Para narciarzy

Stefan Mrożewski (1894 – 1975),
Monte Sereno 1963
Sygnowany u dołu z lewej MS ( monogram wiązany) z herbem Prus
Linoryt, linoleum na drewnianej sklejce
20,3 x 7,5 x 2,3 cm
Numer inwentarza: MNKi/GR/3422.

Na rewersie napisy: ołówkiem „Para narciarzy w górach na śniegu MrożewskiStef”,
czarnym długopisem „Karta świąteczna Para narciarzy Monte Sereno 1963”

Scena zjazdu pary narciarzy została potraktowana dynamicznie z podkreśleniem sportowej postawy dziewczynki na pierwszym planie. Pochyla się do przodu na ugiętych w kolanach nogach, z uniesionymi wysoko, skierowanymi do tyłu kijkami narciarskimi. Pęd wiatru unosi jej warkocze z kokardami i rozwija długi, kraciasty szal. Jej narty pozostawiają za sobą długi ślad w postaci strumienia linii, uwydatniający ruch. Ma na sobie dwuczęściowy sportowy strój i wełnianą czapkę na głowie. Powyżej niej, ten sam stok przecina ukośnie narciarz odpychający się mocno kijkami, za nim w oddali zarysowana mała sylwetka innego zjeżdżającego. Narciarz ma dwuczęściowy sportowy strój i czapkę przypominającą tyrolski kapelusik. Z prawej strony kompozycji stoi pojedyncze drzewo, za którym widać wierzchołki świerków porastających strome zbocze. Poza tym niewielkim fragmentem, płaszczyznę linorytu pokrywa gęste kreskowanie sugerujące leżący na stoku śnieg. Prowadzone w różnych kierunkach cięcia nawiązują do formy terenu i służą wzmocnieniu dynamiki całej kompozycji. Od góry scenę zjazdu pary narciarzy zamyka wąski pas nieba z kłębiącymi się chmurami.

Linoryt należy do licznej grupy prac reprezentujących twórczość Stefana Mrożewskiego w zbiorach Działu Rycin. Trafił do nich wraz z klockami drzeworytniczymi ofiarowanymi w 2007 r. przez syna artysty Andrzeja Mrożewskiego i jego żonę Janinę. Większość daru stanowią matryce do grafik znanych z książek ilustrowanych przez artystę, lub z tek wydanych jego własnym nakładem. Pewna część klocków wymaga odnalezienia i identyfikacji grafik, do wykonania których je wykorzystano. Kilka matryc posłużyło do odbijania kart świątecznych, o czym informują własnoręczne adnotacje Stefana Mrożewskiego umieszczone na ich rewersach. Powtarza się w nich data 1963 r. i nazwa Monte Sereno (miejsca zamieszkania Stefana Mrożewskiego w Kalifornii).

Adnotacje zostały naniesione wyraźnie czarnym długopisem obok wcześniejszych, nieczytelnych napisów ołówkiem. Spotykamy je na czterech matrycach o identycznym formacie i podobnej strukturze: płytka linoleum naklejona na drewnianej sklejce. Dwie karty świąteczne przedstawiają sceny religijne: Świętą Rodzinę oraz Trzech Króli, które znamy z wielu innych matryc graficznych Stefana Mrożewskiego w zbiorach Działu Rycin. Natomiast brak przykładów wskazujących na zainteresowanie artysty tematyką sportu, obecną w karcie świątecznej przedstawiającej „Parę narciarzy”. Poszukiwanie odbitek graficznych tej sceny początkowo nie przyniosło pozytywnego rezultatu. Udało się jedynie odnaleźć wzmiankę w katalogu wystawy „Czarodziej rylca” zorganizowanej przez Bibliotekę Narodową w Warszawie, uwzględniającym grafikę Stefana Mrożewskiego zatytułowaną „Dzieci zjeżdżające z górki na nartach” o identycznych wymiarach. Oryginalna odbitka na bibułce została wklejona do karnetu z nadrukiem „Merry / Christmas / and / Happy /New Year", zawierającego życzenia świąteczne skierowanej przez Irenę i Stefana Mrożewskich do Bogny Krasnodębskiej-Gardowskiej, wysłane 24.12.1972 r z Walnut Creek w Kalifornii.

Ze względu na brak dostępnej reprodukcji odbitki należącej do Zbiorów Biblioteki Narodowej, jej identyfikacja z matrycą przechowywaną w Dziale Rycin Muzeum Narodowego w Kielcach była możliwa dzięki uprzejmości Pani Agaty Pietrzak, kierującej Zakładem Zbiorów Ikonograficznych tej instytucji. Otwartą sprawą pozostaje nadal odnalezienie pozostałych kart świątecznych odbitych z matryc graficznych przechowywanych w Dziale Rycin Muzeum Narodowego w Kielcach.

Opr. Marian Gucwa

Bibliografia:
Czarodziej rylca. Wystawa w sto dziesiątą rocznicę urodzin Stefana Mrożewskiego 1894 -1975, Biblioteka Narodowa, styczeń- marzec 2004, Agata Pietrzak, red. A.Ozimek, M.Kozłowska, pozycja 390.

Joanna Mielcarska -Kaczmarczyk, Stefan Mrożewski. Warsztat artysty, Katalog wystawy, Muzeum Narodowe w Kielcach, Kielce 2010, pozycja 377.