SERWIS BAŁTYK Z FABRYKI PORCELANY W ĆMIELOWIE

 PORCELANA OZDOBĄ MIESZKANIA

Przez długie lata kupno porcelany było wydatkiem tak dużym, ze uważano je za luksus. Nic dziwnego skoro sprowadzenie porcelany z zagranicy połączone było z dużemi kosztami przewozu i cła, a zagraniczne fabryki, nie mając konkurencji krajowej, dyktowały ceny niewspółmiernie wyższe od cen stosowanych za granicą.

Od paru lat sytuacja uległa radykalnej zmianie. Doborowy towar ćmielowski wypierał zagraniczny i zdobywał uznanie coraz to szerszych rzesz konsumentów. Pokonana jakością a przede wszystkim niezwykle przystępna ceną – znika porcelana zagraniczna z naszych wystaw.

 

Takie wprowadzenie zawiera katalog firmy Jakóba Grossa, działającej pod szyldem Skład Porcelany, Szkła i Lamp w Krakowie przy Rynku Głównym 8 i 30. W katalogu z lat 30. XX wieku wśród licznych serwisów ćmielowskich odnajdujemy także serwis Bałtyk zaprojektowany przed 1934 rokiem przez Bogumiła Marcinka. Fabryka ćmielowska miała bowiem swój udział w niezwykle ważnym wydarzeniu, jakim było przygotowanie wyposażenia dwóch polskich transatlantyków zbudowanych w latach 1934–1935 na zlecenie Spółki Akcyjnej Gdynia-Ameryka Linie Żeglugowe. Jako pierwszy został zwodowany w grudniu 1934 roku m/s „Piłsudski”, którego efektowana dekoracja wnętrz miała być widomym symbolem kultury polskiej. Do pracy przy jednorodnie stylowo skomponowanych wnętrzach zaproszono ponad 70 artystów. Wśród nich m.in. byli: Zofia Stryjeńska, Jeremi Kubicki, Wacław Borowski, Witold Leonard, Antoni Wajwód, Edward Manteuffel, Jadwiga Hladki, Eugeniusz Szparkowski, związani z „Ładem”: Zofia Czasznicka, Halina Karpińska-Kintopf, Władysława Zych i Wojciech Jastrzębowski. Nad wyposażeniem równie luksusowego choć nieco skromniejszego, wodowanego w lipcu 1935 roku m/s „Batorego” pracował niemal ten sam zespół artystów. Na obu statkach znalazły się porcelanowe serwisy w fasonie Bałtyk zaprojektowanym przez Bogumiła Marcinka. Spody naczyń oznaczone były drukowanym napisem: Gdynia-Ameryka / Sp. AKC. / Linie żeglugowe.  Nowoczesny Bałtyk wyróżnia się schodkowym profilem dolnych partii naczyń z uchwytami o romboidalnym zarysie i dużymi, grzybkowatymi uchwytami pokrywek. W zbiorach Muzeum Narodowego w Kielcach znajdują się dwa serwisy tego rodzaju, z których drugi otrzymał zgeometryzowaną dekorację w stylistyce art dèco.

Bogumił Marcinek związany z fabryką „Ćmielów” w latach 1928-1936 to jeden z najbardziej twórczych i płodnych projektantów wyrobów porcelanowych. Był autorem figurek, plakiet dekoracyjnych, a także form kilku serwisów, z których Bałtyk można uznać za najciekawszy.

Projektant był współzałożycielem „Wytwórni Porcelany ŚWIT, Sp. z o.o. w Ćmielowie”, która z początkiem 1937 roku rozpoczęła produkcję porcelany. Jej kadrę tworzyli pracownicy „starego Ćmielowa”: Bronisław Kryński (technolog-ceramik, były dyrektor techniczny fabryk w Ćmielowie i Chodzieży), który objął kierownictwo techniczne, Bronisław Wysocki – został kierownikiem modelarni, Bogumił Marcinek, który kierował malarnią i miał projektować nowe formy. Wybuch II wojny światowej przerwał działalność wytwórni. Bogumił Marcinek zginął w 1940 roku; Bronisław Kryński został aresztowany przez Niemców na początku 1942 roku i osadzony w Oświęcimiu. Zmarł 10 lutego 1945 roku w Buchenwaldzie.

   

Opr.:  dr Magdalena Śniegulska-Gomula

Literatura:

Krzysztofowicz-Kozakowska S., Sztuka w II RP, Olszanica 2013.

Śniegulska-Gomuła M., Od manufaktury magnackiej do przemysłu. Ceramika ćmielowska w zbiorach Muzeum Narodowego w Kielcach, Kielce 2015

Powrót