Stosunki wyznaniowe w Rzeczypospolitej

25.09 , 12:00

W ramach Niedzieli w Muzeum Magdalena Otwinowska omówi politykę wyznaniową królów z dynastii Wazów na przykładzie obrazu zatytułowanego „Sąd nad arianami”. Malowidło zostało umieszczone w centralnej części stropu ramowego, nakrywającego Trzeci Pokój Biskupi, i  wchodzi w skład zespołu czterech stropów ramowych, z których do dnia dzisiejszego zachowały się trzy – jeden w Apartamencie Biskupim i dwa w Pokojach Senatorskich. Obrazy wypełniające stropy oraz program ikonograficzny pałacu miały upamiętniać sukcesy dyplomatyczne oraz dokonania Jakuba Zadzika, biskupa krakowskiego i zarazem fundatora pałacu, na rzecz Kościoła i państwa.

„Sąd nad arianami” przedstawia wyobrażenie sądu sejmowego z 1638 roku, kiedy zapadł wyrok nakazujący likwidację ośrodka ariańskiego w Rakowie. Jest ilustracją stosunków wyznaniowych panujących w państwie, czyli wspólnych działań instytucji świeckich i Kościoła oraz ich wzajemnego wspierania się na rzecz utrzymania dominującej pozycji katolicyzmu. Jest także przykładem propagowania kontrreformacyjnej idei konieczności zachowania jedności państwa i Kościoła.

Schyłek XVI i pierwsza połowa XVII wieku to okres konsekwentnego niszczenia reformacji w Polsce, widoczny w czasie panowania Zygmunta III Wazy, który był gorliwym katolikiem. Częstym zjawiskiem była wówczas konwersja, czyli przechodzenie na katolicyzm, szczególnie praktykowane przez przedstawicieli stanu szlacheckiego i mające na celu ułatwienie dostępu do nadań królewskich i nominacji urzędniczych.

Kolejny król z dynastii Wazów, Władysław IV, był bardziej tolerancyjny. Dążył do pojednania różnowierców z Kościołem katolickim, a w stosunku do papiestwa prowadził politykę niezależną i zmierzającą do wzmocnienia autorytetu królewskiego.

Panowanie Jana Kazimierza Wazy przyniosło dalsze pogorszenie sytuacji polskich różnowierców. Potop szwedzki pociągnął za sobą wzmożenie antagonizmów wyznaniowych. Sam król złożył 1 kwietnia 1656 roku tzw. śluby lwowskie, które zawierały obietnicę rozszerzenia kultu Matki Boskiej i obierały ją na Królową Korony Polskiej. W 1658 roku sejm podjął uchwałę o wygnaniu braci polskich, a w 1668 roku zakazano pod karą śmierci przechodzenia z katolicyzmu na inne wyznania.

Wykład dotyczący stosunków wyznaniowych w Rzeczypospolitej Obojga Narodów zostanie przeprowadzony również w kontekście ekspozycji czasowej „Kobieta w czasach Wazów” otwartej do 2 października 2022 roku.

niedziela, 25 września 2022, godz. 12.00, Dawny Pałac Biskupów Krakowskich