Zbiory online
Srebrna okładzina ikony
Informacje o obiekcie:
Dział / Oddział: | Rzemiosło artystyczne |
Typ obiektu: | Varia |
Datowanie: | 1783 |
Autor: | Monogramista AG, Monogramista ATT |
Miejsce powstania lub znalezienia: | Rosja, Sankt Petersburg |
Technika: | trybowanie, wycinanie |
Materiał: | srebro |
Wymiary: | 31,5 x 28,0 cm; waga 474,0 g |
Nr inwentarzowy: | MNKi/R/2261 |
Sygnatury: na dolnej krawędzi: 1. "AG" (ros.), 2. "A/AT" - w sercu, 3. "EB" (ros.), 4. miejska i datująca: skrzyżowane kotwice, niżej 783.
Dominantę stanowi znajdująca się pośrodku scena Narodzenia Chrystusa. Jej centralną część zajmuje postać Matki Boskiej, która zamiast zgodnie z tradycją wschodniochrześcijańską leżeć na tle groty, nachyla się nad Dzieciątkiem w powijakach złożonym w żłobie. Powijaki przypominają taśmy spowijające całun, a żłób swym wyglądem – kamienny sarkofag, co jest nawiązaniem do śmierci i zmartwychwstania Chrystusa. Z lewej strony znajduje się przedstawienie Pokłonu Trzech Króli, niosących Jezusowi dary. Po prawej stronie u góry widnieją aniołowie zwiastujący narodziny Jezusa, a poniżej klęczący pasterze, adorujący Jezusa. Na dole, po lewej stronie, figuruje postać siedzącego na uboczu świętego Józefa, a jego poza wskazuje na niedowierzanie i frasunek. Przed nim stoi starzec. Naprzeciwko umieszczona została scena Kąpieli Dzieciątka. Informacji na jej temat także nie znajdziemy w Biblii. Przyjmuje się, że jest ona symbolem chrztu – misa, w której będzie kąpany Jezus, przypomina kształtem chrzcielnicę.
Ponad poszczególnymi postaciami i scenami znajdują się identyfikujące je napisy lub ich skróty (abrewiacje), zaznaczane tzw. tytłem, czyli kreską poziomą z końcami zagiętymi z jednej strony ku dołowi, z drugiej ku górze. Marii i Chrystusowi (na nimbie) towarzyszą, jak zawsze, napisy greckie: MP – ΘY (Matka Boga) oraz ΟΩΗ (Ten, który jest). U góry, w środkowej części pola, widnieje napis ułatwiający odczytanie całej kompozycji.
Należąca do zbiorów Muzeum Narodowego w Kielcach okładzina wykonana została w ostatniej ćwierci XVIII wieku w warsztacie petersburskim. Sposób przedstawienia na niej niektórych scen (Narodzenia i Pokłonu) świadczący o odejściu od kanonu, a także zdobienie pola rocaillowymi ornamentami, wiążą się z wpływami sztuki zachodniej, coraz powszechniejszymi od drugiej połowy XVII wieku. Mimo tego okładzina pełniła przeznaczone jej funkcje, niczym relikwiarz zabezpieczając ikonę, która jest nie tylko dziełem sztuki, ale dla wiernych przede wszystkim przedmiotem kontemplacji i modlitwy.
Dar Muzeum Narodowego w Warszawie.