IV Ogólnopolska Konferencja Naukowa

Muzea wciąż rozszerzają spektrum swojego oddziaływania. Obok podstawowych i niezmiennych funkcji gromadzenia, ochrony i eksponowania zbiorów, wpływają na jakość życia poprzez zaspokajanie potrzeb wyższego rzędu – duchowych, estetycznych, rekreacyjnych, kulturalnych i edukacyjnych. Pełnią różnorodne funkcje społeczne, odgrywają znaczącą rolę w budowaniu więzi międzyludzkich. Przyczyniają się do zdobywania nowych umiejętności i doświadczeń, zwiększenia pewności siebie i poczucia własnej wartości rozwijania kreatywności, świadomości kulturowej, komunikacji i pamięci. Realizowane od kilku już lat badania wskazują, że działalność muzeów może z powodzeniem wspomagać procesy terapeutyczne w leczeniu schorzeń o podłożu zarówno psychicznym, jak i somatycznym. Pozwoliło to na stworzenie nowego pojęcia, jakim jest muzeoterapia. To termin określający współczesną rolę muzeów i ich oddziaływanie terapeutyczne na odbiorców, zmagających się z dolegliwościami cywilizacyjnymi, przy wykorzystaniu przestrzeni, zbiorów, narracji muzealnych oraz doświadczeń psychologów, pedagogów i lekarzy.

W opublikowanym w listopadzie 2019 roku raporcie Światowej Organizacji Zdrowia wskazano na bardzo ważną rolę sztuki w profilaktyce oraz w leczeniu wielu chorób. Wykazano, iż obcowanie z dziełem (eksponatem) może wpływać pozytywnie na zdrowie fizyczne i psychiczne. Doświadczenia instytucji kultury w zakresie muzeoterapii (w tym naszego Muzeum) udowadniają, że przestrzeń muzealna jest dziś czymś innym niż jeszcze kilka lat temu. To miejsce, w którym, dzięki obcowaniu z dziełem sztuki, możemy spojrzeć w siebie, własne przeżycia, a także pomóc sobie w walce ze stresem. Możemy przekształcić poznawczo to, co nas otacza i postarać się zrozumieć, a nawet zmienić, sytuację stresującą. Jak pisał Gabor Maté, lekarz zajmujący się wpływem stresu na życie, „Ludzie zawsze intuicyjnie czuli, że ciało i umysł są niepodzielne. Współcześnie doszło jednak do niefortunnego rozłamu między tym, co podpowiada nam organizm, a tym, co umysł uważa za prawdę”. Dlatego też warto zastanowić się nad tym, co czuje nasze ciało i jak można mu pomóc.

Środowisko, w którym żyjemy, ma istotny wpływ na kształtowanie naszego samopoczucia i funkcjonowanie społeczne. Nie bez znaczenia pozostaje również radzenie sobie ze stresem, którego często nie umiemy nazwać lub którego źródła nie potrafimy zdefiniować. Patrząc na ostatnie dwa lata, nie sposób nie zauważyć, jak zmieniliśmy się w tym trudnym czasie i jak zmieniła się otaczająca nas rzeczywistość. Kwestie, które zdeterminowały nasze życie nie pozostały bez wpływu na nasze emocje, uczucia czy postrzeganie. Dlatego też najbliższa, czwarta już, organizowana przez Muzeum Narodowe w Kielcach Konferencja Naukowa „Muzeoterapia” stawia za cel poszukiwanie „sposobu na trudne czasy”. Podczas spotkania skupimy się na roli muzeów w minimalizowaniu skutków stresu, radzeniu sobie z problemami, a także na zauważeniu nas samych niejako „od nowa” w kontekście przestrzeni, ekspozycji i narracji muzealnych.

FOTORELACJA DZIEŃ I

FOTORELACJA DZIEŃ II

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

24 października 2022

• 9.00–9.45 – rejestracja uczestników

• 9.45–10.00 – powitanie uczestników

• 10.00–10.30
  prof. dr hab. Robert Kotowski 
  Sposób na trudne czasy

• 10.30–11.00
  prof. dr hab. n. med. Jadwiga Jośko-Ochojska 
  Muzeum na recepcie

• 11.00–11.30
  prof. dr hab. Przemysław Bąbel 
  Czy wizyta w muzeum może zmniejszyć ból? Wpływ czynników środowiskowych na odczuwanie bólu

• 11.30–12.00
  dr Grzegorz Schmidt 
  Immunologia

• 12.00–12.30
  Daniel Jerzy Żyżniewski 
  Neuropsychologia sztuki

• 12.30–13.00 – dyskusja

• 13.00–14.00 przerwa obiadowa

• 14.00–15.00
  Wojciech Eichelberger
  Bezpieczeństwo i autonomia – wykład z elementami ćwiczeń/doświadczeń

• 15.00-16.00
  dr Julia Wahl
  Uważność i więź w związku z przedmiotami oraz otoczeniem – spojrzenie ekopsychologiczne, wykład z elementami warsztatu
• 16.00–16.30 – dyskusja

25 października 2022

• 9.30–10.00 rejestracja uczestników

• 10.00–10.30
  Aleksandra Głowacz
  Między Mnemosyną i Terpsychorą – tańcząc w  muzeum

• 10.30–11.00
  Izabela Karlińska, Anna Sawicka-Białek
  Uważność, emocje, muzeum 

• 11.00–11.30
  Elżbieta Nieroba 
  W obliczu solastalgii. Jak muzeum pomaga ukoić nasz lęk przed zachodzącymi zmianami klimatycznymi

• 11.30–12.00
  Jolanta Gumula
  Psychologia (w) pracy z trudnym dziedzictwem

• 12.00–12.30 dyskusja 

• 12.30–13.30 przerwa obiadowa

• 13.30–15.00
  Izabela Karlińska, Anna Sawicka-Białek, Jadwiga Koźmińska-Kiniorska
  W kontakcie… – warsztat

• 15.00 – oprowadzanie po Dawnym Pałacu Biskupów Krakowskich w Kielcach

Prof. dr hab. Robert Kotowski jest historykiem, muzealnikiem, kustoszem dyplomowanym, dyrektorem Muzeum Narodowego w Kielcach (wcześniej wicedyrektorem Muzeum Narodowego w Krakowie). Redaktor naczelny „Rocznika Muzeum Narodowego w Kielcach”, kierownik Katedry Badań nad Bibliotekami i Innymi Instytucjami Kultury na Wydziale Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii UW. Członek wielu rad muzeów. Autor licznych artykułów i opracowań z zakresu historii oraz muzealnictwa m.in. Nowoczesne muzeum. Dziedzictwo i współczesność, Kielce 2010 (wspólnie z Romanem Batko); Dziewczynka z obrazu. Historia życia Józi Oderfeldówny, Kielce 2014; Muzeum, jako lokalny ośrodek społeczno-gospodarczego oddziaływania, w: Instytucje Kultury, jako ośrodki życia społecznego, red. A. Mierzecka, E.B. Zybert, Warszawa 2017. Jego zainteresowania badawcze koncentrują się wokół muzealnictwa oraz historii społecznej XX wieku. Pomysłodawca i organizator Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej MUZEOTERAPIA.

Prof. dr hab. Przemysław Bąbel jest psychologiem, dyrektorem Instytutu Psychologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, przewodniczącym Rady Dyscypliny Psychologia UJ oraz kierownikiem Zespołu Badania Bólu. Jest także prezesem Polskiego Towarzystwa Psychologii Behawioralnej i członkiem Komitetu Psychologii Polskiej Akademii Nauk. Prof. Bąbel prowadzi badania nad uczeniowymi mechanizmami wpływu placebo na ból, pamięcią bólu i czynnikami psychologicznymi wpływającymi na percepcję bólu. Zajmuje się także zastosowaniami analizy zachowania i psychologii pamięci w edukacji i terapii, w tym edukacji muzealnej. Kierował i kieruje wieloma projektami badawczymi finansowanymi przez Narodowe Centrum Nauki, w tym najbardziej prestiżowym grantem Maestro, który otrzymał w 2021 roku na realizację projektu Od(uczenie) się bólu przez konsekwencje. Tworzenie uczeniowej teorii działania placebo. Jest autorem i współautorem blisko 100 publikacji naukowych, w tym 8 książek, oraz ponad 100 publikacji popularnonaukowych. Za swoją działalność na rzecz popularyzacji nauki prof. Bąbel otrzymał w 2008 roku Nagrodę Prezesa PAN Złoty Umysł – Mistrz Popularyzacji Wiedzy. W 2018 roku został laureatem Nagrody Prezesa Rady Ministrów za wysoko ocenione osiągnięcia będące podstawą nadania stopnia doktora habilitowanego, a w 2019 roku został wybrany członkiem („fellow”) Association for Psychological Science w uznaniu wybitnego wkładu w badania psychologiczne.

Prof. dr hab. n. med. Jadwiga Jośko-Ochojska jest lekarką chorób wewnętrznych, neurofizjolożką i specjalistką zdrowia publicznego. Kieruje Katedrą i Zakładem Medycyny i Epidemiologii Środowiskowej w Śląskim Uniwersytecie Medycznym w Katowicach. Główny obszar jej zainteresowań naukowych to medyczne aspekty stresu. Zajmuje się badaniami wpływu stresu na zdrowie całego organizmu, głównie jednak na ośrodkowy układ nerwowy. Jako lekarz holistycznie postrzegający pacjenta zwraca uwagę na negatywne skutki stresu umożliwiające powstawanie i rozwój wielu chorób. Jako epidemiolog i specjalista zdrowia publicznego zajmuje się także negatywnymi dla zdrowia skutkami stresu w wymiarze społecznym, w tym epigenetycznym dziedziczeniem skutków traumy.

Dr n. med. Grzegorz Schmidt jest wydawcą, autorem i producentem filmów o sztuce, kolekcjonerem, współzałożycielem Fundacji Ładne Życie. Mieszka i pracuje w Koninie.

Anna Sawicka-Białek jest psychologiem i psychoterapeutą. Pracuje w Muzeum Narodowym w Kielcach w Dziale Edukacji, gdzie prowadzi zajęcia dla dzieci i młodzieży z zakresu muzeoterapii oraz warsztaty dla dorosłych. Pracuje również w Poradni Zdrowia Psychicznego w Centrum Medycznym PZU w Kielcach. Z miłości do zwierząt została dyplomowaną kocią behawiorystką.

Daniel Jerzy Żyżniewski jest psychologiem, neuropsychologiem klinicznym, terapeutą, historykiem sztuki, absolwentem Interdyscyplinarnych Humanistycznych Studiów Doktoranckich Uniwersytetu Warszawskiego, wykładowcą Uniwersytetu Otwartego Uniwersytetu Warszawskiego. Doświadczenie kliniczne zdobywał na Oddziale Dziennym Psychiatrycznym w Szpitalu Wolskim im. Anny Gostyńskiej w Warszawie oraz na Oddziale Rehabilitacji Neurologicznej II Kliniki Neurologicznej Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie. Prowadził diagnostykę psychologiczną i neuropsychologiczną oraz terapię indywidualną wśród polskiej emigracji w Wielkiej Brytanii. Jest członkiem The British Psychological Society. W praktyce psychologicznej zajmuje się diagnostyką psychologiczną i neuropsychologiczną oraz interwencją i terapią psychologiczną w chronicznym stresie, zaburzeniach depresyjnych i lękowych. Jest autorem książki popularyzatorskiej Emocje i nastrój. Jak je zrozumieć i kształtować oraz rozprawy doktorskiej Psychologia i neuropsychologia jako obszar interdyscyplinarnych metod badawczych w naukach o sztuce. W pracy badawczej zajmuje się związkiem psychiki z jakością odbioru i tworzenia dzieła sztuki, a szczególnie neuropsychologią sztuki. 

Elżbieta Nieroba w swoich badaniach koncentruje się przede wszystkim na współczesnej kondycji muzeum, a konkretnie analizuje muzeum jako element sfery publicznej oraz wpływ szerszego kontekstu społecznego na codzienne praktyki muzealne. Obecnie rekonstruuje sposoby, w jaki muzea włączają się w debatę na temat zmian klimatycznych.

Izabela Karlińska jest absolwentką historii sztuki na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz zarządzania kulturą na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Wieloletni pracownik Biura Wystaw Artystycznych w Kielcach, obecnie kierownik Działu Edukacji w Muzeum Narodowym w Kielcach. Edukator z kilkunastoletnim stażem. Przez kilka lat prowadziła warsztaty fotograficzne, zajęcia z zakresu upowszechniania sztuki współczesnej  dla dzieci i młodzieży oraz projekty fotograficzne dla seniorów. Uczestniczka zbiorowych wystaw fotograficznych. Autorka cyklu książeczek edukacyjnych dla dzieci Gdy rodzice byli dziećmi oraz ponad 300 tekstów krytycznych na temat sztuki współczesnej, publikowanych w katalogach do wystaw i czasopismach poświęconych sztuce współczesnej.

Jolanta Gumula jest absolwentką historii sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim, a z muzealnictwem związana jest od 2000 roku. Pracę rozpoczynała w Muzeum Narodowym w Krakowie, gdzie kierowała Działem Edukacji, następnie kontynuowała w Łazienkach Królewskich, gdzie stworzyła Ośrodek Edukacji Muzealnej oraz pełniła funkcję wicedyrektora ds. muzealnych. Z Muzeum Polin związana jest od 2015 roku, gdzie pełni funkcję wicedyrektora ds. programowych. Absolwentka Akademii Psychologii Przywództwa Szkoły Biznesu Politechniki Warszawskiej. Stypendystka MKiDN (program stażowy w Victoria & Albert Museum, Museum of London), stypendystka Departamentu Stanu USA. Członkini Prezydium Komitetu Narodowego ICOM Polska dwóch kadencji.

Wojciech Eichelberger jest twórcą idei i programu Instytutu Psychoimmunologii, gdzie pełni funkcję dyrektora programowego. Od lat odgrywa kluczową rolę w polskiej psychologii, m.in. współtworzył Oddział Terapii i Rozwoju Osobowości – OTiRO oraz Laboratorium Psychoedukacji. Jest autorem wielu książek z pogranicza psychologii, antropologii i duchowości. Od wielu lat obecny w mediach. Odwołuje się do terapii integralnej, która oprócz psychiki bierze pod uwagę ciało, energię i duchowość. Za działalność konspiracyjną w latach stanu wojennego odznaczony Krzyżem Oficerskim Polonia Restituta. 

Aleksandra Głowacz jest historyczką sztuki, edukatorką muzealną. Pracuje w Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, gdzie jest odpowiedzialna za realizację krajowych i międzynarodowych projektów edukacyjnych i wydarzeń kulturalnych. Trenerka szkoleń z zakresu obsługi klienta instytucji kultury programu ECHOCAST. Specjalizuje się w ewaluacji programów edukacyjnych i rozwijaniu narzędzi wspierających budowanie angażujących narracji o dziedzictwie.

Dr Julia E. Wahl jest psycholożką, trenerką podejścia uważności i współczucia, wykładowczynią, założycielką i dyrektorką The Mind Institute oraz Polskiej Szkoły Uważności, kierowniczką i pomysłodawczynią Studiów Uważności i Współczucia na Uniwersytecie SWPS w Poznaniu, szkolenia Compassion-Focused Therapy/Compassionate Mind Training oraz szkolenia Ekoterapii. Jedna z założycieli Polskiego Towarzystwa Mindfulness. Stworzyła program wsparcia dla pacjentów onkologicznych na podstawie podejścia współczucia w ramach doktoratu na University of Derby (Wielka Brytania). Regularnie publikuje w Polsce i za granicą, m.in. w takich czasopismach jak: „Przekrój”, „Charaktery”, „Psychologie und Leben”, „Psychologia w Praktyce”. Redaktor nieistniejącego już pierwszego w Polsce czasopisma o tematyce uważności „Mindfulness”. Prowadzi szkolenia, warsztaty dla wielu organizacji, firm, m.in. dla Forum Media Polska, Nestle, Roche, AstraZeneca, Mobica. Post-doc w Prejudice Lab na Uniwersytecie SWPS w Poznaniu.      

Jadwiga Koźmińska-Kiniorska jest psychoterapeutą, psychologiem, psychoonkologiem, superwizorem i trenerem z wieloletnim doświadczeniem. Pracuje w nurcie psychoterapii psychoanalitycznej. Doświadczenie oraz wiedzę zawodową zdobywała w Instytucie Psychologii Zdrowia w Warszawie, Laboratorium Psychoedukacji, Szkole Wyższej Psychologii Społecznej w Warszawie oraz Krakowskiej Szkole Psychoterapii Psychoanalitycznej. Interesuje ją relacją psychika–ciało, co wyraża w  artykułach publikowanych w psychologicznym magazynie „Charaktery” oraz autorskich wystąpieniach na ogólnopolskich psychologicznych i psychoonkologicznych konferencjach. Jest wykładowcą studiów podyplomowych z psychoonkologii KUL oraz SWPS. Od 2019 roku współpracuje z Teatrem im. Stanisława Ignacego Witkiewicza, prowadząc warsztaty i panele w ramach Zakopiańskich Prezentacji Artystycznych Pępek świata. W minionej dekadzie prowadziła wiele spotkań integrujących psychologię ze sztuką. Tematy związane z procesem twórczym, relacją pomiędzy sztuką a psychoterapią, porusza także podczas ogólnopolskich konferencji psychologicznych i psychoonkologicznych.