja cyprysowa jest jednym z nich. Majaczące na horyzoncie wysokie ośnieżone góry i niespokojne chmury pokrywające niebo nadają uporządkowanemu na pierwszy rzut oka pejzażowi dramatyczny charakter.
Leon Wyczółkowski (1852-1936)
1905
pastel, papier
MNKi/M/92
Portret profesora Stanisława Szwarca
Z pracowni Leona Wyczółkowskiego wychodziły znakomite portrety współczesnych mu wybitnych osobistości ze środowiska warszawskiego oraz krakowskiego – profesorów, lekarzy, adwokatów, artystów, literatów i innych. Wśród nich znalazł się również portret dr Stanisława Szwarca – malarza, grafika i przyjaciela artysty. Malowany bardzo swobodnie i z niezwykłą biegłością wytworny wizerunek ujętego w popiersiu eleganckiego mężczyzny, przez swą asymetryczną kompozycję i kolorystykę jest bardzo dynamiczny i dekoracyjny.
Leon Wyczółkowski (1852-1936)
1911
pastel, tusz, papier
MNKi/M/1326
Pejzaż wieczorny (Via Appia)
Ukraiński malarz Iwan Trusz malował przede wszystkim pejzaże. Znaczna ich część powstała w Italii, którą zafascynowany, wielokrotnie odwiedzał. Starożytna Via Appia kilkakrotnie pojawiała się na jego płótnach. Za każdym razem obraz był jednak inny, bo zmieniały się drobne szczegóły, sztafaż, sposób ujęcia lub pora dnia. Kielecka Via Appia to nokturn. Starożytną drogę oświetla blask księżyca, przez co obraz jest tajemniczy i nostalgiczny. Wyraz niesamowitości potęguje kolorystyka utrzymana w zgaszonych błękitach, szarościach, zieleniach i brązach.
Iwan Trusz (1869-1941)
po 1900
olej, tektura
MNKi/M/1176
Portret Joachima Tarnowskiego
Autor portretu, Józef Franciszek Jan Pitschmann, absolwent wiedeńskiej Akademii Sztuk Pięknych przybył do Polski w 1788 roku na zaproszenie Józefa Klemensa Czartoryskiego. Głównym polem jego twórczości był portret. Prezentowany w galerii wizerunek ukazuje Joachima Tarnowskiego, starostę sulejowskiego, szambelana królewskiego. Spoglądający wprost na widza starszy mężczyzna
o wiernie oddanych, choć z pewnością nieco idealizowanych rysach twarzy, ubrany jest według ówcześnie panującej mody.
Józef Pitschmann (1758-1834)
ok. 1800
olej, płótno
MNKi/M/1736
Portret Stanisława Augusta
Jeden z wielu portretów ostatniego władcy Polski, Stanisława Augusta Poniatowskiego, namalowany przez Jana Chrzciciela Lampiego, przybyłego do Polski na życzenie króla. W porównaniu
z jego koronacyjnymi wizerunkami ten sprawia wrażenie bardziej intymnego, wyciszonego. Po mistrzowsku oddana fizjonomia, znakomicie uchwycona kameralność królewskiego wizerunku sprawia, że jest to jeden z lepszych portretów Stanisława Augusta.
Jan Chrzciciel Lampi (1751-1830)
ok. 1790
olej, płótno
MNKi/M/1314
Portret Hiacynta Małachowskiego
Autorem portretu, osadzonego silnie w tradycji sarmackiej, jest polski artysta Józef Peszka. Obok namalowanego według założeń nowego klasycystycznego stylu Portretu rodziny Borchów to drugi prezentowany obraz tego artysty, jakże różny od empirowego przedstawienia. Znakomicie ilustruje on równorzędne istnienie
i przeplatanie się dwóch tendencji stylistycznych, odwzorowujących gusty i upodobania zleceniodawców.
Józef Peszka (1767-1831)
ok. 1790
olej, płótno
MNKi/M/1659
Skarby Sezamu
Jednym z ważniejszych obrazów Wyspiańskiego są niewątpliwie Skarby Sezamu. Tajemnicza, bajkowa, pełna czaru kompozycja nawiązuje do sobótkowej opowieści o chłopcu poszukującym skarbu w noc świętojańską. Owym skarbem są nieznane siły przyrody ukryte pod zwalonym drzewem. To pod nim, w głębi ziemi, znajduje się tajemnicza otchłań wypełniona jasnobłękitnym i seledynowym światłem. W jej czeluściach kryje się potęga i tajemnica pierwotnych praw natury.
Stanisław Wyspiański (1869-1907)
ok. 1897
pastel, karton
MNKi/M/162
Portret trumienny Józefa Stetkiewicza
Realistyczny portret trumienny Józefa Talwosza Stetkiewicza herbu Kościesza (zm. przed 20 grudnia 1724 r.) – kasztelana zawichojskiego, senatora rezydenta, męża Anny Stetkiewiczowej. Wykonany farbami olejnymi na blasze miedzianej o kształcie sześcioboku, ujętego w obramienie ze srebrnej, repusowanej blachy z motywem palmety. Kształt wizerunku zbieżny jest z czołem trumny. Po pogrzebie portret został umieszczony w pomieszczeniach kościoła w Działoszycach, jako „wieczny orant” za duszę Józefa Talwosza Stetkiewicza.
malarz nieznany
1. poł. XVIII w.
olej, blacha miedziana
depozyt kościoła parafialnego pw. św. Trójcy w Działoszycach
MNKi/D/1836
Portret trumienny Anny Stetkiewiczowej
Realistyczny portret trumienny Anny Stetkiewiczowej, żony Józef Talwosza Stetkiewicza herbu Kościesza (zm. przed 20 grudnia 1724 r.) – kasztelana zawichojskiego (1713 r.) i senatora rezydenta (1717 r.). Namalowany został farbami olejnymi na blasze miedzianej o kształcie foremnego sześcioboku, ujętego w cynowe, tłoczone i srebrzone obramienie z motywem stylizowanych palmet. Sześcioboczny kształt portretu zbieżny jest z obrysem czoła trumny. Po pogrzebie portret został umieszczony w pomieszczeniach kościoła w Działoszycach jako „wieczny orant” za duszę Anny Stetkiewiczowej.
malarz nieznany
1. poł. XVIII w.
olej, blacha miedziana
depozyt kościoła parafialnego pw. św. Trójcy w Działoszycach
MNKi/D/1837
Portret margrabiego Zygmunta Gonzaga-Myszkowskiego (1562-1615)
Reprezentacyjny portret margrabiego Zygmunta Gonzaga Myszkowskiego (1562-1615) herbu Jastrzębiec połączony z barwami i emblematami Gonzagów z Mantui. Model ukazany u szczytu politycznej kariery, z atrybutami zaszczytów i godności, w prawej ręce trzyma laskę marszałkowską. Myszkowski był stronnikiem i doradcą króla Zygmunta III, posłem do Austrii, Włoch, Francji i Anglii, miłośnikiem i propagatorem sztuki i kultury włoskiej.
malarz nieznany
pocz. XVII w.
olej, płótno
MNKi/M/1633
Portret modelki
Namiętny i zmysłowy wizerunek młodej kobiety w ujęciu do bioder, jej postać ujmuje giętka, secesyjna linia. Obraz namalowany został bardzo delikatnie, rozcieńczanymi, prawie prześwitującymi farbami olejnymi, dół sukni określony został jedynie szkicowo, pojedynczymi pociągnięciami pędzla. Wizerunek jest niedomówiony, emocjonalny
i tajemniczy, odpowiada nastrojem przedstawieniom nagich
i półnagich famme fatale.
Franciszek Żmurko (1859-1910)
ok. 1900
olej, deska
MNKi/M/1151
Wiosna
Ukazana na tle rozległego wczesnowiosennego pejzażu młoda kobieta o świetlistym spojrzeniu utożsamiana jest z wiosną, ale można upatrywać w niej również personifikacji zniewolonej Polski. Podobnie naturalistyczny na pierwszy rzut pejzaż niesie ze sobą ukryte alegoryczne znaczenie. Zasnuty chmurami nieboskłon zwiastuje nadciągająca burzę. Nieuchronnie przybliżające się chmury to widmo wojny, która niebawem się rozpocznie, przynosząc nadzieję na wyzwolenie ojczyzny, tak jak każda wiosna przynosi nadzieję na nowe, lepsze jutro.
Jacek Malczewski (1854-1929)
1914
olej, tektura
depozyt osoby prywatnej
MNKi/D/1853
Autoportret w kontuszu
To obraz o typowym dla Malczewskiego skomplikowanym kontekście znaczeniowym. Strój, ożywiony akcentami intensywnej żółci, jak zwykle
w autoportretach tego artysty stanowi kostium. Motyle w kasetce symbolizują uwięzioną duszę ludzką, walkę dobra ze złem, zbawienie
i zmartwychwstanie w opozycji do grzechu. Portret jest niezwykle sugestywny, twarz przesłonięta palcami prawej dłoni wyraża wielkie napięcie,
a skupione spojrzenie jest wręcz magnetyzujące.
Jacek Malczewski (1854-1929)
1909
olej, płótno
depozyt Grażyny i Wiesława Stachurskich
MNKi/D/1771
Polonia (II)
Personifikacje Polski, najpierw zniewolonej, a potem zrzucającej kajdany, pojawiały się w twórczości Malczewskiego wielokrotnie. Polonia z kwiatem czosnku powstała w roku 1918. Majestatyczna postać okryta żołnierskim płaszczem w koronie Piastów na głowie, siedząca na schodach, jak na tronie, zaraz powstanie zrywając wiążące ją kajdany i podąży do góry, tak jak postać wyswobodzona z więzów, której stopy widoczne są na stopniach w tle obrazu.
Jacek Malczewski (1854-1929)
1918
olej, tektura
MNKi/M/1546
Pastuszek z chimerą
Zapożyczone ze świata mitów stworzenia stanowią częsty motyw w twórczości Jacka Malczewskiego. Sięgając po nie, stworzył artysta oryginalną, niejednoznaczną ikonografię. Często pojawiającą się postacią były chimery, istoty o twarzy i tułowiu pięknej, uwodzicielskiej kobiety,
z tęczowymi skrzydłami oraz potężnymi tygrysimi łapami i gigantycznym ogonem. Chimera kusi swym zmysłowym pięknem lub, jak na obrazie
z kieleckiej galerii, bałamuci małych chłopców, rozbudzając w nich erotyczne żądze. Jak w wielu kompozycjach Malczewskiego, zderza się tu to, co realne z tym, co fantastyczne.
Jacek Malczewski (1854-1929)
1904
olej, tektura
MNKi/M/52
Portret malarza Stanisława Bryniarskiego
Malczewski był doskonałym portrecistą. Malował wielu znanych
i wybitnych ludzi swego czasu. Jednym z nich był wielokrotnie przedstawiany przez artystę krakowski malarz, kolega Jana Matejki, Stanisław Bryniarski. Staruszek o charakterystycznie rozwichrzonych, siwych włosach i sumiastych wąsach pojawiał się zarówno
w kompozycjach symbolicznych, jak i w portretach na neutralnym tle. Namalowany z wielką lekkością i swadą, przy zastosowaniu prostych środków wyrazu, portret uderza realizmem.
Jacek Malczewski (1854-1929)
1906
olej, płótno
depozyt osoby prywatnej
MNKi/D/1814
Polonia (I)
Patriotyzm, idee narodowego mesjanizmu wpojone Malczewskiemu przez ojca sprawiły, że jego dzieła stanowiły niejednokrotnie osobisty, głęboki komentarz do bieżących wydarzeń. Polonia namalowana została w roku odzyskania niepodległości. Przedstawia siedzącą na schodach postać odpoczywającą po długiej podróży. Z jej ramion zsuwa się wojskowy płaszcz – szynel syberyjskiego zesłańca. Czarny wdowi welon może kojarzyć się z klęską przegranych powstań, ale na głowie kobiety, tkwi też korona przypominająca kształtem korony pierwszych Piastów. Odrodzenie się niepodległej Polski nawiązuje więc do początków państwa polskiego.
Jacek Malczewski (1854-1929)
1918
olej, tektura
MNKi/M/1609
Jan Chrzciciel
W twórczości Malczewskiego odnaleźć można wiele scen, gdzie utartym symbolom artysta nadaje nowe, niejednokrotnie odnoszące się do aktualnych wydarzeń znaczenie. Taki jest m.in. obraz przedstawiający św. Jana Chrzciciela. Wypełniająca niemal całą przestrzeń sylwetka młodego mężczyzny z obnażonym torsem została ukazana na tle szkicowo potraktowanego nadrzecznego krajobrazu. W rękach proroka artysta namalował pusty kubek; brak wody – elementu niezbędnego do dokonania odradzającego obmycia, wskazuje na zawiedzione nadzieje na odzyskanie niepodległości.
Jacek Malczewski (1854-1929)
1911
olej, płótno
MNKi/M/326
Pytia
Zaczerpnięty z wierzeń starożytnych Greków, motyw delfickiej wieszczki pojawiał się w twórczości Malczewskiego jako odniesienie do losów uciemiężonej Polski. Znane są trzy wersje „Pytii”, wszystkie powstały w 1917 r. Na prezentowanym w kieleckiej galerii obrazie Pytia odziana w klasyczną grecką szatę, siedzi zamyślona i lekko uśmiechnięta na stylizowanym siedzisku. Wyraz twarzy i spokój bijący z postaci wieszczki oraz jasny chiton pozwalają domniemywać, że przepowiada ona zbliżającą się wolność.
Jacek Malczewski (1854-1929)
1917
olej, tektura
MNKi/M/1608
Portret Ireny Solskiej
Irena Solska, aktorka teatrów krakowskich, lwowskich
i warszawskich, była wielokrotnie portretowana przez współczesnych jej malarzy. Jednym z nich był Jacek Malczewski, który około 1900 roku stworzył kilka wizerunków młodej gwiazdy. Uwagę zwraca naturalność i niezwykła dziewczęcość modelki zapatrzonej ze smutkiem w bliżej nieokreśloną przestrzeń.
Jacek Malczewski (1854-1929)
ok. 1900
olej, tektura
MNKi/M/198
U studni
Jednym z licznych w twórczości Malczewskiego autoportretem jest scena zatytułowana U studni. W centrum kompozycji, namalował artysta młodą kobietę – muzę. Swój wizerunek przedstawił niejako na marginesie sceny, kadrując sylwetkę nieco poniżej ramion. Woda, która stanowi ważny motyw o głębokiej i często przyjmującej rozmaite znaczenia symbolice, zyskuje tu bardzo osobisty wymiar egzystencjalny. Jest symbolem natchnienia niezbędnego artyście nie tylko w procesie tworzenia, ale przede wszystkim nadającego sens jego istnieniu.
Jacek Malczewski (1854-1929)
1909
olej, tektura
depozyt osoby prywatnej
MNKi/D/1818
Portret Aleksandra Wielopolskiego
Portret Aleksandra Wielopolskiego nosi też tytuł Herkules na rozstajnych drogach, nawiązujący do zaczerpniętej z mitologii historii Heraklesa, który znalazł się na rozdrożu między dwoma kobietami symbolizującymi dwie drogi – cnoty i występku. Obraz z kieleckiej kolekcji stanowi alegoryczny wizerunek wnuka kontrowersyjnego polityka z czasów Królestwa Polskiego noszącego to samo, co dziad imię. Jego symboliczny konterfekt został rozbudowany o alegoryczne postaci dwóch niewiast.
Jacek Malczewski (1854-1929)
1920
olej, płótno
MNKi/M/1597
Wazonik z pejzażem wodnym
Émile Gallé to jedna z najjaśniejszych gwiazd francuskiej secesji. Już za życia uznano go za największego mistrza szklarskiego w dziejach. Wazonik z pejzażem wodnym ze zbiorów kieleckich utrzymany jest
w typowych dla Gallégo brązach i oliwkowych zieleniach. Oglądając pejzaż w zbliżeniu można zauważyć z jak wielką precyzją, za pomocą trawienia kwasem, ukształtowano konary drzew i ich liście, sprawiając, że rośliny stały się niezwykle plastyczne. Dekoracje przedstawiające całe krajobrazy na wyrobach firmy Gallé należą do rzadkości.
1900-1904
Francja, Nancy, Firma Émile Gallé
szkło zamącone i kolorowe, powlekane, trawione, szlifowane, matowane, polerowane
MNKi/R/449
Kieliszek do szampana
Wytwórnia Ludwig Moser & Söhne w swojej bogatej ofercie posiadała szkła zdobione elementami floralnymi. Wykonywano je najczęściej
w technice rytowania i szlifowania. Pokrywały one dużą część powierzchni szklanych wyrobów, wijąc się płynną linią na ich stopach, trzonach i czaszach. Na powierzchni kieliszka z kieleckich zbiorów znajdują się rytowane łodyżki, kwiaty i pączki róż, a czerwony aplikowany kwiat róży zdobi czaszę.
pocz. XX wieku
Czechy, Karlovy Vary (Karlsbad), Firma Ludwig Moser & Söhne
szkło bezbarwne, szkło kolorowe
MNKi/R/522
Wnętrze pracowni z modelką
Kameralna scena we wnętrzu ukazująca fragment pracowni artystki
z półnagą modelką. Obraz pochodzi z okresu nauki Olgi Boznańskiej
w Monachium, gdzie uczęszczała do prywatnych pracowni artystów, zanim założyła własne atelier. Namalowany został syntetycznie, szybkimi pociągnięciami pędzla, bez końcowego wykończenia. Kolorystyka kompozycji ciemna, zgaszona, o przewadze brązów
i odcieni szarości.
Olga Boznańska (1865-1940)
ok. 1890
olej, płótno
MNKi/M/129
Kieliszek w typie römera z kwiatem maku
Wysoki kieliszek został na prawie całej powierzchni udekorowany rytowanym motywem łodyg, kwiatów i pąków maku. Dodatkowy ozdobny efekt stanowi zabarwienie szkła na kolor żółty. Czasza kieliszka jest w typie zbliżonym do czasz charakterystycznych dla römerów, kielichów przeznaczonych do picia wina reńskiego, popularnych w XVI wieku
w Dolnej Nadrenii, a w XVII wieku w Niderlandach.
pocz. XX wieku
Czechy, Karlovy Vary (Karlsbad), Firma Ludwig Moser & Söhne
szkło bezbarwne, szkło kolorowe, lazura żółta srebrowa
MNKi/R/521
Portret żony artysty (Władysława z Chmielarczyków Karpińska)
Częste w twórczości Alfonsa Karpińskiego portrety kobiece przenika poetyka i nieuchwytne piękno. Artysta wielokrotnie uwieczniał swą pełną uroku żonę – Władysławę z Chmielarczyków. Ten owalny subtelnie malowany wizerunek damy siedzącej w salonie ukazuje eteryczną postać w wieczorowej sukni i etoli gotową do wieczornego wyjścia. Ukochana kobieta została przedstawiona tu z dystansem
i elegancją.
Alfons Konrad Karpiński (1875-1961)
1935
olej, dykta
MNKi/M/1186
Martwa natura z cynowym dzbanem
Józef Pankiewicz w swojej twórczości bardzo często ulegał wpływom sztuki francuskiej. Gdy podczas podróży do Francji poznał twórczość Paula Cézanne’a, przeżył okres fascynacji jego malarstwem. Zaczął budować swoje kompozycje w sposób zgeometryzowany, wydobywając głębię przedmiotów za pomocą barwy. Martwa natura
z cynowym dzbanem to niezwykle prosta i oszczędna w artystycznych środkach wyrazu praca, stanowiąca znakomity przykład studiów nad formą i kolorem, w której widoczne są wpływy sztuki Cézanne’a.
Józef Pankiewicz (1866-1940)
ok. 1909
olej, płótno
MNKi/M/332
Portret dziewczynki w czerwonej sukience
Ten zjawiskowy portret, namalowany w 1897 roku, przedstawia kilkuletnią Józię Oderfeldównę, córkę warszawskiego adwokata
i kolekcjonera dzieł sztuki, przyjaciela artysty Adama Oderfelda. Wykwintność, ale i pewna sztywność pozy tak nienaturalna dla kilkuletniego dziecka przywodzi na myśl skojarzenie z infantkami Diega Velásqueza. Kompozycję wyróżniają niezwykle wyrafinowane efekty kolorystyczne. Uwagę przykuwa spojrzenie małej modelki, uważnie uchwycone przez artystę. To rzadki w malarstwie przykład portretu dziecięcego, w którym tak wyraźnie widoczne jest zainteresowanie dziecięcą psychiką.
Józef Pankiewicz (1866-1940)
1897
olej, płótno
MNKi/M/1538
Portret kobiety. Wanda z Sunderlandów Fiedler
Bardzo częstym zabiegiem artystycznym w przypadku kobiecych wizerunków malowanych przez Konrada Krzyżanowskiego, było ukazywanie ich z profilu. Podkreślało to ich smukłość, eteryczność
i niezwykłą wręcz wytworność. Portret Wandy z Sunderlandów Fiedler wydaje się być umyślnie niewykończony. Kobieca postać wyłania się jak zjawa z zamglonego, jasnego tła. Jedynym wyraźnym akcentem jest przykuwająca uwagę twarz modelki silnie skontrastowana z resztą kompozycji. Ciemne oczy bacznie spoglądają na widza, nadając portretowi wyraz tajemnicy.
Konrad Krzyżanowski (1872-1922)
1901-1902
olej, płótno
MNKi/M/110
Wazonik z pejzażem górskim
Émile Gallé z projektowaniem i produkcją wyrobów rzemiosła artystycznego miał styczność już od najmłodszych lat. Artyście nie była obca sztuka Dalekiego Wschodu. Często stykał się z nią we Francji, zwłaszcza ze sztuką japońską, która szeroko oddziaływała na secesję, stając się nie tylko skarbnicą gotowych do wykorzystania motywów, ale i rozwiązań estetycznych.
1900-1904
Francja, Nancy, Firma Émile Gallé
szkło zmącone, szkło kolorowe
MNKi/R/451
Portret pani B.
Konrad Krzyżanowski był autorem wielu niezwykłych portretów kobiecych. Zjawiskowy Portret pani B. to mistrzowski przykład malarstwa łączącego w sobie nastrojowość i pogłębione studium psychologiczne. Przebija z niego melancholia i smutek, mimo uśmiechu błąkającego się na ustach modelki. Obraz został namalowany z ogromną swobodą. Przenika go ciepłe światło, które wydobywa z mroku okoloną kruczoczarnymi włosami twarz kobiety.
Konrad Krzyżanowski (1872-1922)
przed 1921
olej, deska
MNKi/M/125
Żardiniera czterolistna z zielonym pejzażem wodnym
U schyłku XIX wieku lotaryńskie Nancy stało się centrum secesyjnego rzemiosła artystycznego: szkła, mebli i ceramiki. Szkła z wytwórni braci Louisa-Augusta i Jeana-Antonina Daum w Nancy charakteryzowały się nie tylko zdobieniami typowymi dla secesji (motywy kwiatowe), ale także zatopionymi między warstwami przezroczystego szkła krajobrazami oraz barwnym pudrem szklanym.
1895-1900
Francja, Nancy, Firma Braci Daum
szkło bezbarwne, szkło kolorowe, farby emaliowe
MNKi/R/455
Topole / Krajobraz ze snopkami
Krajobraz ze snopkami i topolami zbliżony jest w sposobie postrzegania i malarskiej kreacji do pejzaży Paula Cézanne’a. Podobnie jak w martwych naturach z ok. 1909 r., tak i tu elementy letniego pejzażu poddał artysta geometryzacji, a przez to także widocznemu uproszczeniu. Formalne i kolorystyczne porządkowanie oddanej na płótnie rzeczywistości nie zaburza jednak czytelności, poszczególne elementy pejzażu wpisane w geometryczne kształty wciąż pozostają tym, czym są w naturze, snopkami siana, topolami, kępami drzew i trawy, obłokami.
Józef Pankiewicz (1866-1940)
ok. 1912
olej, płótno
MNKi/M/304
Wazonik pokryty nieregularną siecią nitek
Czeskie wytwórnie szkła były, obok francuskich i amerykańskich, silnymi ośrodkami wyrobu szkła secesyjnego. Wypracowały one własne artystyczne rozwiązania. Dobrym tego przykładem jest wazonik z firmy Gebrüder Pallme-König & Habel, pokryty nieregularną siecią ze szklanych nitek zagłębiających się w jego powierzchnię. Wazonik mieni się dzięki metodzie iryzacji, polegającej na pokryciu powierzchni naczynia solami metali, mającymi współczynnik załamywania światła większy od współczynnika załamywania światła szkła.
pocz. XX wieku
Czechy, Kamenický Šenov, Firma Gebrüder Pallme-König & Habel
szkło kolorowe
MNKi/R/476
Dama na tle skał (Ojców k. Krakowa)
Franciszek Żmurko był popularnym malarzem wizerunków kobiet, zazwyczaj ukazywanych namiętnie i zmysłowo we wnętrzu buduaru. Dama na tle skał jest obrazem pozbawionym owego ładunku emocjonalnego. Kobieta ukazana została w oddaleniu, na tle potężnego masywu skał wapiennych przeciętych charakterystyczną szczeliną, na osi kompozycji. Obraz został zapewne namalowany
w plenerze, w Ojcowie położonym w Dolinie Prądnika, w którym malarz bywał.
Franciszek Żmurko (1859-1910)
1887
olej, płótno
MNKi/M/296
Kwitnący rododendron
Rododendrony, azalie czy róże to najczęściej malowane przez Karpińskiego rośliny. Powstały w 1921 roku obraz przedstawia delikatny, samotny krzew z różowymi kwiatami na neutralnym, malowanym impastowo, szarym tle. Temat przywodzi na myśl grafiki japońskie, będące dla malarza inspiracją w poszukiwaniach oryginalnych rozwiązań kompozycyjnych. W dekoracyjnym sposobie ujęcia, kolorystyce i wyraźnym wyrafinowanym konturze odczuwa się stylistykę młodopolską, której artysta, mimo upływającego czasu, pozostał wierny.
Alfons Konrad Karpiński (1875-1961)
1921
olej, płótno
MNKi/M/1177
Astry
Syntetycznie przedstawiona martwa natura we wnętrzu. Astry malowane są dynamicznymi pociągnięciami pędzla, żółty kwiat stanowi dominantę barwną. Ślewiński wiele razy malował astry
w wazonie, a także inne martwe natury, w których jasno rozgraniczał konturem elementy kompozycji. W latach 1888-1890 studiował
w paryskiej Académie Colarossi. Związany był również ze Szkołą Pont-Aven Paula Gauguina. I właśnie na wzór postimpresjonisty Gauguina artysta syntetyzował przedstawiane motywy i nadawał im charakter symboliczny.
Władysław Ślewiński (1854-1918)
1902 lub 1907
olej, płótno
MNKi/M/331
Martwa natura z budzikiem
Fragment wnętrza mieszkalnego namalowany wrażeniowo, oświetlony światłem dziennym i ukazujący na dwóch bliskich planach fragment toaletki z lustrem, tytułowy budzik i roślinę w donicy. Światło wydobywa przedmioty, odkreśla ich kształty, tworzy odbicia i wraz z plamami koloru buduje żywą, wrażliwą strukturę.
Olga Boznańska (1865-1940)
ok. 1912
olej, tektura
MNKi/M/164
Cukiernica skrzynkowa z nakrywą
Warszawskie pracownie platerów w tym m.in. firma Norblin, Bracia Buch i T. Werner miały duży wkład w polską sztukę secesyjną. Firma była wielokrotnie nagradzana na wystawach krajowych i międzynarodowych. Ich wzornictwo zmieniało się i nadążało za aktualną modą, jednak do dziś najbardziej znane są wyroby utrzymane w duchu secesji z kwiatowymi i kobiecymi motywami.
po 1912
Polska, Warszawa, Norblin, Bracia Buch i T. Werner
cyna, odlewanie, złocenie, srebrzenie
MNKi/R/2037
Widok Paryża z wieżą Eiffla
Zamknięta w pionowym prostokącie kompozycja wykonana została gwaszem, przedstawia widok z paryskiej dzielnicy Montmartre na centrum miasta. W dolnej części obrazu przeważa w kolorycie jasny ugier (kolor kartonu) oraz odcienie szarości, w górnej szarości, czerń
i błękitnawa biel. Podobnie ujęty widok artysta malował już wcześniej w technice olejnej (1890, Muzeum Narodowe w Krakowie). De Laveaux był modernistą, potem silny wpływ na jego sztukę wywarł impresjonizm, ekspresjonizm i symbolizm. Fascynowały go światła nocy. Namalował wiele nokturnów, pejzaży i ulicznych scen paryskich.
Ludwik de Laveaux (1868-1894)
1893-1894
gwasz, karton
MNKi/M/1156
Róże
Olga Boznańska znana jest przede wszystkim jako malarka portretów psychologicznych, ale w jej twórczości pojawiały się również inne tematy, do których należały kwiaty, a szczególnie róże. Malowała je dopiero wtedy, gdy traciły swoją jędrność i zaczynały się delikatnie pochylać. Artystkę fascynował spektakl przemijania, powolna przemiana kwiatów, ich utrata majestatu.
Olga Boznańska (1865-1940)
1905
olej, tektura
MNKi/M/329
Wieczorna tęsknota. Ulica paryska
Nokturn – widok paryskiej ulicy o zmierzchu, ukazanej
w perspektywie zbieżnej, wyłożonej brukiem i oświetlonej po bokach lampami gazowymi. Kompozycja nokturnu może być inspirowana fotografią, która niezależnie kadruje przestrzeń i dzieli sylwetki ludzkie. Gustaw Gwozdecki malował pejzaże, portrety, akty oraz martwe natury. Jego styl odznacza się uproszczonym rysunkiem
i nasyconą gamą barw.
Gustaw Gwozdecki (1880-1935)
przed 1914
olej, płótno
MNKi/M/104
Widok Paryża z bulwarami nad Sekwaną
Widok z ulicy Quai des Grands Augustines na Paryż z odnogą Sekwany, mostem, drogą przerzuconą ponad rzeką i katedrą Notre Dame. Malarz zastosował na obrazie duże, dekoracyjne obszary płasko potraktowanych barw, ograniczonych wyraźnym, ciemnym konturem: ugrów, szarości, tonów szmaragdowo-zielonych oraz miejscowo zastosowanej bieli, czerni i czerwieni. Kompozycja nosi cechy okresu secesji i nawiązuje do form kompozycyjnych drzeworytów japońskich.
Henryk Uziembło (1879-1949)
1907
olej, tektura
MNKi/M/377
Poezja (personifikacja)
ok. 1900
Europa
alabaster, marmur
MNKi/M/1903
Pejzaż morski z Bretanii
W twórczości Władysława Ślewińskiego wiele razy pojawia się temat brzegu morskiego w Bretanii. Kultura Bretanii była obszarem twórczej eksploracji symbolistów. Malowany przez Ślewińskiego brzeg morski mieścił się opodal miejscowości Doëlan, gdzie z początku jeździł na plenery, a pod koniec życia osiadł na stałe. Pejzaż morski z Bretanii powstał w 1911 r. Nastrój pustki, dzikości i pierwotnej siły morskich odmętów ukazane na obrazie poruszają najczulsze obszary ludzkiej psychiki.
Władysław Ślewiński (1854-1918)
1911
olej, płótno
MNKi/M/1157
Amazonka. Portret Izy Boznańskiej
Młodsza siostra Olgi Boznańskiej – Izabela (1868-1934) sportretowana została w 1891 r. Młoda kobieta ukazana została en pied. W gestach i nieobecnym spojrzeniu malarka oddała wrażliwość, smutek i neurotyczne skłonności Izy. Iza Boznańska była jedną
z najzdolniejszych uczennic Emila Śmietańskiego, wybitnego pianisty
i kompozytora, ale wrażliwość psychiczna nie pozwoliła jej na kontynuację kariery. Później podjęła studia i napisała doktorat
z chemii na Sorbonie. Zginęła śmiercią samobójczą w wieku 66 lat.
Olga Boznańska (1865-1940)
1891
olej, płótno
MNKi/M/247
Katedra w Amalfi
Aleksander Gierymski, młodszy brat Maksymiliana Gierymskiego, był wybitnym polskim malarzem nurtu realizmu i luminizmu. Obraz Katedra w Amalfi pochodzi z późnego okresu twórczości artysty. Przedstawia romańską katedrę i okalającą ją zabudowę miasta
w upalne południe. Artysta rozpoczął pracę nad obrazem we Włoszech, ale ukończył ją dopiero po dwóch latach, w czasie pobytu w Paryżu. Na obrazie, pełnym intensywnego światła i nasyconych barw artysta wydobył również codzienne, ukryte w cieniu katedry życie miasta, skoncentrowane wokół miejskiej fontanny.
Aleksander Gierymski (1850-1901)
1897-1899
olej, płótno
MNKi/M/426
Książę Józef Poniatowski na koniu
Ten znakomity portret konny ukazuje polskiego bohatera narodowego księcia Józefa Poniatowskiego. Wielki dowódca został przedstawiony w momencie paradnego przejazdu tuż po stoczonej zwycięskiej bitwie z wojskami austriackimi w 1809 roku pod wsią Raszyn koło Warszawy. Przedstawiony schemat jeźdźca na tle wojska był częstym motywem w twórczości Juliusza Kossaka. Wizerunek księcia Józefa należy do cyklu czterech portretów konnych ukazujących polskich bohaterów narodowych, pozostałe wizerunki to: Jan III Sobieski, Tadeusz Kościuszko oraz hetman Stefan Czarniecki.
Juliusz Fortunat Kossak (1824-1899)
1882
akwarela, papier
MNKi/M/1150
Autoportret
Znakomity autoportret artystycznie bardzo dojrzałego, zmarłego przedwcześnie malarza. Jego twarz niemal w całości zatapia się
w głębokim cieniu rzucanym przez szerokie rondo kapelusza. Takie ujęcie przywołuje na myśl sztukę wielkiego Rembrandta, którego twórczość poznał podczas nauki w Monachium i która stanowiła dla niego bezustanną inspirację. Artystyczna analiza własnych rysów nurtowała Gottlieba już od młodości, jeszcze w czasach nauki
w drohobyskim gimnazjum wprowadzał do rysunków swoją postać,
w której uwypuklał typowe semickie rysy.
Maurycy Gottlieb (1856-1879)
ok. 1876
olej, tektura
MNKi/M/205
Jesienny pejzaż z powozami
Motyw powozu był bardzo popularny wśród polskiej społeczności artystycznej skupionej w Monachium. Alfredowi Wieruszowi-Kowalskiemu wydawał się on na tyle malowniczy, że powtarzał go wielokrotnie. Grubo nakładana farba, zamaszyste pociągnięcia pędzla idealnie współgrają
z jesienną słotą, przez którą mknie dyliżans.
Alfred Wierusz-Kowalski (1849-1915)
ok. 1900
olej, płótno
MNKi/M/223
Zaloty. Kozak z dziewczyną przy studni
Malując ten motyw, malarz posłużył się XVII-wieczną balladą opowiadającą o smutnej chwili pożegnania młodej kobiety z wyruszającym na wojnę Kozakiem. Pierwszy plan został namalowany bardzo drobiazgowo, z dbałością o szczegóły, zaś dalsze partie potraktowane są niemal szkicowo, co było częstym artystycznym zabiegiem stosowanym przez Józefa Brandta. Scena zalotów z kieleckiej galerii jest jedną z kilku wersji, jakie artysta namalował w latach 70. XIX wieku.
Józef Brandt (1841-1915)
1875
olej, płótno
MNKi/M/246
Kozacy dońscy
Obraz przedstawia grupę kilkunastu jeźdźców, tytułowych Kozaków dońskich. Po lewej stronie stoi dowódca, tuż za nim chorąży z powiewającą na wietrze żółto-białą chorągwią, na której widnieje prawosławny krzyż i półksiężyc tuż pod nim. Ta nieregularna formacja jazdy utworzyła się
w XVI wieku, a jej nazwa pochodzi od rzeki Don, która przepływa przez zamieszkałe niegdyś przez nich tereny.
Juliusz Fortunat Kossak (1824-1899)
1877
akwarela, karton
MNKi/M/1331
Lisowczycy
Dynamiczna scena ukazująca słynny oddział Lisowczyków, utworzony na początku XVII wieku jako lekka jazda, ale utrzymywana nie ze skarbu państwa, tylko z tego, co sami zagrabią. Oddział ten tak dobrze sobie radził zarówno w bitwach, jak i w odbieraniu żołdu, że aż do początków XIX w. matki posługiwały się postaciami lisowczyków do straszenia dzieci, a ich grabieżcze wycieczki tak się dawały we znaki, że nałożono na nich klątwę. Kossak przedstawił oddział Lisowczyków tuż po grabieżczym napadzie na niewielkie miasteczko, w tle za oddziałem widoczne są dogasające domostwa.
Juliusz Fortunat Kossak (1824-1899)
1880
akwarela, papier
MNKi/M/1332
Wyjazd królowej Marysieńki z Wilanowa
Największe i najbardziej widowiskowe płótno znajdujące się w kieleckiej galerii, zadziwiające swym rozmachem i brawurą. Przedstawia odjeżdżającą w asyście dworu spod pałacu w Wilanowie królową Marysieńkę, żonę polskiego władcy Jana III Sobieskiego, trzy lata po jego śmierci w 1699 roku. Królowa przedstawiona w centrum kompozycji siedzi w saniach ciągniętych przez dwa bogato przyozdobione kare konie, otoczona husarią i muzykantami. Po tym zdarzeniu już nigdy nie powróciła do Polski, najpierw osiedliła się ze swym dworem w Rzymie, a potem w ojczystej Francji.
Józef Brandt (1841-1915)
ok. 1897
olej, płótno
MNKi/M/374
Taniec Salome
Tytułowa Salome została ukazana na prawo od centrum kompozycji, kiedy na wpół obnażona tańczy przed królem Herodem. Bardzo zmysłowa scena współgra z grubo nakładanymi, impastowymi pociągnięciami pędzla. Temat, którego podjął się Gottlieb, znany jest w sztuce europejskiej już od czasów średniowiecza. Uczta u Heroda oraz taniec Salome czy Salome z głową św. Jana Chrzciciela popularne były w sztuce aż do schyłku XIX stulecia.
Maurycy Gottlieb (1856-1879)
ok. 1879
olej, płótno
MNKi/M/195
Kobieta przed pałacem o zmierzchu
Nietypowy dla twórczości polskiego malarza akademickiego Henryka Siemiradzkiego, nokturn ukazuje starszą kobietę przed pałacem
o zmierzchu. Większość swoich płócien artysta osadzał w silnym, dziennym słońcu, stąd dzieło z kieleckiej galerii wydaje się być wyjątkowe. Malarz znakomicie oddał smutek i napięcie towarzyszące tajemniczej, odzianej na czarno niewieście stojącej przed okazałym pałacem w nikłym świetle wieczoru.
Henryk Siemiradzki (1843-1902)
ok. 1890
olej, płótno
MNKi/M/79
Primavera (personifikacja)
ok. 1900
Europa
alabaster, marmur
MNKi/M/1902
Wazon z motywem liści i owoców leszczyny
ok. 1908
Francja, Nancy, Firma Émile Gallé
szkło zmącone, szkło emaliowe
MNKi/R/447
Serwis do kawy Dorota
Lubomir Tomaszewski zaprojektował dwa oryginalne i nowatorskie garnitury do kawy Ina i Dorota produkowane w Ćmielowie. Powstanie serwisu Dorota poprzedziły wielomiesięczne badania dotyczące optymalnego ze względu na wygodę użytkowania, a zarazem nowoczesnego, estetycznego i łatwego w produkcji kształtu. Serwis pokazano m.in. na Targach Krajowych Jesień ’63, a następnie Wiosna ’64, na których został nagrodzony złotym medalem.
1961
Polska, Ćmielów, proj. Lubomir Tomaszewski
porcelana; malowanie natryskowe i ręczne
MNKi/R/1818 - MNKi/R/1832
Głowa dziewczęca
Henryk Kuna (1879-1945)
ok. 1930
brąz
MNKi/W/298
Figurka putta z kartuszem z herbami Rzeczpospolitej Obojga Narodów oraz Saksonii
i Wettinów
Johann Joachim Kändler wpłynął na rozwój rzeźby figuralnej nie tylko w samej wytwórni miśnieńskiej, ale również w Europie. Jedną z jego ważniejszych prac z wczesnego okresu działalności był serwis koronacyjny Augusta III zrealizowany w 1733 roku, z którego pochodzi prezentowana w galerii figurka putta trzymającego w ręku kartusz z herbami Polski, Litwy, Saksonii i Wettinów.
1733
Manufaktura Porcelany w Miśni, proj. Johann Joachim Kändler
porcelana, emalie naszkliwne, złocenie
MNKi/R/903
Zamek w Ojcowie
Obraz prezentuje charakterystyczne cechy pierwszego nowoczesnego kierunku w sztuce polskiej. Polski formizm był krajową wersją zachodniej awangardy łączącą w jedno kubizm, fowizm, ekspresjonizm, futuryzm – wszystkie wywodzące się z obrazowego rygoryzmu ojca nowoczesnego malarstwa, Paula Cézanne’a.
Konrad Winkler (1882-1962)
ok. 1921
olej, tektura
MNKi/W/1116
Cerkiew nad Dniestrem
Maleńkich rozmiarów obrazek przedstawiający cerkiew nad Dniestrem namalował największy polski mistrz pejzażu początków XX wieku – Jan Stanisławski. Ten „wielki malarz małych obrazków”, szczerze pokochał naturę i wyrażał to uczucie w całej swojej twórczości. Szczególnym sentymentem darzył Ukrainę, gdzie spędził dzieciństwo i młodość. Rozległe i nostalgiczne krajobrazy naddniestrzańskie odpowiadały jego wrażliwej duszy. W tym wypadku pejzaż urozmaica cerkiewna wieża, a jej smukłość podkreśla pionowy, rzadko spotykany u malarza, format obrazu.
Jan Stanisławski (1860-1907)
przed 1900
olej, deska
MNKi/M/102
Wazon
pocz. XX w.
Czechy, Loetz - Witwe
szkło zielone, iryzowanie
MNKi/R/473
Cache-pôt z portretami Fryderyka Chopina i Ludwika Pasteura
Unikatowe naczynie w kształcie urny, zwieńczone galeryjką, udekorowane zostało nakładanymi plastycznymi biskwitowymi plakietami
z portretami Fryderyka Chopina i Ludwika Pasteura. W zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie przechowywany jest biskwitowy medalion
z popiersiem Pasteura z tego samego czasu co cache-pôt.
1863–1887
Polska, Ćmielów
porcelana, biskwit
MNKi/R/1252
Mlecznik
lata 20. XIX w.
Fabryka porcelany w Korcu
porcelana; farby naszkliwne; malowanie ręczne, złocenie
MNKi/R/2844
Wazon kulisty z plastyczną dekoracją kwiatową
1930–1939
Białoruś, Huta szkła Niemen
szkło kolorowe
MNKi/R/540
Główka dziewczynki. Helenka?
Ważnym elementem bogatej twórczości Wyspiańskiego były portrety dziecięce, w tym przede wszystkim portrety czwórki jego dzieci. Jednym z takich kameralnych, bardzo osobistych dzieł jest wizerunek córki Helenki. Wykonany w szybkiej technice pastelu pozwolił artyście na uchwycenie ulotnej chwili podpatrzonej w zwykłej codzienności.
Stanisław Wyspiański (1869-1907)
1905
pastel, papier
MNKi/M/96
Żebrak (studium malarza Jana Stanisławskiego?)
Malowany ekspresyjnie, gwałtownymi pociągnięciami pędzla wizerunek żebraka to studium do obrazu Dziady na odpuście przed katedrą św. Jura we Lwowie. Pautsch nadał przedstawionej przez siebie postaci rysy twarzy i posturę zaprzyjaźnionego ze sobą malarza Jana Stanisławskiego. Widzimy tu spełnionego człowieka pełnego radości życia i ogromnej życzliwości.
Fryderyk Pautsch (1877-1950)
1907-1908
olej, płótno
MNKi/M/111
Portret Elizy Pareńskiej
Niezwykle barwny, jednocześnie pełen melancholii wizerunek przedstawia 17-letnią Elizę, najmłodszą córkę państwa Pareńskich
– krakowskich miłośników sztuki, hojnych mecenasów wielu artystów
i przyjaciół Wyspiańskiego. Okolona dekoracyjnym tłem „porcelanowa” niemal twarz dziewczynki, dojrzała ponad wiek, wyraża zadumę. Uwagę zwraca zaciśnięta w pięść dłoń. Wrażliwość artysty pozwoliła dostrzec i po mistrzowsku oddać nie tylko rysy twarzy, ale nade wszystko psychikę młodej modelki.
Stanisław Wyspiański (1869-1907)
1905
pastel, papier
MNKi/M/324
Paganini
Ten wczesno formistyczny obraz o zamaszystych formach, przerysowaniach i żywej, nielokalnej, czyli nierealistycznej kolorystyce jest jednym z najbardziej znanych obrazów w zbiorach Muzeum, wystawiany między innymi w Bordeau
i Moskwie. Przedstawia włoskiego muzyka, który hipnotyzował tłumy w trakcie swoich nowatorskich występów. Nie wiadomo czy Kowarski znał słynny romantyczny obraz Eugène’a Delacroix z 1831 roku,
w bardzo podobnym ujęciu modela. Obraz Kowarskiego jest autorską wariacją na znany i lubiany w historii sztuki temat.
Felicjan Szczęsny Kowarski (1890-1948)
1923
olej, płótno
MNKi/W/280
Waza z pokrywą dekorowana bukietami kwiatów
ok. 1830
Manufaktura Porcelany w Baranówce
porcelana, farby naszkliwne
MNKi/R/3471
Wazonik z dekoracją z liści i kwiatów klematisu
1904–1914
Francja, Nancy, Firma Émile Gallé
szkło zmącone, szkło emaliowe, barwniki proszkowe
MNKi/R/452
Wazon ze skośnymi puklami
1920–1939
Polska, Piotrków Trybunalski, Huta szkła Hortensja
szkło prasowane bezbarwne
MNKi/R/579
Filiżanka i spodek wzór „Swiss Pastime”
ok. 1850
Anglia, Longport, Staffordshire, firma William Davenport & Co.
fajans delikatny, druk podszkliwny
MNKi/R/755, MNKi/R/756
Plakieta z widokiem fabryki w Ćmielowie
Autorem przedstawienia fabryki porcelany w Ćmielowie na plakiecie jest Bolesław Polankiewicz – artysta malarz i grafik uczeń szkoły krajobrazowej Wojciecha Gersona. Polankiewicz rozpoczął pracę w Ćmielowie w 1905 roku i przez kilkanaście lat kierował działem zdobniczym fabryki. Plakieta stanowi ciekawy materiał ikonograficzny do historii ćmielowskiej wytwórni.
1910-1912
Polska, Ćmielów, mal. Bolesław Polankiewicz
wys. 9 cm, szer. 12,1 cm
porcelana; malowanie ręczne
MNKi/R/1311
Walka
Obrazy Witkacego są malarską ciekawostką jako wytwór wszechstronnie utalentowanego, tworzącego bardzo często pod wpływem środków odurzających intelektualisty i indywidualisty, teoretyka sztuki, pisarza i pioniera eksperymentalnej fotografii artystycznej. Artysta reprezentował ekspresjonistyczną składową polskiego formizmu. Wielki pesymista, a jednocześnie złakniony życia pełną piersią – był uczestnikiem etnologicznej wyprawy przyjaciela Bronisława Malinowskiego badającej życie australijskich aborygenów (jako rysownik i fotograf) czy rewolucji bolszewickiej.
Stanisław Ignacy Witkiewicz (Witkacy, 1885-1939)
ok. 1920
olej, płótno
MNKi/W/1117
Karafka z korkiem, kieliszek i kompotierka (kloszyk) z różowego szkła
Założona w 1889 roku huta Hortensja w Piotrkowie Trybunalskim, przeżywała swój rozkwit w latach 30. XX wieku. Obok modnych
i tanich szkieł prasowanych, opracowywanych ręcznie serwisów stołowych z kryształowego szkła – produkowano tu nowoczesne szkła optyczne, nierzadko dwukolorowe o oryginalnych, opływowych kształtach.
1930-1939
Polska, Piotrków Trybunalski, Huta szkła Hortensja
szkło kolorowe
MNKi/R/2813, MNKi/R/1835, MNKi/R/1838
Idylla
Bukoliczna scena przedwcześnie zmarłego artysty, jednego z przedstawicieli wielonarodowej grupy artystów École de Paris, docenionego przez krytykę francuską. Był współzałożycielem grupy Rytm, zafascynowany sztuką renesansową, malował sielankowe, stonowane kolorystycznie kompozycje, pełne melancholii przedstawienia nierzeczywistego czy fantastycznego świata zwiewnych, eterycznych postaci.
Eugeniusz Zak (1884-1926)
ok. 1920-1922
olej, płótno
MNKi/W/1140
Prządka - Marzec Kwiecień Dyngus
Obraz jest jednym z najbardziej charakterystycznych przykładów stylu malarki i częścią grupy prac reprezentujących art déco z lat 20.
i 30. Nazwa tego bardzo popularnego stylu pochodzi od wielkiej wystawy paryskiej zorganizowanej w 1925 roku, na której polscy twórcy święcili prawdziwe triumfy. Stryjeńska uzyskała Grand Prix
w czterech kategoriach i krzyż Legii Honorowej.
Zofia Stryjeńska (1894-1976)
1929
tempera, płótno
MNKi/W/1031
Kogut
Obraz – ze znanej kolekcji Krzysztofa Musiała – jest przykładem indywidualnych poszukiwań logika-matematyka, filozofa, autora ważnego tekstu Wielość rzeczywistości w sztuce i twórcy strefizmu rozwiniętego z formizmu. W strefizmie – formułowanym od 1922 r.
– poszczególne strefy pokrewnych kolorów i kształtów miały przechodzić jedna w drugą.
Leon Chwistek (1884-1944)
ok. 1930
akwarela, papier
depozyt Krzysztofa Musiała
MNKi/D/1773
Wazon – amfora
Projektantem tego wazonu o korpusie powlekanym od wewnątrz oranżowym opalowym szkłem i uchwytach z czarnego nieprzejrzystego szkła jest Michael Powolny (1871-1954) – rzeźbiarz i ceramik. Artysta kierował pracownią ceramiki wiedeńskiej Kunstgewerbeschule. Wykonywał także projekty szkieł dla wytwórni Johanna Loetz Witwe, charakteryzujących się mocnymi kształtami
i czystą, nasyconą barwą.
ok. 1914
Czechy, Klášterský Mlýn (Klostermühle), Johann Loetz Witwe
proj. Michael Powolny
szkło bezbarwne, szkło kolorowe
MNKi/R/475
Dwie głowy
Praca wybitnej uczennicy Xawerego Dunikowskiego należy do kolejnego cyklu monotypii traktowanych jako kontynuacja zarzuconych przed 1945 r. doświadczeń z rzeźbą. Od początku lat 50. Jarema coraz rzadziej odwoływała się do przedstawień figuralnych na korzyść abstrakcyjnych – to piękny przykład bezkompromisowej drogi twórczej w okresie socrealizmu.
Maria Jarema (1908-1958)
lata 50. XX w.
tempera, papier
MNKi/W/212
Zegar ścienny – cartel
Mechanizm zegara został wykonany we Francji, natomiast obudowa nosi sygnaturę znanej warszawskiej firmy brązowniczej Bracia Łopieńscy. Fabryka Wyrobów Brązowych została założona w 1862 r. przez Jana Łopieńskiego, a następnie przeszła w ręce jego synów Grzegorza i Feliksa. Od 1900 roku funkcjonowała pod nazwą Bracia Łopieńscy i działała do 1950 roku, gdy została upaństwowiona
i przekształcona w spółdzielnię Brąz dekoracyjny.
pocz. XX w.
Francja, Polska, Warszawa, Firma Bracia Łopieńscy – obudowa
mosiądz, brąz złocony
MNKi/R/2302
Sunbather 6
Malarz i scenograf polskiego pochodzenia, m. in. pracujący przez ponad 20 lat dla telewizji NBC. Maluje widoki współczesnych miast, często korzysta ze slajdów. Praca typowa dla artysty, malarza spokoju – jasna tonacja, klasycznie pop-artowska forma
i hiperrealistyczna wymowa.
Joseph Konopka (ur. 1932)
1966
akryl, płótno
MNKi/W/240
Martwa natura z pieskiem
Artysta był jednym z najbardziej utalentowanych malarzy w historii sztuki polskiej. Admirator malarstwa rosyjskiego, zachodniego renesansu i baroku tryskał energią, pomimo amputacji nóg w wyniku choroby Bürgera. Kielecki piesek Waliszewskiego jest pięknym, wyciszonym przykładem malarskiej maestrii jednego
z najważniejszych polskich kolorystów, a na dodatek wyśmienicie komponuje się z wiszącym opodal pieskiem Czapskiego.
Zygmunt Waliszewski (1897-1936)
ok. 1925
olej, tektura
MNKi/W/1094
Ulewa w Tatrach
Wojciech Gerson, malarz wywodzący się z warszawskiego środowiska artystycznego, był doskonałym pejzażystą. Jego Ulewa w Tatrach ukazuje drobny fragment tatrzańskiego krajobrazu ledwie widoczny zza ściany gęstego deszczu. Przeciwwagą dla impresjonistycznego prawie krajobrazu jest pierwszy plan z realistyczną postacią chroniącego się przed ulewą górala. Jego cichej i spokojnej postawie przeciwstawił artysta szalejącą naokoło silną wichurę, tworząc tym samym napięcie między potęgą sił natury i kruchością ludzkiej egzystencji.
Wojciech Gerson (1831-1901)
przed 1900
olej, płótno
MNKi/M/66
Dziewczyna w czepku kąpielowym
Artysta od czasów młodości zafascynowany malarstwem ikonowym pozwolił, aby ten podziw określił całą jego twórczość. Z tego powodu współczesne sceny i postacie z życia codziennego nabierają hieratycznego, dostojnego wyrazu religijnych przedstawień. Był twórcą ikon oraz polichromii w wielu kościołach.
Jerzy Nowosielski (1923-2011)
1954
olej, dykta
MNKi/W/381
Martwa natura z dzbanem
Niezwykle wysmakowany obraz wielbiciela wielkich mistrzów Francji czy Wenecji. W jego malarstwie stale pobrzmiewa fascynacja rokokowymi fêteschampêtres i soczystością życia.
Karol Larisch (1902-1935)
ok. 1931-1935
olej, płótno
MNKi/W/320
Piesek w zielonym płaszczyku
Obraz z prywatnej kolekcji Michaela Popiela de Boisgelin z Kurozwęk. Późny, ale typowy przykład charakterystycznego kadrowania jednego
z najbardziej znanych kapistów, jednocześnie pisarza, teoretyka sztuki oraz uczestnika tragicznej historii Polaków na Wschodzie w czasie II wojny światowej. Czapski przeżył obozy jenieckie w ZSRR (m. in. w Starobielsku), ale nie pozbawiło go to radości malowania do końca życia.
Józef Czapski (1896-1993)
1971
olej, płótno
depozyt Michaela Popiela de Boisgelin
MNKi/D/1668
Portret margrabiego Aleksandra Wielopolskiego
XIII ordynat pińczowski margrabia Gonzaga Myszkowski Aleksander Wielopolski herbu Starykoń był kontrowersyjnym politykiem polskim, który niechlubnie zasłużył się współpracą z carem Mikołajem I. Realistyczny, pełen dostojeństwa i powagi portret przedstawia starszego mężczyznę o dość odpychającej fizjonomii. Na podstawie zachowanych fotografii margrabiego można stwierdzić, że pozostający pod silnym wpływem Matejki krakowski malarz Florian Cynk odmalował wizerunek swego zleceniodawcy nie tylko z wielką dbałością o detal, ale też bardzo wiernie.
Florian Cynk (1838-1912)
ok.1876-1877
olej, płótno
MNKi/M/1641
Robotnicy
Nietypowa praca cenionego w późniejszym czasie abstrakcjonisty. Jego sumaryczni i barwni Robotnicy umknęli szaremu i nudnemu stereotypowi narzuconego w Polsce do 1953 r. realizmu socjalistycznego (socrealizmu).
Alfred Lenica (1899-1977)
1952
olej, płótno
MNKi/W/322
Filiżanka ze spodkiem z dekoracją reliefową
1839–1863
Polska, Ćmielów
porcelana
MNKi/R/1235-1236
Śmigus
Aleksander Kotsis był czołowym przedstawicielem XIX-wiecznego malarstwa rodzajowego. Obok dzieł wyraźnie zaangażowanych społecznie, tworzył obrazy o nieco lżejszej tematyce, ukazujące zwykłe sceny z codziennego życia mieszkańców wsi, miasteczek
i krakowskich przedmieść. Czasami, jak w tym wypadku nabierały one zabarwienia humorystycznego. Oto zdrożony żydowski wędrowiec przysiadł na kamiennej ławie pod murem, na którego szczycie zaczaiła się dwójka dzieci planujących wylanie na niego kubła wody.
Aleksander Kotsis
1865-1866
olej, płótno
MNKi/M/1748
Kufel z genealogią rodu Potockich i monogramem „JP”
Kufel wykonano z grubego kryształu ołowiowego, którego powierzchnię zewnętrzną, po procesie szlifowania pokryto żółtą lazurą srebrową, a potem poprzez grawerowanie naniesiono dekorację heraldyczną. Na ściankach kufla udokumentowano sześć pokoleń hrabiowskiego rodu Potockich. Zamieszczony na fasecie monogram J.P. oraz herb Pilawa wskazuje, że kufel zamówiony został przez Jarosława Potockiego (1784-1838), marszałka dworu rosyjskiego i generała-majora wojsk rosyjskich, jednego z inicjatorów odnowienia Komandorii Maltańskiej w Polsce.
przed 1838
Śląsk, Szklarska Poręba, Huta Karlstal
szkło bezbarwne, lazura żółta srebrowa; szlifowanie, rytowanie
MNKi/R/363
Droga
Późny obraz teoretyka kapistów-kolorystów wyśmienicie ilustruje typowe założenia kierunku w odniesieniu do malarstwa – mniej lub bardziej impastowo-mięsista plama barwna miała odgrywać podstawową rolę w przesłaniu obrazu, temat był mało znaczącym pretekstem do zabawy kolorem i fakturą. W przypadku Drogi doszedł jeszcze element bardzo modnej w tym czasie na świecie ciepłej, migotliwej abstrakcji, którą artyści polscy mogli wreszcie się zachwycić po ponurych latach realizmu socjalistycznego.
Jan Cybis (1897-1972)
1965
olej, płótno
MNKi/W/60
W nowe światy kroczymy
Kobiety Mikulskiego są bardzo sensualne, nie mają nic do ukrycia, wraz z przedmiotami i zwierzętami przeważnie orbitują w modelowo surrealistycznym entourage’u. Słusznie zauważono, że mało który malarz polski tak głęboko wniknął w samą istotę surrealistycznej dyscypliny i surrealistycznej inspiracji.
Kazimierz Mikulski (1918-1998)
1957
olej, płótno
MNKi/W/365
Powrót orszaku weselnego
Obraz pełen jest dramaturgii i dynamiki. Powstał w czasie, gdy ruch stał się dla artysty jednym z zasadniczych zagadnień malarskich. Wrażenie szalonej jazdy, rozpędzone w galopie konie, tuman kurzu na piaszczystej drodze zasnuwający mgłą dalsze plany kompozycji, czynią z obrazu studium ruchu, dla którego weselny orszak zdaje się stanowić jedynie pretekst.
Józef Chełmoński (1849-1914)
1872-1873
olej, płótno
MNKi/M/1325
Filiżanki ze spodkami z dekoracją neorokokową
W latach 1863-1887 w Ćmielowie produkowano cały asortyment porcelanowych serwisów stołowych i śniadaniowych, pojedyncze przedmioty galanteryjne i naczynia apteczne. Dobrym przykładem długiego funkcjonowania raz wypracowanych form są filiżanki o neorokokowych kształtach z plastycznymi detalami i obfitą kobaltowo-złotą dekoracją.
1863-1887
Polska, Ćmielów
porcelana; malowanie ręczne, złocenie
MNKi/R/1256 - MNKi/R/1258
Stary góral
Aleksander Kotsis był zafascynowany górami. Wśród współczesnych uchodził za „miłośnika Tatr i góralszczyzny”. Obok osadzanych na tle tatrzańskich szczytów scen rodzajowych, które nierzadko stanowiły krytykę panujących stosunków społecznych, w jego twórczości pojawiały się portretowe ujęcia ludzi gór. Jednym z nich jest przejmujący wizerunek starego górala. Z ciemnego tła wyłania się jego jasna zmęczona twarz o smutnym, lecz zdeterminowanym
i pełnym wewnętrznej siły spojrzeniu. Malarzowi udało się tu stworzyć portret psychologiczny o niezwykłej sile wyrazu.
Aleksander Kotsis
1868-1872
olej, płótno
MNKi/M/77
Sytuacja P.E.
Dobkowski już od końca studiów wypracował swój własny styl, korzeniami sięgający secesji – obrazy wieloczęściowe, wycinane
w płycie paździerzowej figury w mocnej czerwieni i zieleni, odwołujące się do prokreacyjnych związków łączących kobietę i mężczyznę. Jedyna praca artysty w kolekcji muzeum, z klasycznego już okresu twórczości.
Jan Dobkowski (ur. 1942)
1971
olej, płótno
MNKi/W/141
Wiosna
Artysta był uczniem m. in. Stanisława Wyspiańskiego. To jeden
z głównych założycieli krakowskiej grupy Formistów. Tworzył klasycznie pogodne prace, wyrażające jego podziw dla pięknych kobiecych ciał i kwiatów otoczonych charakterystycznym, czarnym dekoracyjnym konturem.
Tymon Niesiołowski (1882-1965)
1957
olej, tektura
MNKi/W/379
Widok Morskiego Oka
Jana Nepomucena Głowackiego nazwano ojcem krajobrazu polskiego, był bowiem pierwszym malarzem, który niemal całkowicie poświęcił się pejzażowi, wprowadzając go jako samodzielny gatunek do sztuki polskiej. Szczególne miejsce w jego artystycznym dorobku zajmują widoki górskie. Morskie Oko, podobnie jak inne zakątki polskich Tatr, malował wielokrotnie. Tę pełną uroku dolinę zobrazował realistycznie,
z fotograficzną dbałością o szczegóły. Cała scena jest przesiąknięta nastrojowością tak typową dla epoki romantyzmu i jednocześnie tak charakterystyczną dla tego miejsca.
Jan Nepomucen Głowacki (1802-1847)
1837-1840
olej, płótno
MNKi/M/1682
Filiżanka ze spodkiem z wielobarwną dekoracją arabeskową
Kazimierz Cybulski sprowadził z Francji do Ćmielowa Stanisława Thielego, pod którego nadzorem rozpoczęto w fabryce produkcję majoliki. Najprawdopodobniej zaczęto ją wytwarzać ok. 1879 roku. Po niespełna dwóch latach wstrzymano produkcję, a Thiele przeniósł się do założonej w 1881 roku manufaktury majoliki Michała Piotra ks. Radziwiłła w Nieborowie.
1879-1880
Polska, Ćmielów
fajans malowany podszkliwnie
MNKi/R/3405/1-2
Wnętrze lasu
W latach 70. i później częstym motywem w twórczości Maleckiego stał się przesiąknięty światłem las z rozłożystymi drzewami, pełny nastrojowości i tajemnicy. Pejzaż jest tu pretekstem do analizowania problemu świetlnych refleksów rzucanych przez gęste korony drzew, drobnych rozedrganych punktów na pojedynczych liściach i trawie czy większych, świetlistych plam ślizgających się po pniach drzew
i układających miękko na drodze.
Władysław Aleksander Malecki (1836-1900)
ok. 1880
olej, płótno
MNKi/M/345
Biurko w stylu Sheratona
Przełom XVIII i XIX wieku w angielskim meblarstwie zwany jest okresem Sheratona od nazwiska projektanta Thomasa Sheratona, autora wzornika The Cabinet – Maker and Upholsterer’s Drawing Book. Jego publikacje odegrały znaczącą rolę w popularyzowaniu nowych tendencji
w angielskim, a potem europejskim meblarstwie. W stylu Sheratona w jednym z licznych angielskich warsztatów w XIX wieku wykonano lekkie biurko z nadstawką.
1. ćw. XIX w.
Anglia
drewno, brąz
MNKi/R/2613
Salaterka ośmioboczna z ruinami pałacu w Łobzowie
Naczynia z drukowaną dekoracją architektoniczną stanowią ważną grupę wśród fajansów ćmielowskich. Jednym z nich jest salaterka ozdobiona czarny pejzażem ze sztafażem z widokiem ruin pałacu w Łobzowie. Za źródło do wykonania tej dekoracji posłużył prawdopodobnie rysunek pałacu wykonany przez Zygmunta Vogla.
1863-1882
Polska, Ćmielów
fajans, druk podszkliwny
MNKi/R/2807
Szklanka z jeleniem na tle lasu
Szkła kobaltowe produkowano m.in. na Śląsku, czego przykładem może być pochodząca z huty Józefina (Josephinenhütte) w Szklarskiej Porębie szklanka o mocno wydłużonej czaszy osadzonej na krótkim trzonie i kolistej stopie. Została ona od zewnątrz pokryta opakowym (nieprzejrzystym) ciemnoniebieskim szkłem. Górną część czaszy zajmuje jasny, matowy motyw jelenia pasącego się na tle leśnego krajobrazu.
1868
Śląsk, Szklarska Poręba, Huta szkła hr. Schaffgotscha Josephine (?), proj. Franz Pohl (?), Ernst Friedrich Wilhelm Simon
MNKi/R/428
Flakonik ze szkła lithialinowego z owalnymi kaboszonami
Fryderyk Egermann (1777-1864) – jeden z najbardziej zasłużonych wynalazców i mecenasów sztuki – niemal całe życie poświęcił na eksperymenty, które zaważyły na rozwoju technik i uszlachetniania szkła. Największą sławę przyniosło mu wynalezienie w 1828 roku lithialinu – szkła nieprzejrzystego przypominającego żyłkowany marmur czy agat w kolorze jasnego ugru lub malinowej czerwieni.
1830-1840
Czechy, Nový Bor, pracownia Fryderyka Egarmanna
MNKi/R/369
Polowanie
Franciszek Kostrzewski kilkakrotnie podejmował się malarskiej interpretacji strof Pana Tadeusza Adama Mickiewicza. W scenie Polowania z 1863 r., ilustrującej księgę V poematu Dyplomatyka i łowy, wykorzystał malarskość strof poetyckich. Przedstawił majestatyczną powagę puszczy litewskiej, zbudował podniosły nastrój przyrody na kształt katedry – świętej i niezniszczalnej.
Franciszek Kostrzewski (1826-1911)
1863
olej, płótno
MNKi/M/2082
Wspomnienia
Obok pejzaży, scen rodzajowych i religijnych Szermentowski stworzył unikalny cykl obrazów, odnoszący się do upadku powstania styczniowego. Wspomnienia z 1865 r., odzwierciedlają jego refleksję nad losem ojczyzny, są też osobistym odniesieniem do klęski powstania styczniowego, artysta ze smutkiem przyjął wieść o zesłaniu na Kołymę młodszego brata Kazimierza, utalentowanego adepta malarstwa, a później myśli o jego śmierci. Wspomnienia odzwierciedlają smutek pożegnania z ojczyzną i rodzinnym domem. Świadkiem minionego spokoju i szczęścia jest na obrazie grupa prastarych dębów o nagich, powykręcanych konarach.
Józef Szermentowski (1833-1876)
1865
olej, płótno
MNKi/M/2088
Pejzaż z kościółkiem wiejskim
Malecki odbywał liczne wędrówki po kraju, często zatrzymując się w podkieleckich lub podkrakowskich wioskach, aby przenosić na płótna fragmenty tamtejszego krajobrazu. Znakomitym przykładem wnikliwej obserwacji otaczającej rzeczywistości jest Pejzaż z kościółkiem wiejskim. Sposób ujęcia popularnego motywu wioski z kościołem potwierdza wrażeniowy stosunek artysty do przyrody.
Władysław Aleksander Malecki (1836-1900)
1870
olej, płótno
MNKi/M/220
Alpy Bawarskie
Malecki malował góry zarówno w kraju, jak i za granicą. Podczas swojego prawie 10-letniego pobytu w Monachium wielokrotnie wyprawiał się w Alpy Bawarskie. Obraz jest owocem jednej z takich wypraw. Ekspresyjnie malowany pejzaż ukazuje piętrzący się górski las w jesiennej szacie na tle ośnieżonych górskich szczytów.
Władysław Aleksander Malecki (1836-1900)
ok. 1880
olej, tektura
MNKi/M/1124
Abstrakcja
Nietypowa dla charakterystycznej ikonowo-figuratywnej twórczości artysty praca. W późniejszych latach malarz wyrażał swą niechęć do tego typu malarstwa, skupiając się wyłącznie właśnie na figuracji, niemniej jest to ciekawy przykład poszukiwań własnej maniery.
Jerzy Nowosielski (1923-2011)
1958
olej, płótno
MNKi/W/382
Aluminiowy relief nr 25 i Kompozycja nr 11
Wielki klasyk i nestor światowej abstrakcji geometrycznej. Przez dekady związany z ruchem awangardowym, w bardzo bliskich kontaktach z pionierami europejskiej awangardy, dużo pisujący
o sztuce, publikujący własne manifesty. Rozpoznawany za granicą wraz z dwójką podobnych sobie polskich klasyków Władysławem Strzemińskim i Katarzyną Kobro. Prezentowane prace dobrze manifestują główne założenia filozofii sztuki artysty.
Henryk Stażewski (1894-1988)
1964 i 1976
aluminium
MNKi/W/1026
Zwózka siana
Zwózka siana to pejzaż namalowany na ulubionym przez Maleckiego formacie płótna – tzw. ręcznikowym, czyli wąskim i długim, rozciągniętym horyzontalnie, który pozwalał mu najlepiej na oddanie rozległego krajobrazu. Ten namalowany szkicowo, niewielkich rozmiarów obrazek podejmuje częsty dla malarza temat nizinnej łąki z lasem na horyzoncie pod błękitno-szarym niebem. Pejzaż wzbogaca niewidoczny na pierwszy rzut oka sztafaż – drobne postacie pracujących ludzi i odpoczywających zwierząt.
Władysław Aleksander Malecki (1836-1900)
1889?
olej, płótno
MNKi/M/1135
Obroty
Kompozycja jest wczesnym przykładem konsekwentnej drogi twórczej łączącej abstrakcyjne dokonania XX-wiecznej sztuki
z fascynacją poezją, której autorka także była twórczynią. Przedstawicielami tego samego kierunku byli Jerzy Tchórzewski
i Rajmund Ziemski.
Erna Rosenstein (1913-2004)
1958
olej, płótno
MNKi/W/984
Kompozycja geometryczna
Obraz jest przykładem zimnej abstrakcji geometrycznej w duchu pierwszych dokonań europejskiej awangardy lat 20. i 30. Zachwycano się wtedy możliwością ograniczenia się w obrazie do kilku najczystszych i najprostszych barw oraz kształtów, wiążąc je często z filozoficzną i metafizyczną eksplikacją.
Jonasz Stern (1904-1988)
1954
olej, płótno
MNKi/W/1029
Pejzaż pożegnalny
Praca reprezentatywna dla artysty pod każdym względem – ulubiona przez niego staranna i wysmakowana technika olejna, dokładny, realistyczny rysunek, wysublimowany, z reguły lokalny kolor. Wszystko podporządkowane klasycznie surrealistycznemu przedstawieniu
treściowo zawsze indywidualnym przesłaniem. Waniek podkreśla swoją osobność i niezaangażowanie we współczesne przemiany sztuki, nie akceptuje funkcjonującego modelu istnienia życia artystycznego, systemu podejrzanych kompromisów i obowiązujących, arbitralnych konwencji.
Henryk Waniek (ur. 1943)
1978
olej, płótno
MNKi/W/1101
Pejzaż górski
Do niedawna uważano, że obraz przedstawia krajobraz tatrzański. Obecnie wiadomo, że pochodzi on z czasów, kiedy artysta przebywał w Monachium, skąd odbywał częste wycieczki w Alpy. Górska dolina z maleńkimi sylwetkami wędrowców na ścieżce to fragment alpejskiego krajobrazu, a nie polskie Tatry. Potwierdzają to warunki topograficzne – dolin z tak wielkimi głazami nie ma w polskich górach. Dodatkowym potwierdzeniem jest rycina wykonana według obrazu i zamieszczona w jednym z numerów Kłosów z 1879 roku,
a zatytułowana Widok w Alpach Bawarskich.
Władysław Aleksander Malecki (1836-1900)
przed 1879
olej, płótno
MNKi/M/1125
Pejzaż ze strumieniem
To typowy dla Maleckiego polski krajobraz nizinny z wierzbami górującymi nad okolicą ukazanymi w centrum kompozycji. W nastrojowym
i pełnym melancholii, lekko zamglonym pejzażu pojawiają się wzbudzające zainteresowanie artysty refleksy świetlne. Liryczny nastrój przedstawienia potęguje różowiejąca tarcza słoneczna na horyzoncie.
Władysław Aleksander Malecki (1836-1900)
1877-1880
olej, płótno
MNKi/M/1128
Permutacje I
Klasyczna praca urodzonego w Kielcach artysty, akcentująca wagę reguł geometrii i rygorystycznej metody, nieodbiegająca z ducha i formy od ogólnoświatowych trendów w sztuce. Wyśmienite połączenie op-artu z minimalartem, a także nauką ścisłą.
Jan Ziemski (1920-1988)
ok. 1967
olej, drewno
MNKi/W/1143
Widok Wawelu z Dębnik
Obraz jest jednym z kilku w twórczości Maleckiego przedstawiających Wawel. Rozświetlona słońcem bryła siedziby władców Polski na horyzoncie wydaje się być równie ważna, jak łąka z pasącymi się krowami na pierwszym planie. W tej nastrojowej kompozycji wyczuwa się emocjonalny stosunek artysty do ojczystej ziemi i jej historycznych zabytków.
Władysław Aleksander Malecki (1836-1900)
po 1880
olej, płótno
MNKi/M/1130
Refleksy II
Charakterystyczny przykład twórczości – czysty kolor, ruchome elementy na użytek odbiorcy komponującego obraz wraz z autorem. To pogranicze sztuki kinetycznej (zakładającej ruch w dziele sztuki)
i konceptualnej, bowiem autor rezygnuje z części swego manualnego wykonawstwa, cedując je na odbiorcę, a zachowując wyjściową ideę pracy.
Adam Marczyński (1908-1985)
1974
akryl, drewno
MNKi/W/355
Powrót z jarmarku
Po powstaniu listopadowym rodzina Kostrzewskich zamieszkała w Samsonowie. Artysta mieszkał też ok. 2 lat w Kielcach. Znał i cenił pejzaż świętokrzyski, chętnie szkicował i malował sceny pejzażowo-rodzajowe z udziałem chłopów. Powrót z jarmarku przedstawia włościan ubranych
w stroje krakowskie wracających do wsi przed zachodem słońca. W tle rozciąga się idealizowany, pagórkowaty krajobraz Gór Świętokrzyskich,
z historycznymi budowlami usytuowanymi na szczytach wzniesień: pałacem biskupim w Kielcach, klasztorem Bernardynów na Karczówce
i zamkiem w Chęcinach.
Franciszek Kostrzewski (1826-1911)
ok. 1850
olej, płótno
MNKi/M/1119
Popiersie starszego mężczyzny (Hrabia Ugolino)
Temat oparty na kanwie dramatycznych losów hrabiego Ugolino della Gherardesca opisanych w Boskiej komedii. Zobrazowana przez Hadziewicza twarz pełna cierpienia i przerażenia należy do najbardziej dramatycznych w wyrazie wizerunków stworzonych przez artystę. Środki wyrazu odbiegają w znaczący sposób od tych, jakimi malował Hadziewicz sceny męczeńskie czy pasyjne. Pociągnięcia pędzla są dynamiczne, bryła budowana jest w oparciu o silny światłocień podkreślający emocjonalny ładunek, jakim przesączona jest kompozycja.
Rafał Hadziewicz (1803-1886)
1834-1839
olej, tektura
MNKi/M/160
Głowa kobiety
Brązowe kobiece główki Kuny to typowe przykłady twórczości popularnego w przedwojennej Polsce rzeźbiarza, współzałożyciela grupy Rytm. Kuna cenił wczesną rzeźbę klasycznej Grecji. Dziewczęcą grację jego rzeźb docenił Paryż i Wenecja. Został profesorem rzeźby na Uniwersytecie w Wilnie. Tworzył pomniki i nagrobki.
Henryk Kuna (1879-1945)
ok. 1930
brąz
MNKi/W/299
Manifestacja
Liberski był znany ze swoich obrazów przedstawiających zakłady przemysłowe modernizującej się Polski i nowoczesnych wedut utrzymanych w komiksowej stylistyce. Bardzo wysoko oceniany jako twórca polskiej wersji pop-artu wyprzedzającej ten amerykański
o kilka lat, ale bardzo niedocenionej za życia artysty.
Benon Liberski (1926-1983)
1965
olej, płótno
MNKi/W/330
Widok Sandomierza od strony Wisły
Weduta miasta Sandomierza widzianego od strony Wisły, namalowana w żywych, subtelnie zestawionych barwach. Spoza rzeki widać drobiazgowo charakteryzowane budowle znajdujące się w oddaleniu na kolejnych planach kompozycji – posadowione na wysokiej skarpie, m.in. kościół i szpital św. Hieronima, klasztor i kościół św. Marii Magdaleny, katedrę Narodzenia NMP, zamek oraz budynek dawnego seminarium duchownego. Wisła ukazana została jako tętniąca życiem szmaragdowa struga. Artysta wiele razy malował widoki nadwiślańskie, w których ulegał klimatowi rzeki.
Józef Szermentowski (1833-1876)
1855
olej, płótno
MNKi/M/27
Widok Chęcin
Widok Chęcin należy do pejzaży ukierunkowanych na obiekty architektury w pejzażu. Szermentowski zmierzył się tutaj z różnego typu perspektywami, odległościami i skalami budynków, zestawił malowniczy, nieco zamglony pejzaż z grupami zabudowań z pierwszoplanową, drobiazgowo charakteryzowaną sceną procesji religijnej. Umiejętnie zestawił historyczne budowle Chęcin (m.in. ruiny warownego zamku, położony niżej kościół św. Bartłomieja oraz kościół i klasztor Bernardynek) ze współczesnym życiem wsi.
Józef Szermentowski (1833-1876)
1857
olej, płótno
MNKi/M/33
Odlewnia żelaza w Białogonie pod Kielcami
Widok z okresu lata na hutę żelaza w Białogonie pod Kielcami, ukazaną spoza akwenu wodnego zasilanego wodami rzeki Bobrzy. Pejzaż przemysłowy został przedstawiony syntetycznie, w ugrach, szarościach, zieleniach i ultramarynie, odznacza się świetlistością charakterystyczną dla akwareli. U góry znajduje się napis: „W dniu 2 Czerwca szkicowano z natury”. Szkic powstał zapewne w czasie odwiedzin malarza
w rodzinnych stronach. W tym samym 1860 r. Szermentowski wyjechał na stypendium do Paryża.
Józef Szermentowski (1833-1876)
1860
akwarela, papier
MNKi/M/191
Ludwik Popiel na koniu
Znakomity, pełen werwy i dynamizmu portret konny ukazuje Ludwika Popiela w stroju oddziału krakusów, który został powołany do walki
z wrogiem podczas powstania listopadowego. Znamienne jest tu wykorzystanie kompozycyjnego schematu pierwotnie przynależnego zwycięskim wodzom do sportretowania uczestnika powstania. Ten niezwykle popularny w sztuce europejskiej układ kompozycyjny jest jednocześnie charakterystycznym dla Michałowskiego typem portretu konnego.
Piotr Michałowski (1800-1855)
ok. 1832
olej, płótno
Depozyt Jean Martin Popiela
MNKi/D/1763
Portret żony w stroju ślubnym (Anastazja
z Głowackich)
Wśród licznych portretów Hadziewicza ten jest szczególny, nie tylko
z uwagi na modelkę. Kompozycja łączy niebywałą artystyczną biegłość i erudycję z wrażliwością. Łagodna, pełna skupienia, ale i lirycznej nastrojowości twarz namalowana została niemal tak jak rafaelowskie Madonny. Formalnie w portrecie zauważyć też można inspirację innymi działami mistrza włoskiego renesansu, choćby Portretem kobiety w welonie z Galerii Pallatina we Florencji. Malując wizerunek ukochanej kobiety, Hadziewicz dążył do przyjętego przez siebie ideału piękna, którego kanon stanowiły dzieła Rafaela.
Rafał Hadziewicz (1803-1886)
ok. 1835
olej, płótno
MNKi/M/142
Autoportret
Autoportrety stanowią niezwykle osobisty zapis obrazujący nie tylko fizjonomię, ale przede wszystkim rys psychologiczny. Taki też jest jeden z dwóch autoportretów z kieleckiej kolekcji. Modelowana miękkim światłocieniem twarz wyraża skupienie, wzrok artysty skierowany jest na widza. Z niezwykłą starannością i finezją uchwycona została spoczywająca w wykwintnym geście na piersi ręka otoczona misternie malowanym, koronkowym mankietem.
Rafał Hadziewicz (1803-1886)
ok. 1842-1844
olej, płótno
MNKi/M/140
59/103
Praca mieszcząca się ściśle w nurcie naukowych poszukiwań autora, przy czym zauważyć należy, że ogólnoświatowy wybuch zainteresowań artystów nauką, i to nauką ścisłą polski artysta wyprzedził przynajmniej o kilka lat. Równie matematyczne podejście do sztuki na naszym gruncie reprezentował Ryszard Winiarski.
Marian Warzecha (ur. 1930)
1959
tusz, collage, papier, tektura, płótno
MNKi/W/1102
Maria wstępująca do świątyni (I)
To jedna z wielu prac Rafała Hadziewicza z okresu stypendium, które otrzymał pod koniec lat 20. XIX wieku od Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Powstała na podstawie monumentalnego obrazu Tycjana Prezentacja Marii w świątyni znajdującego się
w Galleria dell’Academia w Wenecji. W kolekcji Muzeum Narodowego w Kielcach zachowały się dwie kompozycje Hadziewicza powstałe w oparciu o wspomniane dzieło. W obu zmienił artysta nieznacznie układ postaci, traktując je raczej jako elementy poszczególnych studiów niż kopię całości.
Rafał Hadziewicz (1803-1886)
1832
olej, papier
MNKi/M/159
Święty Jan Chrzciciel
Bardzo ważnym okresem w artystycznym życiu Rafała Hadziewicza był pobyt na stypendium, które otrzymał tuż po ukończeniu studiów na Oddziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Warszawskiego. Niemcy, Francja i Włochy były przystankami w jego artystycznej podróży. Na każdym etapie szkicował dzieła dawnych mistrzów, doskonaląc warsztat i czerpiąc inspirację do późniejszych realizacji. Prezentowany obraz jest kopią dzieła Paolo Veronese z Galerii Borghese w Rzymie.
Rafał Hadziewicz (1803-1886)
1831-1833
olej, płótno
MNKi/M/153
Sosjerka z uchwytem w kształcie ptasiej głowy
1850-1860
Polska, Ćmielów
fajans, druk podszkliwny
MNKi/R/2891
Widok Kępy Puławskiej
Pod wpływem szkoły barbizończyków Józef Szermentowski zmienił sposób postrzegania natury, malował pejzaże niemal organiczne.
W niektórych kompozycjach korzystał z fotografii pejzaży nadsyłanych z kraju. Widok Kępy Puławskiej z 1872 r. to krajobraz o kompozycji strefowej ukazujący rozlewiska Wisły w okolicach Puław. Malowany sugestywnie, po mistrzowsku oddaje atmosferę upalnego, letniego dnia.
W 1872 roku Widok Kępy Puławskiej został nagrodzony złotym medalem na Salonie w Paryżu.
Józef Szermentowski (1833-1876)
1872
olej, płótno
MNKi/M/284
Droga do wsi
Po wyjeździe do Francji w 1860 r. Józef Szermentowski zmienił podejście do natury, łącząc realistyczny obraz z głębokim przeżyciem przyrody. Nie zapominał jednak o tematach rodzimych, bliskich jego sercu. W czasie malowania przywoływał utrwalone w pamięci motywy, korzystał również z fotografii nadsyłanych z kraju. Do grupy płócien oddających tęsknotę malarza do rodzinnej ziemi należy Droga do wsi, z wędrowcami podążającymi drogą w skwarne, letnie południe. Nastrojowy obraz malowany jest w barwach naturalnych: ugrach, zieleniach, tonach brunatnych, błękitach i bieli.
Józef Szermentowski (1833-1876)
1872
olej, płótno
MNKi/M/1330
Krajobraz nadrzeczny (okolice Paryża)
Krajobraz z okolic Paryża, z dominującym motywem rzeki w otoczeniu zieleni, odzwierciedla inspiracje Józefa Szermentowskiego doświadczeniami malarskimi barbizończyków z okolic Fontaineblea i Marlotte. Przyroda ukazana została majestatycznie, jakby zatrzymana
w kadrze. Niezwykle ważnym aspektem staje się światło. Niebo z bielejącymi obłokami emanuje złocisty blask słoneczny i odbija się w lustrze wody. Kompozycja odzwierciedla wnikliwą obserwację przyrody oraz dążenie do fotograficznego ujęcia tematu.
Józef Szermentowski (1833-1876)
1873
Paryż
olej, płótno
MNKi/M/283
Serwis Płaski z dekoracją marmurkową
W latach 30. XX w. w Ćmielowie opracowano dekoracje marmurkowe, które mogły być biało-złote lub biało-niebieskie. W zdobieniu porcelany sięgano też po motywy orientalne. Do serwisów dekorowanych scenkami japońskimi można zaliczyć jeden z wariantów Płaskiego. Pojawia się na nim rozległy pejzaż ze zbiornikiem wodnym, pawilonem i dwiema kobietami w kimonach.
po 1933
Polska, Ćmielów, proj. Bogdan Wendorf
porcelana; stemplowanie
MNKi/R/1715 – MNKi/R/1727
Widok Hebdowa
W latach 1852-1853 Franciszek Kostrzewski, wraz z innymi artystami, malował obrazy na blasze cynowej, przeznaczone do dekoracji kajut pierwszej klasy statków żeglugi na Wiśle. Kostrzewski namalował Widok Hebdowa dla statku „Włocławek”, dla którego wykonał jeszcze Cyrk na Saskiej Kępie (1852, Muzeum Narodowe w Warszawie) i dwie inne prace. Obraz ukazuje pejzaż zakola Wisły zamknięty panoramą Tatr,
z łodziami na rzece i wczesnobarokową bryłą klasztoru Norbertanów na wysokim wzniesieniu.
Franciszek Kostrzewski (1826-1911)
1852
olej, blacha miedziana
MNKi/M/1120
Optical art I
Obraz jest późnym nawiązaniem do jednego z najbardziej interesujących kierunków w sztuce lat 60. XX wieku – op-artu, czyli optical art bazującym na zaskakującym wizualnym pomyśle i optycznej iluzji. Kopf zaczął od malarstwa figuratywnego, by szybko dotrzeć do oryginalnej symbolicznej abstrakcji geometrycznej, która jest dla niego manifestacją światopoglądu niezmiennego od dziesięcioleci – historia świata to stała walka dobra ze złem, jakości z nijakością, prawdy z kłamstwem.
Marian Kopf (1926-2019)
1979
olej, płótno
MNKi/W/258
Klasztor na Świętym Krzyżu
Widok na kościół i klasztor na Św. Krzyżu, dawne opactwo benedyktynów, obecnie klasztor Misjonarzy Oblatów. Na bliskich planach na dole kompozycji przedstawił artysta wschodni stok góry z kamienistą drogą pośrodku. W połowie stoku widać ogrodzenie z żerdzi, przy którym odpoczywa para pielgrzymów. Pejzaż ukierunkowany został na historyczną architekturę, namalowany przez artystę w ugrach, ciemnych zieleniach, zszarzałych błękitach i bieli.
Józef Szermentowski (1833-1876)
1859
olej, płótno
MNKi/M/1118
Pejzaż zimowy z kościółkiem
W 1856 r. Franciszek Kostrzewski wyjechał wraz z żoną w podróż artystyczną do Niemiec i Francji. Odbiciem szerszego zapoznania się
z realistycznym malarstwem niemieckim i niderlandzkim jest obraz Pejzaż zimowy z kościółkiem, namalowany w 1857 r. Ukazuje surową, uśpioną
i spowitą zimowym całunem rozległą przestrzeń z oddalonym, niewielkim kościółkiem. Kostrzewski zastosował tu wąską gamę barw: bieli, szarości, zgaszonych błękitów i ugrów, odpowiadających kolorystyce pory zimowej. Obraz przedstawia zapewne pejzaż z Kielecczyzny, ale artysta poddał kompozycję stylizacji.
Franciszek Kostrzewski (1826-1911)
1857
olej, płótno
MNKi/M/218
Waza na podstawie
Wiodącą pozycję w produkcji fajansu delikatnego przez długi czas utrzymywała Anglia. Liczne wynalazki udoskonalające technologię produkcji
i sposoby dekorowania wpływały na ciągły rozwój jego jakości. Nie dziwi zatem fakt, że w innych ośrodkach ceramicznych chętnie korzystano
z wzorów angielskich. Przykładem jest ćmielowska waza z wysokimi pętlowymi uchwytami formowanymi starannie na kształt liści palmowych. Ten typ naczynia wywodzi się od klasycystycznej wazy Wedgwooda.
1809-1830
Polska, Ćmielów
fajans
MNKi/R/2815 - MNKi/R/2816
Serwis Płaski z dekoracją japońską
po 1933
Polska, Ćmielów, proj. Bogdan Wendorf
porcelana; kalkomania, malowanie ręczne
MNKi/R/1728 – MNKi/R/1738 i MNKi/R/3292
Filiżanka do kawy ze sceną w typie Watteau z zastawy Fryderyka Wielkiego
ok. 1765
Królewska Manufaktura Porcelany w Berlinie
porcelana, emalie naszkliwne, złocenie
MNKi/R/1014
Wazon-butla z kwiatami i ptakami
Forma naczynia jest typowa dla wczesnego okresu dynastii Qing. Motyw huaniao (kwiaty i ptaki) był pierwotnie stosowany w chińskim malarstwie zwojowym, a następnie przejęty przez sztukę zdobniczą. Wazon jest jednym z najstarszych wyrobów dalekowschodnich
w zbiorach Muzeum Narodowego w Kielcach.
okres Kangxi
kon. XVII w.
Chiny
porcelana, kobalt podszkliwnie
MNKi/R/616
Serwis do kawy Kaprys
W latach 30. XX w. Bogdan Wendorf zaprojektował kupione i wprowadzone do produkcji przez fabrykę ćmielowską serwisy Kula, Kaprys i Płaski utrzymane w modnej stylistyce art dèco. Były one produkowane jako garnitury do kawy. Najbardziej zgeometryzowanymi kształtami odznaczał się serwis Kaprys o spłaszczonych, czworobocznych, trapezowych korpusach dzbanka, mlecznika i cukiernicy.
po 1933
Polska, Ćmielów, proj. Bogdan Wendorf
porcelana; kalkomania
MNKi/R/2923/1-13
Figurka Narciarz
Józef Szewczyk w fabryce ćmielowskiej pracował od 1936 roku. Jego najbardziej znanym przedwojennym projektem jest Narciarz, zaprojektowany z okazji Mistrzostw Świata Międzynarodowej Federacji (FIS) w Zakopanem. Figurka zjeżdżającego na nartach mężczyzny w stroju z dwudziestolecia międzywojennego była wykonywana, podobnie jak wiele przykładów plastyki figuralnej z tego czasu, w kilku wersjach kolorystycznych.
1938
Polska, Ćmielów, proj. Józef Szewczyk
porcelana; malowanie natryskowe
MNKi/R/1780
Serwis Giewont z dekoracją w stylu zakopiańskim
W fabryce porcelany w Ćmielowie na początku XX wieku wyprodukowano garnitur do białej kawy Giewont, składający się z imbryka, cukiernicy, mlecznika, talerzyków do ciasta, kosza owalnego do ciasta oraz filiżanek i spodków. Naczynia z tego serwisu mają charakterystycznie formowane ucha oraz plastyczne szlaki zygzaków nawiązujące do motywów podhalańskich.
1900–1914
Polska, Ćmielów
porcelana; kalkomania, malowanie ręczne
MNKi/R/3225/1-6
Serwis do kawy fason Bałtyk
Fabryka ćmielowska miała swój udział w niezwykle ważnym wydarzeniu, jakim było przygotowanie wyposażenia dwóch polskich transatlantyków zbudowanych w latach 1934-1935. Efektowana dekoracja ich wnętrz miała być widomym symbolem kultury polskiej. Na obu statkach znalazły się porcelanowe serwisy w fasonie Bałtyk zaprojektowanym przez Bogumiła Marcinka. Nowoczesny Bałtyk wyróżnia się schodkowym profilem dolnych partii naczyń z uchwytami o romboidalnym zarysie i dużymi, grzybkowatymi uchwytami pokrywek.
ok. 1934
Polska, Ćmielów, proj. Bogumił Marcinek
porcelana; kalkomania
MNKi/R/1690 – MNKi/R/1699
Serwis do kawy Kula z różowej porcelany
Kolejny z trójki artdecowskich zestawów do kawy zakupionych u Bogdana Wendorfa i wprowadzonych do produkcji w Ćmielowie. Efektowna kolorystyka w połączeniu ze staranną dekoracją świadczą o wysokiej klasie technologów fabryki. Fakt ten potwierdza produkowana przez Ćmielów porcelana kolorowa, barwiona w masie wg receptury opracowanej przez inż. Bronisława Kryńskiego, dzięki której otrzymywano barwę kremową o delikatnym odcieniu kości słoniowej oraz różową.
po 1933
Polska, Ćmielów, proj. Bogdan Wendorf
porcelana; barwienie w masie, kalkomania
MNKi/R/3284/1-15
Figurka Upadła
Figurka Upadła to utrzymany w guście secesyjnym akt kobiecy. Jej autorem jest Bogumił Marcinek, jeden z najbardziej twórczych projektantów wyrobów porcelanowych, związany w latach 1928
-1936 z fabryką w Ćmielowie. Był autorem figurek, plakiet dekoracyjnych, a także form kilku serwisów.
1929
Polska, Ćmielów, proj. Bogumił Marcinek
porcelana
MNKi/R/3313
Zegar kominkowy z przedstawieniem muzy Terpsychory
Pod koniec XVIII wieku nastąpił koniec sławy angielskich zegarów szafkowych, wypieranych przez francuskie zegary kominkowe. Empirowy zegar z figurą Terpsychory wykonano ok. 1820 roku. Terpsychora jest muzą inspiracji oraz poezji lirycznej, co tłumaczy jej obecność na zegarze opatrzonym nazwiskami słynnych poetów: Wergiliusza, Homera, Voltaire’a, Racina i Tasso, umieszczonymi na podstawie w wieńcach laurowych.
Antoni Gugenmus?
ok. 1820
Polska, Warszawa?
mosiądz, stal, brąz złocony
MNKi/R/2291
Misa z dekoracją roślinną w typie Imari
okres Edo
XVII/XVIII w.
Japonia
porcelana, kobalt podszkliwnie, żelazo naszkliwnie, złocenia
MNKi/R/689
Czarki ze spodkami dekorowane złotym fryzem winorośli
Manufaktura w Tomaszowie Lubelskim należy do jednej z najstarszych w Polsce. Wytwórnia działała krótko, a jej wyroby należą dziś do bardzo rzadkich. Porcelana tomaszowska była znakowana herbem Zamoyskich – Jelita rytym lub malowanym w kolorze złotym albo czarnym.
1806-1815
Manufaktura Fajansu i Porcelany w Tomaszowie Lubelskim
porcelana, złocenie
MNKi/R/3066/1-2
Talerze z dekoracją typu Imari z kolekcji Augusta II Mocnego z Pałacu Japońskiego w Dreźnie
Król Polski August II Mocny był fanatycznym wielbicielem i niestrudzonym kolekcjonerem porcelany. W 1717 roku przejął Pałac Holenderski
w Dreźnie, który został przebudowany i przemianowany na Pałac Japoński. Miało być to miejsce olbrzymiej ekspozycji porcelany, mieszcząc
w swoich wnętrzach całą królewską kolekcję. W kolekcji tej znalazła się porcelana Imari zarówno japońska, jak i chińska.
okres Kangxi
ok. 1700
Chiny
porcelana, kobalt podszkliwnie, żelazo naszkliwnie, złocenie
MNKi/R/617, MNKi/R/618
Filiżanka do czekolady z dwiema satyrycznymi scenkami chińskimi w stylu Höroldta
Johann Gregorius Höroldt związany był z manufakturą w Miśni przez prawie pół wieku. Artysta wypracował charakterystyczny typ dekoracji stosowany z niewielkim modyfikacjami do lat 30. XVIII stulecia. W swoich wzorach stosował motywy chińskie, współgrające harmonijnie
z kartuszami o eleganckiej formie, w które były wpisywane scenki lub pojedyncze postacie. Höroldt pozostawił album rysunków stosowany jako wzornik motywów, który świadczy o wybitnym talencie i niezwykłej inwencji twórczej.
1724–1725
Manufaktura Porcelany w Miśni, Johann Gregorius Höroldt ?
porcelana, emalie naszkliwne, złocenie
MNKi/R/3424
Spodek z satyryczną scenką chińską w stylu Höroldta
Spodek sygnowany naszkliwnymi błękitnymi mieczami oraz dodatkowo złotą cyfrą „20”. Talerzyk z tego samego serwisu, oznaczony również złotą cyfrą „20”, znajduje się w kolekcji Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu.
ok. 1725
Manufaktura Porcelany w Miśni; Johann Gregorius Höroldt ?
porcelana, emalie naszkliwne, złocenie
MNKi/R/891
Kubek z dekoracją w typie Kakiemon z kolekcji Augusta II Mocnego z Pałacu
Japońskiego w Dreźnie
Wzorowana na japońskiej dekoracja Kakiemon należy do najstarszych stosowanych w miśnieńskiej manufakturze porcelany. Składały się na nią asymetryczne ulistnione gałązki, zwykle z kwiatami peonii i chryzantemami. Dekorację tę wykonywano wyłącznie naszkliwnie.
ok. 1725–1730
Manufaktura Porcelany w Miśni
porcelana, emalie naszkliwne, złocenie
MNKi/R/890
Wazka z dekoracją w stylu Kakiemon
1. ćw. XVIII w.
Japonia, Arita ?
malowanie ręczne; kobalt, czerwień żelazowa podszk.; porcelana
MNKi/R/684
Talerz dekorowany wieńcem z tarniny z serwisu wyprawowego córek Józefa Klemensa Czartoryskiego
Wyjątkowo dekoracyjny i efektowny wzór ze stylizowanych, nieulistnionych gałązek tarniny malowanej kobaltem na złotej siateczce pokrywa kołnierz naczynia i przechodzi częściowo na lustro. W zbiorach Muzeum znajdują się dwa tak dekorowane talerze z lat 20. XIX wieku. Według tradycji serwisy z tarniną zostały wykonane dla każdej z pięciu córek Klemensa Józefa Czartoryskiego.
lata 20. XIX w.
Manufaktura Porcelany w Korcu
porcelana, kobalt podszkliwnie, złocenie
MNKi/R/3442
Ślepy bandurzysta
Ślepy bandurzysta jest jednym z najlepszych portretów w twórczości Rafała Hadziewicza. Postać starszego, długowłosego mężczyzny została namalowana z wielką wrażliwością i uczuciem. Wędrownych grajków przemierzających Polskę bardzo często można było spotkać w czasach Hadziewicza we wsiach i miasteczkach. Widok jednego
z nich tak zapadł artyście w pamięć, że przedstawił go dwukrotnie, olejno oraz w rysunku, na którym zapisał imię i nazwisko wiejskiego muzyka. To Wojciech Rylski, wieśniak z Dąbia.
Rafał Hadziewicz (1803-1886)
ok. 1835
olej, płótno
MNKi/M/2086
Ojciec i córka w syberyjskiej kopalni
Motyw przewodni w twórczości Grottgera stanowiły wątki patriotyczne, bohaterstwo i martyrologia polskiego narodu związane z powstaniem styczniowym. Przedstawiona na obrazie kameralna scena nawiązuje tematem do tragicznych losów uczestników powstania, masowo zsyłanych na Sybir. Poprzez pryzmat tragicznych przeżyć pojedynczych osób zobrazowane zostało tu cierpienie całego narodu.
Artur Grottger (1837-1867)
po 1863
olej, płótno
Depozyt Towarzystwa Ubezpieczeń i Reasekuracji „WARTA”
MNKi/D/1826