Rafał Hadziewicz, Portret Zygmunta Gonzagi Myszkowskiego (1562-1615)

Niesygnowany, przed 1864

W zespole rysunków Rafała Hadziewicza (1803-1886) o tematyce religijnej, znalazł się portret postaci historycznej Zygmunta Myszkowskiego, margrabiego na Mirowie, marszałka wielkiego koronnego, którego działalność polityczna przypada na okres panowania króla Zygmunta III Wazy. Pozycję własnego rodu podkreślił uzyskaniem adopcji do włoskiej rodziny Gonzagów w Mantui. Był związany z Pińczowem, który stał się ośrodkiem założonej przez niego wraz z bratem Piotrem ordynacji, obejmującej liczne dobra ziemskie.

Rysunek ukazuje Zygmunta Myszkowskiego w półpostaci ¾ w lewo, ubranego w zbroję na którą wyłożony jest kołnierz zdobiony koronkami, w dłoni trzyma wysoką laskę stanowiącą atrybut urzędu marszałka, wyeksponowaną na pierwszym planie. Odkrytą głowę wieńczy fryzura z krótkich włosów ułożonych w loki, twarz ozdabia krótka broda i wydatne sterczące wąsy, Zmarszczone czoło i podniesione brwi podkreślają surowe cechy charakteru. Postać ustawiona na neutralnym tle z plamami cienia. Identyfikację osoby zapewnia umieszczono pod rysunkiem podpis w języku łacińskim, brak w nim wskazówek co do źródła oryginalnego wizerunku z którego korzystał Rafał Hadziewicz.

Najstarsze portrety Zygmunta Myszkowskiego pochodzą z początku XVII wieku. Obraz olejny w zbiorach Muzeum Narodowego w Kielcach oraz płaskorzeźba z Kaplicy Myszkowskich przy krakowskim Kościele Dominikanów, ukazują go w stroju polskim (żupanie i delii).

Późniejszy miedzioryt wykonany przez Philippa Sadelera (1601-1650) ukazuje marszałka w zbroi, ujętego w półpostaci ¾ w prawo z laską w prawej dłoni. Owalną kompozycję otacza napis identyfikujący modela. Rysunek Rafała Hadziewicza ze zbiorów muzeum kieleckiego stanowi kopię innej ryciny przedstawiającej Zygmunta Myszkowskiego, zamieszczonej w książce wydanej przez Christopha Gerharda w Norymberdze w 1666 roku, poświęconej historii Polski „Polnische Kriegs-und Staats-Sachen; Die sich, von hundert Jahren her, unter sechs Konigen in Polen: Nieznany autor ilustracji, jako wzór wykorzystał miedzioryt Aegidiusa Sadelera, zmieniając kształt wizerunku z owalnego na prostokątny, równocześnie odwrócił pierwotną kompozycję, w wyniku czego laska marszałkowska stanowiąca jej istotny element, niezgodnie z tradycją znalazła się w lewej ręce portretowanej osoby.

Pomimo znacznych uproszczeń wszystkich detali, zachowane zostało podobieństwo modela z surowym wyrazem twarzy. Dzieło Christopha Gerharda było dostępne w XIX wieku w wielu polskich zbiorach, oprócz tych odnotowanych w Bibliografii Estreichera, można wymienić m.in. kolekcję Ambrożego Grabowskiego w Krakowie. Trafiło również do Biblioteki Ordynacji Myszkowskiej w Chrobrzu, gdzie stwierdzono, że: Zygmunt Margrabia na Mirowie Myszkowski. Marszałek Wielki Koronny jest w tej rycinie bardzo podobny do olejnego portretu w naszym zbiorze, tylko sztych wyobraża go w podeszłym wieku. Wspomniany tu wizerunek można oglądać obecnie w galerii malarstwa polskiego muzeum.

Opracował: Marian Gucwa

Literatura:

1. Biblioteka Ordynacyi Myszkowskiej: zapis Konstantego Świdzińskiego: rok 1860. Kraków, s. 16
2. A. Fischinger, Kaplica Myszkowskich w Krakowie, w: „Rocznik krakowski”, t. 33, 1953 r.

Ilustracje:

1. Portret Zygmunta Myszkowskiego, Muzeum Narodowe w Kielcach, nr inw.MNKi/GR/387

     2. Philipp Sadeler, Portret Zygmunta Myszkowskiego, 1601-1650, miedzioryt, 23,2 x 14,6 cm, Biblioteka Narodowa w Warszawie, sygn. G.10234/III. Reprodukcja z CBN Polona, domena publiczna.

     3. Autor nieznany. Portret Zygmunta Myszkowskiego, miedzioryt w: Christoph Gerhard, „Polnische Kriegs-und Staats-Sachen; Die sich, von hundert Jahren her, unter sechs Konigen in Polen…“, Norymberga 1666, s. 336 , PAN Biblioteka Kórnicka, sygn. 1417. Reprodukcja z Wielkopolskiej Bibliotek Cyfrowej, domena publiczna.