Widok Kamieńca Podolskiego

Maria Klass-Kazanowska (1857-1898)
1893 r.
Płótno, olej
Wymiary: 42 x 57 cm
Zakup 1971 r.
Nr inw. MNKi/S/758


   Obraz Marii Klass-Kazanowskiej, przedstawiający potężną niegdyś twierdzę na wschodnich rubieżach Rzeczypospolitej – Kamieniec Podolski, powstał w 1893 roku. Jego autorka słynęła m.in. z tworzenia ujętych realistycznie scen rodzajowych, pejzaży oraz widoków architektonicznych z Wołynia. Większość swoich prac malarka prezentowała w Warszawie i Krakowie. Wielkie uznanie przyniosła jej wystawiona w stolicy w 1894 roku seria widoków z Kamieńca Podolskiego oraz zaprezentowany na Petersburskiej Akademii Sztuk Pięknych w roku 1898 obraz Idylla

   Płótno zdobiące sypialnię Henryka Sienkiewicza w oblęgorskim pałacyku, malowane było z natury, zapewne latem, późnym popołudniem lub wieczorem. Przedstawia potężną twierdzę, ujętą z nisko położonego punktu. Większą część obrazu zajmują znajdujące się na wzniesieniu mury zamku z basztami i bastionami. Pod murami, w gąszczu bujnej, dziko rosnącej roślinności, widać małe domki. Niżej, z lewej strony widoczne jest zakole fosy, na piaszczystym brzegu stoją trzej chłopcy, na prawo od nich postać kobiety. Nad zamkiem widać fragment nieba, którego jasnobłękitny, czysty koloryt z kremowooranżowymi obłoczkami, kontrastuje z pozostałą ciemną partią obrazu, w której przeważają złamane brązy i zielenie. Tylko niektóre – górne fragmenty murów – są nieco rozjaśnione gasnącym słońcem.

   Pierwsze umocnienia Kamieńca Podolskiego powstały już w XI i XII wieku. W następnym stuleciu z inicjatywy władców ruskiego księstwa halicko-włodzimierskiego, wybudowano tam wzmocnioną murem warownię. W 1432 roku miasto zdobyli Polacy. Kiedy pod koniec XV wieku granica imperium tureckiego oparła się na Dniestrze, kamieniecki zamek stał się najważniejszą twierdzą Rzeczypospolitej i ostatnim bastionem chroniącym świat chrześcijański przed muzułmańską nawałą. W 1620 roku w obliczu zbliżającej się wojny polsko-tureckiej, do istniejącego Starego Zamku dobudowano tzw. Nowy Zamek. Ze starą warownią łączyła go jedynie wąska drewniana kładka. Dzięki tym zabezpieczeniom Kamieniec Podolski pozostawał niezdobyty przez 50 lat, aż do 1672 roku, gdy twierdza przeszła pod panowanie tureckie. Upadła po dziesięciodniowym oblężeniu, a przyczyną tego tragicznego zdarzenia, była prawdopodobnie decyzja dowódcy polskich wojsk, który nakazał opuszczenie Nowego Zamku i przeniesienie centrum obrony do starych umocnień. Podczas ewakuacji nastąpił wybuch w prochowni. Podobno to zrozpaczony major artylerii kamienieckiej Hejking, który u Sienkiewicza występuje pod nazwiskiem Ketling, zapalił lont. W wybuchu zginął m.in. komendant obrony zamku, pułkownik Jerzy Wołodyjowski. Dramatyczną obronę twierdzy opisał w Panu Wołodyjowskim Henryk Sienkiewicz. Turcy niedługo cieszyli się zwycięstwem. Już w 1699 roku Kamieniec Podolski wrócił do Rzeczypospolitej. Po II rozbiorze Polski twierdza dostała się pod panowanie carów.

Bibliografia:

    Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom III
    Wiercińska J., Klass-Kazanowska Maria, Polski Słownik Biograficzny, t. XII, s. 544