Wśród nielicznych pamiątek obrazujących wydarzenia okresu powstania styczniowego w zbiorach muzeum znajduje się bransoleta. Wykonana jest ona z jedenastu ogniw, zapinana na haczyk i ozdobiona sercem. Eksponat ten przypomina o tym, że Stefan Żeromski wychowywany był w atmosferze kultu dla tradycji narodowych, zwłaszcza zaś dla wydarzeń 1863 roku. Bowiem na ich właśnie kanwie zbudował akcję trzech swoich utworów: "Wiernej rzeki", "Ech leśnych" i "Rozdziobią nas kruki, wrony". Powstanie pojawia się również jako istotny element biografii wielu głównych bohaterów utworów Żeromskiego ("Syzyfowych prac", "Urody życia"). W powstaniu  styczniowym uczestniczyli wujowie  Żeromskiego:  Adolf  Nekanda–Trepka, Juliusz, Ignacy i  Antoni   Schmidtowie (Antoni przebywał przez wiele lat na wygnaniu w głębi Rosji) oraz cioteczni bracia: Ksawery, Zygmunt, Gustaw Sascy. Żeromski słuchał opowieści sąsiada  z Wilkowa - Ignacego Karpińskiego o wydarzeniach 1863 r.

3 marca 1861 roku biskup warszawski Melchior Fijałkowski ogłosił: wszystkie części odwiecznej Polski przewdziewają na czas nieograniczony przyzwoitą żałobę. Kobiety tylko w dzień ślubu białą suknię.

Także "Magazyn Mód" z 1861 r. zalecał: W przekonaniu naszym, odzież żałobna powinna być nacechowana wielką prostotą i powagą. Jeżeli wdzięk niezbędny jest warunkiem w ubiorze kobiety, żałoba nawet wyłączać go nie może, ale wszak wdzięk nie polega na sztucznych wymysłach i ozdobach, od których powinna być wolną odzież wyrażająca głębokie cierpienie.

Zgodnie z tymi wytycznymi, kolor zniknął z damskiej toalety i ubranek dziecięcych. Noszono czarne suknie z białymi dodatkami (mankietami, kołnierzykami) jak na obrazie Artura Grottgera – Pożegnanie powstańca. Męski stój był także w kolorze czarnym z wyjątkiem koszuli.

Podobnie rzecz się miała z ozdobami. Kosztowną biżuterię (patriotki powinny ją oddać na rzecz powstańców) zastąpiła tzw. "czarna biżuteria" wykonana z rogu czy czarno oksydowanego srebra i stali. Wykorzystywano w jej tworzeniu motywy martyrologiczne lub religijne – kajdany, koronę cierniową, serce, krzyż.

Bibliografia:

1. Chmielewski S., Polska biżuteria patriotyczna i problem komunikacji interpersonalnej, [w:] "Materiały z IV Sesji Naukowej zorganizowanej przez Toruński Oddział Stowarzyszenia Historyków Sztuki", Toruń 2003
2. Ks. Antoni Melchior Fijałkowski, Arcybiskup Metropolita warszawski, [w:] "Tygodnik  Ilustrowany" No. 107, Warszawa, 12 października 1861 r.
3. Żeromski S., Wierna rzeka, Wrocław 1978