Zbiory online
"Bohun"
Informacje o obiekcie:
Dział / Oddział: | Pałacyk H. Sienkiewicza w Oblęgorku |
Typ obiektu: | Obraz |
Datowanie: | ok. 1898 |
Autor: | Piotr Stachiewicz (1858-1938) |
Technika: | sangwina |
Materiał: | karton |
Wymiary: | 47 x 63 cm |
Nr inwentarzowy: | MNKi/S/200 |
Choć Bohun jest negatywnym bohaterem głównej intrygi Ogniem i mieczem, to Henryk Sienkiewicz opisał go nie bez pewnej sympatii, a nawet podziwu. Był dzielnym pułkownikiem kozackim, ale też „watażką” i głównym rywalem Jana Skrzetuskiego w walce o względy Heleny Kurcewiczówny. Istniał naprawdę, ale czy autor Trylogii przedstawił go zgodnie z wiedzą historyczną?
Iwan Bohun – bo takie faktycznie nosił imię – urodził się między 1608 a 1615 rokiem w Bracławiu. Prawdopodobnie był synem drobnego szlachcica z województwa kijowskiego, dzierżawcy Bubnowa. W źródłach jego nazwisko pojawia się dopiero w 1649 roku, gdy jako zwykły Kozak służył w pułku czehryńskim. Dzięki nieprzeciętnej odwadze, z której stał się znany, został najpierw setnikiem, a w 1651 roku pułkownikiem bracławskim. Wsławił się w kilku bitwach, m.in. jako obrońca Winnicy szturmowanej bezskutecznie przez hetmana polnego koronnego Marcina Kalinowskiego. W bitwie pod Beresteczkiem przewodził przedniej straży kozackiej. W wyniku klęski, po 7 dniach blokady, wybrano go nawet hetmanem w miejsce obalonego Filona Dziedziały. Zdołał umiejętnie wyprowadzić Kozaków z oblężenia i uratować od całkowitego pogromu.
Bohun żywo interesował się ówczesną sytuacją polityczną Ukrainy. Chciał ją za wszelką cenę uniezależnić od silnych sąsiadów. Nie wahał się w związku z tym często występować przeciwko swoim zwierzchnikom i zmieniać sojuszników. W 1652 roku doprowadził do wojskowego buntu przeciwko Chmielnickiemu, choć ostatecznie się z nim pogodził, a w 1655 roku, dzięki zuchwałej szarży, uratował go nawet po przegranej bitwie pod Ochmatowem. W konflikt z Chmielnickim popadł ponownie, próbując go przekonać do udzielania Polsce pomocy w walce ze Szwedami. Nie przeszkodziło mu to jednak, by w 1657 roku, wobec planów rozbioru Rzeczypospolitej i obietnicy przyznania Ukrainie prawa do samostanowienia, walczyć przeciwko Polsce u boku Jerzego Rakoczego.
Po śmierci Chmielnickiego, Bohun w rywalizacji o przywództwo nad Kozakami wsparł najpierw Iwana Wyhowskiego, a potem Jerzego Chmielnickiego. Następnie zadeklarował swoją uległość wobec cara, a już w 1661 roku, po podpisaniu ugody w Cudnowie, walczył u boku wojsk polskich przeciwko Moskwie.
Nie cieszył się jednak zaufaniem. Za niesubordynację został pozbawiony pułkownikostwa i osadzony w twierdzy malborskiej, gdzie spędził 3 lata. Wypuszczono go na osobistą prośbę hetmana Pawła Tetery. Wziął jeszcze udział w wyprawie przeciwko stronnikowi Moskwy – Iwanowi Brzuchowieckiemu, ale został oskarżony o zdradę i sabotaż, osądzony i skazany na śmierć. Rozstrzelano go 27 lutego 1664 roku pod Nowogródkiem Siewierskim.
W ten sposób odszedł jeden z najdzielniejszych żołnierzy ukraińskich w XVII wieku. Wśród ludu ukraińskiego bardzo długo zręczne manewry wojenne określano jako „bohunowskie figle”.