Stefan Żechowski  (1912-1984)

Urodził się w Książu Wielkim na Kielecczyźnie w rodzinie chłopskiej, studiował w Szkole Sztuk Zdobniczych i Przemysłu Artystycznego w Krakowie (dyplom 1932), w latach 1929–1936 jako członek Szczepu Rogate Serce Stanisława Szukalskiego uczestniczył we wszystkich wystawach grupy, w latach 1936–1937 stworzył cykl 37 ilustracji do powieści Motory Emila Zegadłowicza, która została w 1938 skonfiskowana pod zarzutem rozpowszechniania treści antypaństwowych i niemoralnych, w 1945 wstąpił do Polskiej Partii Robotniczej i w 1946 uczestniczył w zabezpieczaniu dzieł sztuki w majątkach objętych reformą rolną (powiat miechowski), ale wyjechał do Zabrza pod wpływem groźby śmierci ze strony podziemia (Narodowe Siły Zbrojne), w latach 40.–50. stworzył serie portretowych znaczków pocztowych oraz socrealistyczne obrazy dla szkół, świetlic i domów kultury, przede wszystkim portrety ludzi kultury, nauki i polskich rewolucjonistów, w 1953 w pożarze rodzinnego domu uległo zniszczeniu wiele jego rysunków, korespondencja i dziennik, w 1965 Andrzej Banach przygotował wystawę jego prac w Galerii Libraire la Proue w Brukseli, w 1966 w wydanych w Paryżu antologiach Les chefs-d'œuvre de l'amour sensuel reprodukowano jego prace, w 1973–1974 przebywał na 6-miesięcznym stypendium Fundacji Kościuszkowskiej w Nowym Jorku, tamże w 1974 zorganizowano mu indywidualną wystawę, w 1977 powstał film telewizyjny o artyście pt. Pustelnik w reżyserii Ryszarda Wójcika, w 1981 Wydawnictwo Łódzkie wydało jego rekonstruowane wspomnienia Na jawie, w 2004 Stefan Szlachtycz nakręcił dokument o nim Żech. Prawda naga. Był artystą wyrażającym rewolucyjne treści w tradycyjnej formie, którą niezwykle cenił, wyrastając w uwielbieniu dla krakowskiej szkoły, polskiego malarstwa młodopolskiego, europejskiego akademizmu i symbolizmu, jednocześnie na ogół ignorując dokonania XX-wiecznej awangardy, swoją wyjątkową nawet jak na artystę introwertyczną nadwrażliwość i wyobraźnię przelał w całości w prace o bardzo indywidualnej filozoficznej wymowie i konserwatywnej, światłocieniowej formie odrzuconej przez artystów nowoczesnych. Wdowa po artyście Marianna Żechowska (1923–2022) w latach 1995–2014 przekazała Muzeum Narodowemu w Kielcach ponad 400 prac artysty (obrazy, rysunki, szkice), czyniąc jego kolekcję kielecką największą z publicznych. Prace znajdują się także m.in. w Muzeach Narodowych w Krakowie, Poznaniu i Wrocławiu, Muzeach Okręgowych w Rzeszowie i Toruniu, Muzeum Górnośląskim w Bytomiu, Muzeum Śląskim w Katowicach, Muzeum Zamoyskich w Kozłówce i kilkudziesięciu kolekcjach prywatnych w kraju i za granicą.

Drabina odwagi, 1938, sygn. l.d.: S.Ż / 1938, pastel, papier, 19 x 24,4 cm, dar Marianny Żechowskiej 1995, MNKi/W/1148

Bibl.: Rajkowska I., Sztuka erotyczna Żechowskiego, w: Stefan Żechowski [katalog wystawy w Muzeum Narodowym w Kielcach], Kielce 1997, kat. 11, nlb.; Rajkowska I., Nabytki Muzeum Narodowego w Kielcach w latach 1993–1995. Dział Malarstwa i Rzeźby, w: Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach 1998, t. 19, s. 323, 326; Śniłem swoją sztukę. Malarstwo i rysunek Stefana Żechowskiego [katalog wystawy w Pałacu Krzysztofory], red. K. Olchawa, S. Piwowarski, Kraków 2002, kat. 26, s. 82; Donatorzy Muzeum Narodowego w Kielcach [katalog wystawy w Muzeum Narodowym w Kielcach], red. J. Mielcarska-Kaczmarczyk, Kielce 2008, kat. I/876, s. 153; Stefan Żechowski (1912–1984). Katalog raisonné / Catalogue Raisonné, red. / ed. I. Rajkowska, Kielce 2014, kat. / cat. 185, s. / pp. 54, 233.

Wyst.: Stefan Żechowski, MNKi 1997; Śniłem swoją sztukę. Malarstwo i rysunek Stefana Żechowskiego, Muzeum Historyczne Miasta Krakowa 2002; Donatorzy Muzeum Narodowego w Kielcach, MNKi 2008