Zespół siedmiu wiórów makrolitycznych z krzemienia czekoladowego

Zespół siedmiu wiórów makrolitycznych z krzemienia czekoladowego
neolit
krzemień czekoladowy

W Dziale Archeologii Muzeum Narodowego w Kielcach przechowywany jest depozyt siedmiu wiórów makrolitycznych wykonanych z krzemienia czekoladowego. Wszystkie okazy cechuje duża regularność oraz zbliżona morfologia i barwa. Niestety, nie jesteśmy w stanie jednoznacznie określić przynależności kulturowej zabytków, choć bez wątpienia ich wykonanie oraz zdeponowanie w ziemi było związane z aktywnością neolitycznych społeczności.

Według informacji, jakimi dysponujemy, zespół został odkryty przypadkowo podczas prac rolnych prowadzonych we wrześniu 1958 roku w miejscowości Wąworków w powiecie opatowskim. Tego rodzaju odkrycia należą do rzadkich i zazwyczaj wzbudzają wiele emocji wśród badaczy. Z obszaru województwa świętokrzyskiego znamy tylko dwa skarby wiórów wykonanych z krzemienia czekoladowego. Pierwszy z nich, składający się z 24 elementów, odkryto w miejscowości Krowia Góra (stan. 14, powiat sandomierski), a na drugi, złożony z trzech wiórów, natrafiono w Pęłczyskach w powiecie pińczowskim.

Tego rodzaju przedmioty wytwarzane były przy wykorzystaniu dwóch odmiennych metod. Pierwsza z nich, nazywana techniką uderzenia pośredniego, polega na przyłożeniu do krawędzi pięty rdzenia pośrednika wykonanego najczęściej z kości lub poroża, w który uderzano kamiennym lub drewnianym młotkiem. Druga z metod polegała na umiejscowieniu rdzenia nieruchomo w leżącym na ziemi uchwycie i wygenerowaniu siły niezbędnej do uzyskania wiórów poprzez zastosowanie silnego nacisku na krawędź pięty rdzenia przy użyciu drewnianej dźwigni.

Niewątpliwe dla społeczności neolitycznych zespół takich przedmiotów był niezwykle cenny. Dlaczego więc takie wartościowe wytwory zostały zdeponowane w ziemi? Takie znaleziska najczęściej interpretowane są jako świadectwa konfliktów zbrojnych, podczas których właściciel przedmiotów w celu uratowania cennych przedmiotów ukrywał je w ziemi. Wyroby deponowane w jamach mogą być również świadectwem bogatej sfery duchowej oraz wierzeń dawnych społeczności. W takim przypadku odkryte zabytki należy interpretować jako pozostałość dawnych rytuałów związanych np. ze składaniem darów bóstwom lub jako ofiara zakładzinowa, wotywna.

Oprac. dr Beata Polit

Bibliografia

Libera J., Mączyński P., Polit B., Zakościelna A., Hoard of long flint blades from the Wodzisław Hummock, Lesser Poland, „Sprawozdania Archeologiczne” 2019, t. 71, s. 197–218.

Mączyński P., Old find – new information. Hoard of long flint blades from Wąworków (Sandomierz Upland, Poland), „Sprawozdania Archeologiczne” 2024, t. 76/1, s. 427–443.

Mączyński P., Polit B., Depozyt wiórów makrolitycznych z krzemienia czekoladowego z miejscowości Pełczyska, pow. pińczowski, „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach” 2018, t. 33, s. 141–153.