Konserwacja tapiserii

Już prawie rok nasze dwie tkaniny znajdują się pod troskliwą opieką konserwatorów z Międzyuczelnianego Instytutu Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki. Są to unikatowe tapiserie: Bitwa nad Granikiem i Triumf Ateny. Konserwacja odbywa się w ramach projektu Pałac w Muzeum, Muzeum w Pałacu. Ochrona, zachowanie i udostępnienie na cele publiczne zabytków ruchomych i nieruchomych o znaczeniu ogólnopolskim.

Pierwszym etapem prac konserwatorskich jest dokładne rozpoznanie obiektu – ale, żeby przystąpić do takich działań, konserwatorzy musieli najpierw je przywieźć do pracowni. Już sam transport tapiserii, z których każda ma powierzchnię.... małego mieszkania (około 25 m²) jest wyzwaniem. Specjalnie do ich transportu zostały wykonane wałki o dużej średnicy na które nawinięto je wzdłuż osnowy.

Triumf Ateny – wielofiguralna scena na tle pejzażu, postaci w strojach antycznych. Centralnie Atena i Fortuna, po prawej alegorie sztuk i nauk; po lewej przykuty do skały bóg wojny Ares, ok. 1732, Urban Leyniers, Flandria, Bruksela, 347 x 716 cm, wełna, jedwab.

Po udokumentowaniu na fotografiach stanu zachowania rozpoczęto mozolne odpruwanie podszewek, siatek wzmacniających i różnych łatek.

Nawet odpruwanie siatek wzmacniających wymagało dużej ostrożności ponieważ reperacje z późniejszego czasu musiały być wykonywane przez obydwie tkaniny razem. W najbardziej zniszczonych miejscach pozostawiono fragmenty przyszytej siatki jako tymczasowe wzmocnienie na czas prania.

Na zdjęciu fragment odwrocia, na którym widoczne są stare reperacje. W celu uzupełnienia dziur wciągnięte były nowe osnowy, których końce wystają poza obręb uszkodzenia. Wątek uzupełniono igłą imitując tkanie. Praca jest bardzo mozolna, trzeba dobrać nie tylko kolor, ale i grubość nici, gęstość zapełnienia i naprężenie nici.

Na zdjęciu widoczny narożnik „Ateny" podczas badania mikrobiologicznego.

Siatka którą widać, to jedna z metod zabezpieczania uszkodzonych tkanin z licznymi ubytkami. W dużym uproszczeniu – pod zniszczony narożnik podłożona była tkanina kolorystycznie pasująca do całości, od góry ułożono nici równolegle do wątku i do osnowy,   całość  połączono przeszywając w miejscach krzyżowania się nitek.

Bitwa pod Granikiem – wielofiguralna scena batalistyczna na tle rozległego pejzażu, 1 poł. XVIII w., Maufacture Royale des Gobelin, Paryż Francja, 378 x 714 cm, wełna, jedwab.

Na poniższym zdjęciu tkanina prezentuje się całkiem nieźle, ale po obejrzeniu z bliska widoczne są liczne doraźne interwencje, które miały na celu zabezpieczenie uszkodzeń.

Na zdjęciu widzimy rekonstrukcję znacznego fragmentu twarzy Aleksandra Wielkiego oraz liczne przeszycia, które miały na celu tymczasowe przymocowanie tkaniny do siatki, która wzmacniała odwrocie. 

A tu mozolne odpruwanie siatki wzmacniającej. Zwróćcie uwagę, że na tym etapie pracowano w kombinezonach i rękawiczkach! Przed badaniami mikrobiologicznymi, przed odkurzaniem i praniem (a jeśli jest taka konieczność to i dezynfekcją) jest to konieczne.

Poniżej kilka zdjęć fragmentów odwrocia. Widoczne łatki oraz pozostawione tymczasowo fragmenty poprzeszywanej siatki. Jako pierwszy fragment twarz z uzupełnieniem – od strony rewersu rekonstrukcja jest bardziej czytelna.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego