Zwyciężysz Królu Konstanty

Marianna Wiśnios (1909-1996), Rataje koło Wąchocka, 1988
Karton, technika mieszana (ołówek, kredka, akwarela, flamaster)
wymiary: 62x97cm, w zbiorach etnograficznych od 1988 r.

   27 października 2012 roku mija 1700 lat od bitwy przy moście Mulwijskim na Tybrze, która zadecydowała o losach Cesarstwa Rzymskiego i przyszłości chrześcijańskiego świata. W sporze o tron cesarz Konstantyn pokonał Maksencjusza walcząc pod znakiem krzyża. Zgodnie z przekazem stało się to za sprawą wizji sennej. Późniejsza legenda ubarwiła tę historię zamieniając sen w wizję na jawie.
Konstantyn Wielki – poganin, wyznawca boga-słońca, był pierwszym cesarzem, który przeszedł na chrześcijaństwo. Zakończył politykę prześladowań wyznawców nowej wiary, którą prowadził jego poprzednik, cesarz Dioklecjan. W roku 213 wydał edykt mediolański proklamując swobodę religijną. Niektórzy badacze starożytności, przypuszczają, że jego „nawrócenie” było długo przygotowywane i wynikało z przemyślanej strategii politycznej. Chrześcijaństwo, nowa oprawa ideologiczna dla instytucji cesarstwa, było Konstantynowi pomocne w realizowaniu wizji uniwersalnego państwa –„ jeden Bóg, jeden cesarz, jeden kościół”. Propagowanie nowej religii i rozszerzanie jej granic pod jego przywództwem oznaczało de facto rozszerzanie granic Cesarstwa Rzymskiego.
 
   Spektakularny, proroczy sen cesarza doczekał się wielu przedstawień plastycznych. Do najbardziej znanych należy Sen Konstantyna Wielkiego, Piera della Francesca z Arezzo, fresk, ok.1455 r. z bazyliki San Francesco w Arezzo. Malowidło przedstawia cesarski namiot z uchylonym wejściem, przez które widać śpiącego władcę, przykrytego purpurą i gronostajami. Na zewnątrz czuwają niczego nieświadomi strażnicy. We śnie widzi cesarz armię wyposażoną w tarcze, na których widnieje nieznany dotąd znak: splecione litery X i P – monogram Chrystusa. Z góry spływa na namiot postać (ptak? anioł?), która oznajmia cesarzowi – „pod tym znakiem zwyciężysz”.
 
   Marianna Wiśnios przedstawiła tę opowieść z właściwą sobie poetyką. Na dekoracyjnie, strefowo zakomponowanym tle namalowała cesarza na koniu przechodzącego przez rzekę. Uniesioną do góry ręką wskazuje na rozpostartą na niebie chorągiew z brunatnym drzewcem w formie krzyża, na której widnieje cesarska korona i odręcznie wykonany napis „Zwyciężysz królu Konstanty”. W lewej części obrazu umieściła anioła trzymającego oburącz miecz. Artystka lubiła słuchać legend zamieszczonych w „Żywotach świętych”, które czytała jej wieczorami siostra Rozalia. Zapamiętała je i zilustrowała te, które poruszyły jej wyobraźnię. Należy do nich opowieść o cesarzu Konstantynie, świętym kościoła prawosławnego i jego zwycięstwie nad poganami oraz triumfie prawdziwej, chrześcijańskiej wiary.

Janina Skotnicka