Zbiory online

Estera u króla Aswerusa

Informacje o obiekcie:

Dział / Oddział:Malarstwo i rzeźba
Typ obiektu:Obraz
Datowanie:koniec XVII w (?)
Autor:Luca Giordano (1634-1705), przypisany
Miejsce powstania lub znalezienia:Europa
Technika:olej
Materiał:płótno
Wymiary:82 x 117 cm
Nr inwentarzowy:MNKi/M/189

Stary Testament był dla nowożytnych malarzy niewyczerpanym źródłem tematów. Niektóre z nich bywały szczególnie popularne i  często powtarzane. Do takich należy również historia żydowskiej heroiny –Estery. Bohaterka starotestamentalnej Księgi Estery, Żydówka z królewskiego rodu Saula, została żoną panującego w latach 485-465 p.n.e. króla starożytnej Persji  - Kserksesa I, znanego w Biblii jako Aswerus, kiedy ten oddalił ze względu na nieposłuszeństwo swą pierwszą  małżonkę Waszti. Za namową  wychowującego ją Mardocheusza dziewczyna ukryła swoje pochodzenie. W dramatycznych okolicznościach, błagając o litość dla swego ludu ujawniła jednak swoją tożsamość. Zanim jednak do tego doszło przeżyła wiele trudnych momentów, z których jeden został uwieczniony na obrazie z kieleckiej kolekcji. Bohaterska kobieta stanęła przed obliczem króla nie prosząc wcześniej o audiencję, co mimo, że była jego  żoną, mogło skutkować jej śmiercią. Mimo zdobycia się na odwagę jest tak przerażona, że ledwie trzyma się na nogach, omdlewa i gdyby nie życzliwe dłonie podtrzymujących ją służących pewnie osunęłaby się u stóp tronu. Władca wyciąga jednak ku niej swe berło, co świadczy o okazanej łasce. Król ma do niej słabość, Estera może mówić, mimo że wtargnęła przed jego oblicze niezapowiedziana.  Ten moment wielokrotnie ukazywali artyści, poczynając od średniowiecznych (wyobrażenia na witrażach i miniatury ilustrujące manuskrypty)poprzez renesansowych, barokowych i klasycyzujących. W dobie nowożytnej scenę osadzano w imponujących rozległych wnętrzach. Malarze mogli naśladować porządki architektoniczne, tworzyć własną fantazyjną architekturę zainspirowaną orientalnym charakterem sceny, a przede wszystkim wykazywać się wirtuozerią w przedstawianiu perspektywy. Legendarne wschodnie bogactwo znajdowało w tych kompozycjach swe odzwierciedlenie w kosztownych strojach i wystroju wnętrza. Przez swój dramatyzm, dynamizm i duży ładunek emocji scena świetnie wpisywała się w sztukę barokową, mimo że wielokrotnie i ze świetnym skutkiem przedstawiali ją również twórcy renesansowi.

Obraz zdobiący Apartament Biskupi w pałacu w Kielcach nie jest aż tak rozbudowany jak większość  znanych kompozycji o tej tematyce. Nie dojrzymy tu pałacowego tła, ani licznie zgromadzonego królewskiego dworu.  Z mrocznego tła wyłaniają się jedynie cztery ukazane w półpostaci osoby. To król Aswerus po lewej stronie i trzy niewiasty –królowa Estera i jej dwie damy dworu tłoczące się po stronie prawej. W partii środkowej można dojrzeć jeszcze ledwo zarysowaną w ciemności głowę wychylającą się sponad ramienia króla. To zapewne wezyr Haman, który planuje skazać perskich Żydów na zagładę i teraz obawia się, że jego plan może zostać udaremniony. Cała ta grupa zostaje ukazana w momencie, kiedy władca dotyka swym charakterystycznym w kształcie, przypominającym różdżkę, berłem swą omdlewającą małżonkę . Gdyby nie dwie służące królowa pewnie osunęłaby się na pałacową posadzkę pozbawiona przytomności. Ich silne ręce jednak na to nie pozwalają. Odchylona głowa Estery, jej przymknięte oczy i rozchylone usta świadczą o jej dużym wzburzeniu. Król wydaje się być nieco spokojniejszy, choć gesty jego rąk wskazują, że i on przeżywa tę sytuację. Wszystkie postaci odziane są zgodnie z piastowanymi przez nie funkcjami w bogate wykwintne stroje - król w ultramarynę i czerwień przetykaną złotym wzorem, kobiety w dworskie wydekoltowane suknie o pastelowych barwach. Ich kunsztowne blond fryzury i pulchne ręce przyozdabia kosztowna biżuteria – perły, złoto i szlachetne kamienie. O ile w postaci króla można dostrzec cień egzotyki , o tyle niewiasty to typowe XVII-wieczne Europejki namalowane zgodnie z obowiązującymi wtedy kanonami piękna. Obraz powstał w XVII stuleciu, a jego autorstwo na podstawie analizy stylistycznej można przypisywać włoskiemu malarzowi Luce Giordano. Był to niezwykle płodny artysta doby baroku, który pozostawił po sobie około 5000 obrazów i to przeważnie dużych rozmiarów. Kielecki obraz jest raczej kameralny w rozmiarach, a i scena na nim przedstawiona mimo, że traktowana przez wielu innych malarzy jako monumentalna, tu wydaje się być kameralna, choć niepozbawiona przez to wewnętrznego napięcia i emocji. Giordano często wydobywał bohaterów swych obrazów z mroku, dramatycznie oświetlając fragmenty swych kompozycji. Miał bowiem w swym artystycznym życiu moment fascynacji Caravaggiem i co oczywiste swym nauczycielem i mistrzem Jose de Riberą.  Tu najjaśniejszym obiektem jest główna bohaterka obrazu – Estera, którą opromienia zewnętrzne światło padające gdzieś spoza kadru. Światło to podkreśla również jej cnoty, co było częstym malarskim zabiegiem, podobnie jak ukrywanie w mroku postaci złych i grzesznych, tak jak na tym obrazie knującego przeciw Żydom Hamana, którego twarz jest tylko ledwie zaznaczona.

Warto dodać, że w rezultacie swych działań Esterze udało się uratować swych rodaków i skazać na śmierć siejącego zamęt wroga ich narodu - Hamana. Na pamiątkę tych wydarzeń Żydzi do dnia dzisiejszego obchodzą święto Purim.