W rodzinie Henryka Sienkiewicza od pokoleń ważne miejsce zajmowały tradycje wojskowe.  Józef Sienkiewicz – dziadek pisarza, był uczestnikiem insurekcji kościuszkowskiej i oficerem Legionów Dąbrowskiego. W liście do Adama Bonieckiego z 14 października 1901 roku, autor Trylogii wspominał: Pradziad mój miał dwóch synów: Antoniego, pułkownika, i Józefa. Ja pochodzę od młodszego, Józefa, który był także wojskowym za czasów napoleońskich. Był kapitanem artylerii, pod koniec służby majorem, wyszedł zaś do dymisji ze stopniem, o ile wiem, podpułkownika, skutkiem czego, według polskiego zwyczaju, nazywano go zawsze pułkownikiem. Po zakończeniu służby, Józef Sienkiewicz, pracował jako nadleśniczy w Puszczy Kozienickiej. Był właścicielem wsi Grotki pod Kozienicami.

Portret przedstawia mężczyznę ujętego en face, prawie do pasa, z głową zwróconą lekko w prawo, ubranego w mundur podpułkownika artylerii Wojsk Polskich z czasów Wielkiego Księcia Konstantego – ciemnozielony, z czerwonymi lamówkami i dwoma rzędami złotych guzików z orzełkiem. Na ramionach munduru widoczne są złote epolety, zaś lewą pierś zdobi order Virtuti Militari. Mężczyzna ma siwe włosy i wąsy, na jego głowie wyraźnie zaznaczona jest łysina. Lekko uśmiechniętą twarz pokrywają zmarszczki. Tło obrazu – neutralne, brązowe.

Portret wisiał w warszawskim mieszkaniu pisarza i w 1900 roku – jak donosił Tygodnik Illustrowany – był on „doskonale zachowany”. W roku 1902 znalazł się w Oblęgorku, gdzie na jednym ze zdjęć uwiecznił go znany warszawski fotograf Czesław Kulewski. Według Zuzanny Sienkiewiczowej, synowej pisarza i pierwszego kustosza oblęgoreckiego muzeum, portret pochodzi z połowy XIX wieku. Niestety, nazwisko autora nie jest znane.