Puzderko srebrne z ornamentem roślinno-geometrycznym, w dnie moneta - trojak Zygmunta III Wazy

ok. 1760 r.
srebro, złocenie, odlewanie, cyzelowanie, rytowanie
wys.10,6cm.; śr.: 2,1 cm
MNKi/H/41

Wśród wielu muzealiów przechowywanych w Dziale Historii uwagę zwraca unikatowe, a zarazem oryginalne i wyróżniające się na tle pozostałych zbiorów Działu, misternie wykonane, niewielkie pudełko w kształcie tuby, służące prawdopodobnie do przechowywania soli trzeźwiących lub pachnideł. Walor historyczny eksponatu podnosi wlutowana w dno moneta - srebrny trojak Zygmunta III Wazy. Dekorowanie wyrobów rzemiosła artystycznego i sztuki użytkowej monetami i medalami było często stosowane na terenie całej Europy, od początków 2 ćwierci XVI w. aż po wiek XX. Wykorzystanie do tej techniki zdobniczej wycofanych z obiegu monet, o wysokim stopie kruszcu, podwyższało wartość przedmiotów artystycznych, nadawało im trwałość i walory zdrowotne. Numizmatami dekorowano również przedmioty sakralne, takie jak kielichy, puszki na komunikanty, monstrancje czy trybularze. Prezentowany bibelot stanowi ciekawy przykład użycia monety do dekoracji mniej znaczących przedmiotów, jakimi są przybory toaletowe. Prezentowany eksponat pochodzi ze zbiorów Muzeum Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, którego tradycje kontynuuje Muzeum Narodowe w Kielcach, świadcząc o różnorodności gromadzonych w kolekcji eksponatów.
Przybornik ma kształt małej tuby złożonej z dwóch nierównych części: pojemnika i nasadki. Wykonano go z częściowo złoconego srebra; złote i srebrne są także fragmenty dekoracji, którą tworzy bogaty motyw geometryczno-roślinny, ujęty po bokach w profilowane pasy z falistą linią. Ścianki puzderka dzielą na trzy pionowe pola wydłużone medaliony o nieregularnych obrzeżach, uformowanych ze stylizowanych rokajów. Ich złocone wnętrza wypełniają srebrne, profilowane listwy o zaokrąglonych zakończeniach. Medaliony łączy ze sobą dolutowana dekoracja roślinna: bujne, wielopłatkowe kwiatki z czystego złota. Dodatkowe zdobienie stanowią medaliony o obrzeżach ze stylizowanych rokajów ze złoconymi, drobno groszkowanymi wnętrzami. Pośrodku każdego medalionu znajduje się esowato wygięta złota wić o trójpłatkowych, srebrnych kwiatuszkach. Podobna, złota wić roślinna z czteropłatkowym, srebrnym kwiatuszkiem pośrodku biegnie wokół brzegów na denku nakrywki. W dno puzderka wlutowano srebrnego trojaka wybitego w 1596 r., za panowania króla Zygmunta III Wazy.
Av: Popiersie króla w koronie zwrócone w prawo, w otoku napis: "SIG*III*D*G: REX*PO*D*LI".
Rv: Pod rzymską cyfrą III herb miasta Rygi, po jego bokach data: 15-96; niżej, w czterech wierszach, napis zakończony lilją (znak Henryka Wulfa, mincerza ryskiego w latach 1580- 1609): "GROS / ARG* TRIP / CIVI*RI / GE". Całość wyróżnia niezwykła wręcz precyzja wykonania.
W Dziale Historii przechowywany jest jeszcze jeden eksponat zdobiony numizmatami. Jest nim album na fotografie w oprawie z posrebrzanymi nakładkami z odciskami medali z wizerunkami królów Polski.

 

Oprac. Magdalena Otwinowska