Flakoniki z dekoracją z łodyg i pąków goździka

Firma Ludwik Moser & Soehne, Czechy, Karlowy Vary (Karlsbad), około 1905 roku, szkło bezbarwne, szkło kolorowe, powlekanie, rytowanie

MNKi/R/494, MNKi/R/495, MNKi/R/496

W 1892 roku Ludwig Moser, właściciel firmy dekorującej wyroby szklane pochodzące ze słynnych czeskich wytwórni Johann Loetz Witwe, Meyr’s Neffe, a także fabryk Kralika i Harracha, stał się posiadaczem własnej huty. Rozbudowaną firmę, w związku z zaangażowaniem w jej działalność reprezentantów kolejnego pokolenia – Gustava, Leo i Richarda – nazwano Ludwig Moser & Soehne. Wytwórnia działała prężnie, w czym nie przeszkodziła jej śmierć założyciela w 1916 roku. Jak i inne czeskie huty charakteryzowała się wysokim poziomem produkcji, doskonałym zapleczem technologicznym, ciekawymi wzorami szkieł oraz współpracą z wybitnymi specjalistami.

Chlubą firmy były wyroby z motywami roślinnymi, przedstawionymi za pomocą technik szlifowania, rzeźbienia i grawerowania. Aby podkreślić ich dekoracyjność, często barwiono je warstewką szkła o zmiennym natężeniu koloru. Do tego asortymentu należą flakoniki – dwa mniejsze i jeden większy – ze zbiorów Muzeum Narodowego w Kielcach. Zostały one powleczone szkłem w kolorze zielonym. U dołu każdego flakonika kolor ten ma odcień seledynowy, a przechodząc ku górze, przybiera coraz ciemniejsze tony.

Efekt stopniowego rozjaśniania barwy szkła jest wynikiem hutniczego sposobu zdobienia. Polega on na dekorowaniu szklanych przedmiotów już w czasie produkcji. Zazwyczaj, aby otrzymać wyrób barwny, dodaje się barwniki do masy szklanej. Ale jest też inna możliwość – należy zastosować technikę powlekania szkła od wewnątrz. Jak powstaje szkło barwione od wewnątrz? Są dwa sposoby. W pierwszym przypadku hutnik przy pomocy piszczeli nabiera z pieca bezbarwną masę szklaną i wydmuchuje z niej bańkę. Następnie na wydmuchaną bańkę nabiera niewielką ilość roztopionej masy szklanej barwnej. Przy pomocy odpowiednich narzędzi rozprowadza ją tak, aby na dolnej części bańki rozłożyła się ona równomiernie. Drugi sposób barwienia od wewnątrz przez powlekanie jest podobny, z tym, że z wydmuchaną bańką bezbarwnego szkła zespaja się rozgrzaną barwkę, czyli kawałek barwnego szkła w formie wałka. I podobnie, jak w sposobie pierwszym, przy pomocy odpowiednich narzędzi rozprowadza się ją tak, aby na dolnej części bańki rozłożyła się równomiernie. Kolejnym etapem w obu przypadkach jest ponowne nabranie na bańkę porcji bezbarwnej masy i na koniec nadanie wyrobowi pożądanego kształtu. A jak uzyskać efekt cieniowanego koloru na szkle? Kiedy hutnik ma już bezbarwną bańkę z wygładzoną na jej końcu masą barwną, przed nabraniem ostatniej, bezbarwnej, warstwy, nakłuwa się bańkę od spodu, a później lekko rozdmuchuje. Wówczas otrzymuje się przedmiot od góry (czyli od strony piszczeli) zabarwiony mocniej, a w stronę jego dolnej części kolor staje się coraz jaśniejszy. Ten typ zabarwienia szkła nosi nazwę ambrino.

Ścianki flakoników zdobi nie tylko warstwa kolorowego szkła, ale także zajmujący prawie całą powierzchnię motyw kwiatów i łodyżek goździków, wykonany techniką rytowania. Wyróżniającą cechą są tutaj mocne cięcia, ingerujące w strukturę korpusów, nadające im rzeźbiarski charakter.

Tego rodzaju szkła o różnych formach, powlekane i bogato zdobione rytowanymi roślinnymi wzorami, produkowane były przeważnie w pierwszym dziesięcioleciu XX wieku, ale wypuszczano je na rynek i później, w latach 20. Wpisywały się doskonale w popularny na przełomie XIX i XX wieku styl secesji, charakteryzujący się płynną, wijącą się linią, mocnym konturem, asymetrią, delikatnymi, przechodzącymi jedna w drugą barwami, połyskiem i zaczerpniętymi z natury motywami zdobniczymi.

Firma Ludwig Moser & Soehne przechodziła różne koleje losu. Jej historia obejmuje działalność małego, założonego w 1857 roku, warsztatu zdobniczego, prowadzenie własnej huty, sukcesy na wystawach międzynarodowych, słowa uznania ze strony koronowanych głów, ale także nacjonalizację w 1948 roku, a następnie prywatyzację na początku lat 90. XX wieku. Zawsze jednak jej wyroby odznaczały się najwyższą jakością, a szkła o rzeźbiarsko potraktowanej powierzchni, zdobione cieniowanym kolorem i motywami roślinnymi, dostępne są w jej ofercie i dziś, w kolekcji Art Nouveau (francuska nazwa secesji).

Oprac. Anna Pietrzak

Bibliografia

Adlerová A., Mergl J., Panenková D., Das Boehmische Glas 1700–1950. Band IV Jugendstil in Böhmen, Passau 1994.

Moser, www.moser.com (dostęp: 1.09.2025).

Nowotny W., Technologia zdobienia szkła, Warszawa 1978.