Mamut włochaty - Mammuthis primigenius Blumenbach (1799)

Fragment kości miednicznej
wymiary: 60x70 cm
MNKi/A/165

Mamut włochaty – dziś symbol okresu zlodowaceń – był rozpowszechniony w Ameryce Północnej i Euroazji o czym świadczą znaleziska, których liczba tylko z terenów Polski dochodzi do kilkuset. W całej Europie znaleziono szczątki należące do ok. 20 000 osobników, a na Syberii trzykrotnie więcej.  Myśląc o mamutach, najczęściej wyobrażamy sobie wymarłego pod koniec ostatniej epoki lodowcowej mamuta włochatego, ale powinniśmy wiedzieć, że rodzaj  ten obejmował wiele gatunków  w większości pozbawionych owłosienia.
   W Muzeum Narodowym w Kielcach  znajduje się bogata kolekcja paleontologiczna, wśród której ważne miejsce zajmują szczątki ssaków kopalnych. Do najliczniejszych muzealiów należą kości i zęby  mamutów włochatych. Najbardziej okazałym znaleziskiem jest fragment kości miednicznej, który został wykopany na głębokości 1,5 m podczas przebudowy  Seminarium Duchownego w Kielcach w 1912 r. Okaz ofiarował  6 maja 1913 r. do Muzeum Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w Kielcach  ks. Stanisław Bokwa.  Obecnie wypożyczony jest  do Muzeum Historii Kielc, gdzie możemy oglądać go na stałej ekspozycji poświęconej historii miasta.
   W naszym regionie znajdujemy zazwyczaj pojedyncze fragmenty kostne. Nierzadko  jednak spotykamy cmentarzyska mamutów jak w morawskiej wsi Předmosti (Czechy), w której znaleziono szczątki kostne należące do ok. 1000 osobników. Zanim dotarli do tego miejsca naukowcy (ok. 1880 r.), miejscowa ludność  wykopywała kości , rozdrabniała  na proszek i rozsypywała na polach w celu odkwaszenia gleby. Wypalano je również i przewożono do pobliskiej cukrowni,  gdzie wykorzystywane były w procesie produkcyjnym do oczyszczania soku buraczanego.
   Do dziś na  Syberii znajdujemy całe zamarznięte zwierzęta .  Mieszkańcy tego rejonu, np. Tunguzi  często spożywają mięso zamrożonych mamutów sprzed 10 tys. lat. Doświadczyli tego również uczestnicy konferencji przyrodniczej w Petersburgu, która odbyła się  na początku XX w.  Podczas galowego obiadu podano im pieczeń z mamuta, o czym zostali poinformowani dopiero po jej spożyciu.  
Niegdyś uważano, że mamuty wyginęły z końcem  okresu lodowcowego ok. 10 tys. lat temu.
Jak się jednak okazuje, do zmiany tego stanowiska zmuszają ostatnie wyniki badań radiometrycznych (metodą 14C)  kości skarłowaciałych form mamutów pochodzących z Wyspy Wrangla na Morzu Czukockim. W plejstocenie przerwany został pomost lądowy łączący obecną wyspę z  kontynentem. Pozostałe tam zwierzęta znalazły jednak dogodne warunki bytowania co pozwoliło im przetrwać do holocenu – najmłodsze badane szczątki liczyły tylko 3700 lat!.
 Niewątpliwie zmiana klimatu, ale również ówczesny człowiek doprowadził do wyginięcia tych „sympatycznych futrzaków”. Liczne występowanie i szerokie rozprzestrzenienie geograficzne spowodowały, że zwierzęta te zostały symbolem okresu zlodowaceń …  

 …miejmy jednak nadzieję, że  zagrożeniem dla tego symbolu nie będzie zabawna,  fikcyjna  wiewiórka szablozębna  z filmu „Epoka lodowcowa”, zmagająca się ze swoim ulubionym orzeszkiem.

Paweł Król