Portret Józefa Piłsudskiego z córkami Zdzisław Czermański (1896?-1970)

1935
Sygnowany l.d. Czermański
Rysunek, tusz, lawowanie, akwarela
Papier
41,4 x 29,2 cm
MNKi/GR/3525

Rysunek należy do nielicznych portretów Józefa Piłsudskiego w gronie rodzinnym, jakie można spotkać w jego bogatej ikonografii zdominowanej przez oficjalne wizerunki. Autor pracy był znanym w okresie międzywojennym twórcą licznych karykatur poświęconych Marszałkowi, publikowanych w prasie i wydanych w osobnym zbiorze w 1931 roku. W innej stylistyce, odbiegającej od karykatur są utrzymane prace, które weszły do kolejnej teki Zdzisława Czermańskiego wydanej w 1935 r., w technice fotooffsetowej, zatytułowanej „Józef Piłsudski w 13 planszach”. Część oryginalnych rysunków artysta zaprezentował we wrześniu tego samego roku w Instytucie Propagandy Sztuki w Warszawie, następnie we Lwowie. Wśród wizerunków Marszałka w różnych okresach życia, od dowodzenia legionami po pełnienie funkcji państwowych, znalazła się reprodukcja omawianego portretu z córkami, wymienionego w spisie zawartości teki jako plansza nr V – „Sulejówek. Rok 1925”. Scena nawiązuje do pobytu w tym miejscu Józefa Piłsudskiego, po wycofaniu się z życia publicznego i opuszczeniu Warszawy w 1923 roku. Wraz z rodziną – żoną Aleksandrą Szczerbińską i córkami: Wandą (ur. 1918) i Jadwigą (ur. 1920) zamieszkał wtedy w pierwszym własnym domu – dworku „Milusinie”, wybudowanym ze składek żołnierskich.

Rysunek podmalowany akwarelą, przedstawia Józefa Piłsudskiego w pozie siedzącej zwróconego 3/4 w prawo ze wzrokiem skierowanym przed siebie, ponad usadowionymi na jego kolanach córkami, które obejmuje rękami – ze swojej prawej strony Wandę, z lewej – Jadwigę. Dziewczynki usytuowane na pierwszym planie zwrócone są ku sobie i wzajemnie się obserwują przyciskając lalki. Ze swobodną pozą dzieci kontrastuje w głębi wyprostowana postać ojca przedstawionego z odkrytą głową, ubranego w kurtkę mundurową bez naramienników, z patką na kołnierzu ozdobioną orzełkiem, rozpiętą pod szyją, co sugeruje nieoficjalny charakter przedstawienia. Cały portret potraktowany został w sposób szkicowy za wyjątkiem opracowanych dokładnie twarzy. Porównanie rysunku z reprodukcją wydaną
w tece z 1935 r., nie wykazuje różnic poza drobną korektą ustawienia lalki trzymanej przez młodszą z córek Jadwigę.

Wzory kompozycji Zdzisława Czermańskiego odnajdujemy we współczesnej dokumentacji fotograficznej z lat dwudziestych, ukazujących Józefa Piłsudskiego z całą rodziną lub samymi córkami w zaciszu domowym, niekiedy w trakcie wystąpień publicznych. Jako przykład można wskazać jego zdjęcie w mundurze marszałka, siedzącego na krześle z Jadwigą na kolanach i stojącą obok Wandą, wykonane w Wilnie w 1922, opublikowane w katalogu wystawy zorganizowanej przez Muzeum Wojska Polskiego w 2007.

Oprac. Marian Gucwa

Bibliografia

1. W. Kalicki, Powrót do Sulejówka, Sulejówek 2014.
2. H. Piórkowska-Sulej, Józef Piłsudski. Marszałkowi w hołdzie, Warszawa 2007.

Powrót