Wazka ośmioboczna z dekoracją typu Kakiemon

Wazka ośmioboczna z dekoracją typu Kakiemon
Japonia, Okres Edo, 1. ćw. XVIII w.
Porcelana, emalie naszkliwne
Wys. 7,8 cm; średnica 14,9 cm
MNKi/R/684

Wazka wieloboczna z poszerzoną i wywiniętą krawędzią, na pierścieniowej wysokiej stopce. 

Naczynie dekorowane naszkliwnie w stylu Kakiemon. Ścianki zdobione motywami roślinnymi kilku rodzajów w odcieniach błękitu, turkusowej zieleni, cynobru z miejscowymi złoceniami. Brzeg obiega wić roślinna przerywana ułożonymi na przemian motywami cynobrowego wieńca i kwiatu o półokrągłych płatkach. Na dnie pojedynczy kwiat.

 Początki produkcji porcelany w Japonii wiązane są z okresem Edo (1603–1868). Umiejętność wytwarzania tego najszlachetniejszego gatunku ceramiki, znanego Chińczykom od dziewięciu stuleci, trafiła na wyspę Kiusiu wraz z koreańskimi garncarzami, którzy zostali uprowadzeni po wyprawach wojennych w 1616 roku. W tym też czasie, tj. w pierwszym dziesięcioleciu XVII wieku, w rejonie Arity odkryto złoża glinki kaolinowej i uruchomiono produkcję porcelany. Japońska porcelana pojawiła się na rynku międzynarodowym w momencie, gdy Chiny – ogarnięte politycznym zamętem w XVII wieku, który doprowadził do upadku dynastii Ming – nie były w stanie zaspokoić europejskiego popytu. Wówczas za pośrednictwem Holenderskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej (Vereenigde Oostindische Compagnie, VOC), która przez ponad dwieście lat miała monopol na kontakty z tym krajem, japońskie naczynia zaczęły trafiać do Europy. W latach 1634–1635 w zatoce Nagasaki Japończycy w celu jeszcze pełniejszej kontroli zagranicznych kupców wybudowali sztuczną wyspę Dejima (Deshima) u wejścia do miejskiego portu. Początkowo służyła ona Portugalczykom, którzy zostali wypędzeni po nasileniu się nastrojów antychrześcijańskich. Jedynymi Europejczykami tolerowanymi w Japonii pozostali Holendrzy, a wyspa stanowiła siedzibę faktorii handlowej VOC od 1641 roku aż do połowy XIX wieku.

W początkach produkcji porcelana japońska wzorowana była na chińskich naczyniach z epoki Ming z podszkliwną kobaltową dekoracją. Z czasem zaczęto uzupełniać ją o nakładane naszkliwnie: czerwień i złoto – często po to, by ukryć błędy techniczne. Dekorowane w ten sposób wyroby określa się jako Imari. Drugim rodzajem dekoracji był określany dziś jako styl – Kakiemon. Nazwa ta wywodzi się od protoplasty słynnej linii garncarzy z Arita. Sakaida Kizaemon (który z nie do końca jasnych powodów stał się później znany jako Kakiemon) w 1647 roku sprzedał swoje pierwsze naczynia porcelanowe wyprodukowane przy użyciu nowych technik. Były one zdobione naszkliwnie emaliami w charakterystycznych barwach: delikatnej czerwieni żelazowej, żółci, błękitu i turkusowej zieleni. W latach siedemdziesiątych XVII wieku Sakaida Kakiemon z powodzeniem wypalał prace z mlecznobiałej porcelany zwanej nigoshide, którą zdobił żywą, nową czerwienią. Ta kombinacja okazała się bardzo popularna na rynkach europejskich.

Dekoracje w stylu Kakiemon – zwykle wysokiej jakości – charakteryzują delikatne, niejednokrotnie asymetryczne, dobrze wyważone motywy. Nigdy nie wypełniają one niemal całej powierzchni dekorowanego naczynia, jak ma to miejsce w przypadku Imari. Stosowano je oszczędnie na tle mlecznobiałej porcelany nigoshide. Styl ten ma wiele wspólnego z dekoracjami chińskimi Famille Verte. Jakość tego zdobienia była wysoko ceniona na Zachodzie i szeroko naśladowana w europejskich manufakturach europejskich, np. w: Miśni w Niemczech; Chelsea, Bow i Worcester w Anglii; Chantilly we Francji. Europejskie kopie porcelany Kakiemon były tak liczne, że są one znacznie bardziej znane na Zachodzie niż oryginalne wyroby Kakiemon, których jest bardzo niewiele.

Oprac. dr Magdalena Śniegulska-Gomuła