Stefan Dąbrowski Autoportret

Z Paryża do zbiorów kieleckich.

Stefan Dąbrowski
Autoportret
Ok. 1870-1880
MNKi/M/2081
W lutym 2012 roku do zbiorów Działu Malarstwa i Rzeźby Muzeum Narodowego w Kielcach wpisany został Autoportret Stefana Dąbrowskiego, namalowany około 1870-1880 roku., dar zamieszkałej w Paryżu wnuczki artysty Janiny Dąbrowskiej. Autoportret jest najwcześniejszym wizerunkiem artysty w kolekcji kieleckiej. Przyjechał w bagażu ofiarodawczyni z Paryża. Pani Janina chciała połączyć wizerunek dziadka z resztą spuścizny po Stefanie Dąbrowskim w zbiorach kieleckich.

Stefan Dąbrowski (1849-1909) był synem Wawrzyńca i Emilii z Trembińskich. W 1867 roku ukończył gimnazjum Realne w Warszawie,
w latach 1868-1870 studiował na wydziale matematyczno-przyrodniczym Szkoły Głównej. Trudności materialne spowodowały przerwanie przez Dąbrowskiego studiów i podjęcie pracy urzędnika w Banku Polskim. Karierę urzędniczą porzucił w 1891 roku z powodów patriotycznych, kiedy Bank przekształcony został na Państwowy Bank Rosyjski. W roku 1876 ożenił się z Hortensją Anną Lombard.

Już jako człowiek dojrzały postanowił poświęcić się sztuce, pobierając lekcje u Franciszka Wastkowskiego – kolegi z Banku Polskiego
i pejzażysty. Rysunku uczył się u Kazimierza Alchimowicza. Malował pejzaże: morskie, górskie, nizinne i leśne, bujne wnętrza ogrodów gospodarczych i nastrojowe zaułki miast, charakteryzując przedstawiane tematy ściszoną poetyką oraz grubym, impastowym położeniem szerokich smug barwnych. Budował monumentalne studia chmur, wynosząc obłoki do rangi bohaterów kompozycji. Zajmował się realistycznym malarstwem portretowym, tworzył również autoportrety.

W zbiorach Działu Malarstwa i Rzeźby Muzeum Narodowego w Kielcach znajdują się dwa autoportrety Stefana Dąbrowskiego, namalowane w odstępie 20 lat w technice olejnej na płótnie, z ok. 1870 i 1890 roku.
Autoportret z ok. 1870 roku, (MNKi/M/2081), który niedawno ofiarowała muzeum zamieszkała w Paryżu Janina Dąbrowska, powstał
w okresie, kiedy artysta rozpoczynał swoją przygodę ze sztuką. Widzimy mężczyznę około 30-letniego, o szczupłej twarzy okolonej krótkim zarostem, z kasztanowymi, czesanymi do góry włosami i ciemnoszarymi oczami uniesionymi nieco ku górze. Korpus przedstawiony został na osi obrazu, en face, głowa zwrócona 3 w prawo. Ubrany w białą koszulę i ciemny surdut, z fantazyjnie zawiązanym pod szyją ciemnym fularem; tło jednorodne, ciemnobrunatne.

Stefan Dąbrowski

Stefan Dąbrowski
Autoportret
Ok. 1890
MNKi/M/1002
 
Późniejszy Autoprtert z ok. 1890 roku (MNKi/M/1002), przekazała w darze w darze dla muzeum wdowa po wnuku Stefana Dąbrowskiego – Janie Henryku Dąbrowskim (1914-1979), kolekcjonerze i darczyńcy kieleckiego muzeum. Przedstawia malarza 3 w lewo, twarz znaczona bruzdami, okoloną giętą linią włosów i dłuższym zarostem, sygnalizującymi upływ czasu. Pod szyją miejsce fulara zastąpił szarobłękitny krawat ozdobiony złotą, emaliowaną spinką – synonim statusu społecznego.
Obydwa autoportrety utrzymane są w ciepłej, ciemnobrunatnej kolorystyce, rozjaśnione jedynie w partii twarzy, koncentrując uwagę patrzących na przenikliwych, szarych oczach artysty.
 
Czesław Makowski Stefan Dąbrowski płaskorzeźba

Czesław Makowski
Stefan Dąbrowski
Płaskorzeźba
1904
MNKi/M/1195
 
Poza wymienionymi wizerunkami pędzla Dąbrowskiego w zbiorach Działu Malarstwa i Rzeźby znajduje się jego reliefowe popiersie
w lewym profilu, wykonane w gipsie w 1904 roku przez rzeźbiarza i medaliera Czesława Makowskiego (1873-1921). Przedstawia Dąbrowskiego w starszym wieku, z ostro zarysowaną linią profilu, bujnymi włosami zaczesanymi do tyłu oraz długą brodą opadającą na piersi. Relief powstał w roku powołania artysty na stanowisko kierownika Muzeum Rzemiosł i Sztuki Stosowanej w Warszawie, pełniącego funkcję szkoły artystycznej dla rzemieślników.

W twórczości Makowskiego dominowały płaskorzeźby portretowe z głową lub popiersiem, ujmowane najczęściej w profilu, 3, rzadziej en face. Makowski zamierzał stworzyć rodzaj plastycznego panteonu – galerii portretów żyjących współcześnie wybitnych przedstawicieli nauki, literatury i sztuki, do którego zaliczył również Stefana Dąbrowskiego. Płaskorzeźba pochodzi z daru wdowy po Janie Henryku Dąbrowskim, podobnie jak realistyczne rysunki i karykatura wykonane węglem i ołówkiem ze zbiorów Działu Rycin Muzeum Narodowego w Kielcach. Wśród nich znajdują się rysunkowe portrety Dąbrowskiego z lat 1904-1909 – dzieła młodych adeptów sztuki związanych
z kierowaną przez niego placówką. Jednym z wizerunków jest karykatura narysowana przez Konstantego Gorskiego (1868-1934), ograniczająca środki wyrazu do pobieżnych i celnie kreślonych ołówkiem linii, oddających charakter modela (MNKi/Gr/1579). Inne pozostają anonimowe, sygnowane nierozpoznanymi do dzisiaj inicjałami. Przedstawiają Dąbrowskiego z bujną, siwą brodą opadającą na piersi, szczupłą twarzą i wyrazistymi, dużymi oczami, cechującymi człowieka czynu (MNKi/Gr/1573).

Konstanty Gorski
Stefan Dąbrowski
Karykatura
1904
MNKi/Gr-1579

 

Artysta nieokreślony, (monogram JC)
Stefan Dąbrowski
XIX/XX w.
MNKi/Gr/1573
 
W prowadzonym przez siebie Muzeum Rzemiosł i Sztuki Stosowanej Dąbrowski starannie dobierał nauczycieli i doskonalił sposoby nauczania, organizował prelekcje i wystawy prac uczniów, opracował podręczniki. Działając z kolei w Towarzystwie Popierania Przemysłu Ludowego w Królestwie Polskim, popularyzował ludowe wzornictwo artystyczne. Przygotował również projekt adaptacji budynku przy
ul. Chmielnej 52 na nową siedzibę muzeum, własnoręcznie rozmieszczając wszystkie eksponaty. Zmarł wkrótce po otwarciu przygotowanej przez siebie placówki.

W ostatnich latach życia Dąbrowski należał do pionierów popularyzacji i zbieractwa ludowych wytworów artystycznych, jako czynny członek
i propagator Towarzystwa Popierania Przemysłu Ludowego w Królestwie Polskim.

W 1897 roku urządził w Wilnie (wspólnie ze Stanisławem Bułharowskim) pierwszą wystawę malarstwa polskiego, z dużym działem retrospektywnym, cieszącą się powodzeniem publiczności; drugą tamże w roku 1899 w Salonach Józefa Mątwiłła.

Malarstwo pejzażowe i portretowe Stefana Dąbrowskiego zachowało do końca pewne cechy sztuki amatorskiej, więcej biegłości technicznej wykazywał w akwaforcie, którą uprawiał pod koniec życia. Jego kompozycje wystawiane były w Warszawie: w latach 1892-1898 w Salonie Artystycznym, 1896—1903 i 1906 w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych, którego był członkiem Komitetu (lata 1902-1907). Początkowo wystawiał tylko obrazy olejne, później również rysunki piórkiem, akwarele i akwaforty.

Liczne jego dzieła, zakupione przez TZSP, były rozlosowywane wśród członków Towarzystwa. Jeśli przetrwały pożogę obu wojen światowych znajdują się dzisiaj w zbiorach prywatnych.

Po śmierci artysty TZSP zorganizowało w 1910 roku wystawę retrospektywną jego twórczości, wystawiając 124 prace.
Niektóre obrazy artysty w zbiorach Muzeum Narodowego w Kielcach posiadają papierowe nalepki z napisem „Lwów” lub takie same napisy kreślone na podobraziach, co może wskazywać na wystawianie dzieł Dąbrowskiego również we Lwowie; okoliczności lwowskiej prezentacji dzieł pozostają jednak nieznane.

Stefan Dąbrowski został pochowany w grobie rodzinnym na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kw. 43).
Dzieła Stefana Dąbrowskiego będą w najbliższym czasie szerzej opracowywane. W zbiorach Muzeum Narodowego w Kielcach znajduje się najliczniejszy w Polsce zbiór aż 162 prac artysty.

Opracowała dr Anna Myślińska