Zbiory online

Kielich-flet z herbem Starykoń

Informacje o obiekcie:

Dział / Oddział:Rzemiosło artystyczne
Typ obiektu:Naczynie
Datowanie:1725 - 1728
Autor:Autor nieznany
Miejsce powstania lub znalezienia:Polska, Huciska
Technika:szlifowanie, rytowanie
Materiał:szkło bezbarwne
Wymiary:wys. 29,8 cm, śr, 7,5 cm, śr. 10 cm
Nr inwentarzowy:MNKi/R/2
Wytwórnia:Huta Kryształowa Sieniawskich

 

Zapotrzebowanie na szkło na polskim rynku, poza importowanymi wyrobami z hut czeskich, śląskich, saskich i angielskich, zaspokajały zakładane w kraju manufaktury, przede wszystkim w Hucie Kryształowej, Nalibokach, Urzeczu, Cudnowie. Wzorem dla ich działalności były wytwórnie, które powstawały z poruczenia króla Augusta II Mocnego, w tym huta szkła na Bielanach pod Warszawą, założona po 1710 roku i czynna do pierwszej połowy lat 20. XVIII wieku. Jedną z prężniej funkcjonujących na terenie Rzeczypospolitej wytwórni szkła, była Huta Kryształowa w starostwie lubaczowskim. Jej założycielem był hetman wielki koronny Adam Mikołaj Sieniawski (1666 – 1726). Huta powstała w 1717 roku. W jej zakładaniu brali udział fachowcy z Saksonii, m. in. Konstanty Franciszek Fremel, który wcześniej prowadził hutę królewską na Bielanach, a także specjaliści ze Śląska i Czech. Produkcję rozpoczęto w 1718 roku. Powołana do życia przez Sieniawskiego huta słynęła z wytwarzania pucharów wiwatowych, butli, karafek, kieliszków, a także kielichów – fletów. Te ostatnie w historii szklarstwa miały długą tradycję. Znane były już w XVI wieku w Wenecji, w XVII w Niderlandach, a w pierwszej połowie XVIII w Saksonii, skąd moda na nie dotarła i do Polski. Kielichy – flety to naczynia wysokie, o wąskiej, rozchylającej się ku górze czaszy posadowionej na niskiej nóżce. Przeznaczone były do picia wina szampańskiego. Do tego typu naczyń należy kielich ze zbiorów Muzeum Narodowego w Kielcach. Kielich ma szeroką, płaską, kolistą stopę. Od spodu zdobi ją czternaście wydłużonych, rozchodzących się promieniście wąskich szlifów. Na stopie znajdują się dwie skrzyżowane i przewiązane kokardą gałązki (z liści palmowych i laurowych), a powyżej litera „W”. Trzon kielicha, ujęty od dołu i od góry tarczkami, ma kształt gruszkowatej, fasetowanej tralki. Czasza jest mocno wydłużona, u dołu dekorowana na przemian szlifami owalnymi pionowymi i kulistymi soczewkami ułożonymi pionowo. Pozostała powierzchnia czaszy, poza rezerwą wydzieloną na herb, pokryta jest drobnym kulistym szlifem „w karpią łuskę”, charakterystycznym dla wyrobów Huty Kryształowej. W rezerwie umieszczono, pod koroną szlachecką z klejnotem „Topór”, kartusz z herbem „Starykoń” w obramieniu panoplii (elementy uzbrojenia). Kielich prawdopodobnie należał do Franciszka Wielopolskiego Gonzaga-Myszkowskiego. Można przypuszczać, że wykonany został po 1727 roku, po uzyskaniu przez Wielopolskiego tytułu wojewody krakowskiego, lub w 1729 po objęciu ordynacji Gonzagów – Myszkowskich. Możliwe też, że powodem wykonania kielicha był ślub syna Franciszka Wielopolskiego, Karola.

 

Ekspozycja stała, Galeria Malarstwa Polskiego i Europejskiej Sztuki Zdobniczej.