Muzeum Narodowe w Kielcach jest placówką z ponad 100-letnią tradycją. W swoich zbiorach posiada cenne eksponaty z dziedziny malarstwa, rzemiosła artystycznego, sztuki ludowej, literatury, archeologii i przyrody.

Muzeum Narodowe w Kielcach kontynuuje tradycje Kieleckiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego (PTK), założonego w 1908 roku. Za początek jego działalności uznaje się 8 października 1908 roku – datę wpisu do inwentarza pierwszego zabytku – skrzemieniałego drewna z Miedzianej Góry.

Placówka kierowana wówczas przez kustosza Tadeusza Szymona Włoszka gromadziła zabytki: przyrodnicze, archeologiczne, historyczne. Ważnym wydarzeniem w jej dziejach stała się Wystawa Świętokrzyska zorganizowana w Warszawie w 1936 roku, od której muzeum przybrało nową nazwę – Muzeum Świętokrzyskie. Wprawdzie wojna przerwała jego działalność, ale już w 1945 roku wznowiono ją w nowej siedzibie w Kamienicy pod Trzema Herbami. Dotychczas zgromadzone zbiory sukcesywnie powiększano o dzieła malarstwa, rzeźby i obiekty rzemiosła artystycznego.

W 1971 roku uchwałą Wojewódzkiej Rady Narodowej Muzeum Świętokrzyskiemu przekazano zespół pałacowy wraz z przynależnymi budynkami. W dawnym Pałacu Biskupów Krakowskich – najlepiej zachowanej w Polsce rezydencji z epoki Wazów, 18 września 1971 roku dokonano uroczystego otwarcia dwóch ekspozycji: na parterze – IX wieków Kielc oraz na piętrze – Ekspozycji wnętrz zabytkowych. W 1975 roku w uznaniu zasług dla rozwoju kultury zarządzeniem Ministra Kultury i Sztuki nadano placówce rangę Muzeum Narodowego.

Obecnie Muzeum Narodowe w Kielcach to pięć oddziałów: Dawny Pałac Biskupów Krakowskich w Kielcach, Pałacyk Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku, Muzeum Stefana Żeromskiego, Muzeum Dialogu Kultur oraz Muzeum Archeologiczne w Wiślicy.

Muzeum organizuje liczne wystawy czasowe, koncerty, wykłady, konferencje, warsztaty dla dzieci i młodzieży, a także imprezy rodzinne. Długa tradycja zobowiązuje i muzeum ciągle dokłada starań, aby stawać się coraz bardziej atrakcyjne i otwarte na widzów.

Dawny Pałac Biskupów Krakowskich w Kielcach – główna siedziba Muzeum Narodowego w Kielcach.
Jedna z najwspanialszych i najlepiej zachowanych rezydencji z epoki Wazów, z oryginalnymi XVII i XVIII-wiecznymi wnętrzami i unikatowymi elementami wystroju architektonicznego, m.in. stropami ramowymi z warsztatu Tomasza Dolabelli. W apartamentach biskupich i gościnnych wyeksponowano wyroby rzemiosła artystycznego największej klasy europejskiej. Ekspozycję uzupełnia XVII-wieczne malarstwo francuskie, włoskie i polskie. W pałacu zwiedzić można również Galerię Malarstwa Polskiego i Europejskiej Sztuki Zdobniczej, Sanktuarium Marszałka Józefa Piłsudskiego oraz Gabinet Numizmatyczny. Na tyłach pałacu znajduje się także piękny ogród włoski.

Pałacyk Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku
Majątek ziemski Oblęgorek Henryk Sienkiewicz otrzymał w 1900 roku od narodu polskiego z okazji 25-lecia pracy pisarskiej. Pięknie położony eklektyczny pałacyk stał się siedzibą muzeum w 1958 roku. Na parterze wiernie odtworzono mieszkanie Sienkiewicza – gabinet, salon, jadalnię, palarnię i sypialnię. Zobaczyć tam można galerię portretów rodzinnych, kolekcję broni bliskowschodniej i afrykańskiej, dary jubileuszowe, a także trofea myśliwskie podkreślające łowcze pasje autora W pustyni i w puszczy. Wyposażenie wnętrz stanowią oryginalne meble, obrazy, rzeźby, tkaniny i część księgozbioru Noblisty. Ekspozycję wzbogacają dźwięki, które domownicy słyszeli w Oblęgorku przed stu laty. Na piętrze pałacyku, w czasach, kiedy mieszkał w nim Sienkiewicz, znajdowały się pokoje dla jego dzieci i gości. Obecnie mieści się tam nowoczesna multimedialna wystawa biograficzno-literacka, prezentująca największą w Polsce kolekcję albumów i adresów jubileuszowych przesyłanych pisarzowi w dowód uznania i czci dla jego talentu. Muzeum posiada również bibliotekę. W zbiorze liczącym 3500 woluminów znajdują się najciekawsze przekłady, często dokonane jeszcze za życia autora Trylogii, z dedykacją od tłumaczy i podpisem Henryka Sienkiewicza oraz pieczęcią Oblęgorka.

Muzeum Stefana Żeromskiego
Muzeum Stefana Żeromskiego mieści się w XVIII-wiecznym gmachu szkoły, w której w latach 1874-1886 kształcił się autor Wiernej rzeki. Wystawa biograficzno-literacka, w układzie chronologicznym, prezentuje: historię budynku i szkoły, domu i dziejów rodziny Żeromskich oraz czas edukacji szkolnej autora Przedwiośnia. Ostatnia część ekspozycji, poświęcona pracy i twórczości Żeromskiego, ukazuje najcenniejsze pamiątki po pisarzu – listy, rękopisy utworów oraz ich pierwsze wydania. W zbiorach muzeum znajduje się „perełka” - płyta gramofonowa z nagranym głosem Stefana Żeromskiego.

Muzeum Dialogu Kultur
Muzeum idei, w którym treści przekazywane są w sposób narracyjny. Sfera pozytywnych relacji, w której, zarówno dialog kultur, jak i kultura dialogu są niezwykle ważne. Nowoczesne i interaktywne miejsce spotkań. Tu można swobodnie dzielić się poglądami i doświadczeniami, uczyć się innych kultur, poznawać tradycje innych, czerpiąc z tego bogactwa inspiracje i informacje o sobie samym i własnej kulturze. Muzeum Dialogu Kultur przybliża ideę solidarności i równości, buduje świadomość różnic, pokazuje odmienność jako wartość.

Muzeum Archeologiczne w Wiślicy
Muzeum Archeologiczne udostępnia unikatowe obiekty, które jako całość tworzą kompleks muzealny połączony jedną trasą zwiedzania. W pawilonie archeologicznym znajdują się relikty wczesnoromańskiego kościoła pw. Św. Mikołaja z kaplicą grobową datowaną na XI wiek, a także hipotetyczna Misa Chrzcielna. Przechodząc do rezerwatu archeologicznego w podziemiach Bazyliki Mniejszej można podziwiać pozostałości dwóch świątyń romańskich. Zwiedzający mają też okazję zobaczyć relikty I kolegiaty romańskiej fundacji Henryka Sandomierskiego z XII wieku wraz z unikatową Płytą Orantów, będącą jednym z najważniejszych i najpiękniejszych przykładów sztuki romańskiej na świecie. Poza tym, znajdują się tam relikty II kolegiaty romańskiej wraz z pozostałościami ceramicznej, ornamentowanej posadzki, datowanej na wiek XIII. Muzeum w Wiślicy utworzone zostało 20 maja 1966 roku z inicjatywy Zespołu Badań Nad Polskim Średniowieczem, a od 1 stycznia 2017 roku zostało włączone w struktury Muzeum Narodowego w Kielcach i funkcjonuje jako Muzeum Archeologiczne w Wiślicy.