Leda

Leda

Stefan Mrożewski (1894 – 1975)
Baldwin Park 1960
Sygnowany u dołu z lewej MS monogram wiązany z herbem Prus ( odwrócony)
Klocek drzeworytniczy
Wymiary: 31,7  x 25,0x 2,3 cm
MNKi/Gr/3372

Leda z łabędziem
Stefan Mrożewski (1894 – 1975)
1952 - 1974
Sygnowany u dołu z prawej MS monogram wiązany z herbem Prus
Pastel, tektura
Wymiary: 81,4 cm x 101,8 cm

        Wśród prac Stefana Mrożewskiego (1894 – 1975) przekazanych ostatnio do zbiorów Działu Rycin Muzeum przez syna artysty Andrzeja i jego żonę Janinę, znalazły się dwa pastele przedstawiające Ledę z łabędziem. Już wcześniej trafiły do nich dwa inne eksponaty ukazujące ten sam temat: drzeworyt z 1932 r., oraz z klocek drzeworytniczy z 1960 r.

   Prace te nie nalezą do głównego nurtu twórczości artysty, znanego przede wszystkim z drzeworytów ilustrujących dzieła literatury europejskiej, są raczej świadectwem jego zainteresowań kulturą antyku. Pastele nie były przeznaczone do udostępnienia szerszej publiczności, nie były też dotąd nigdzie publikowane. Źródłem inspiracji omawianej grupy prac, był jeden z wielu mitów o miłosnych przygodach greckich bogów. Według niego Leda, żona króla Sparty Tyndareosa, w trakcie kąpieli w rzece Eurotas uległa Zeusowi, który przybrał postać łabędzia. Jedna z wersji podaje, że w następstwie tego wydarzenia królowa złożyła dwa jaja, z których urodziły się dwie pary bliźniąt.

   Temat zbliżenia Ledy z łabędziem obecny w sztuce starożytnej, został na nowo odkryty w malarstwie włoskiego renesansu i spopularyzowany przez późniejszych artystów. Był interesujący ze względu na możliwość wykorzystania historii o boskiej miłości do wyrażenia ludzkich namiętności. Stefan Mrożewski w każdej ze swoich prac pokazał spotkanie Ledy z Zeusem w innej scenerii, zawsze jednak w sposób dynamiczny i ekspresyjny. W dwóch prezentowanych tu pracach powtórzył ten sam układ: młoda kobieta broni się przed zalotami łabędzia, który przylega do jej pleców, obejmuje ją skrzydłami i równocześnie stara się dosięgnąć dziobem jej piersi. Na klocku drzeworytniczym scena ta wypełnia cały pierwszy plan. Rozgrywa się na brzegu rzeki, po której pływają dwa przytulone do siebie łabędzie. Naga Leda o mocnej budowie ciała, z długimi włosami na głowie ozdobionej wiankiem, wspiera się palcami o ziemię, a szeroko otwarte oczy i usta podkreślają jej zaskoczenie. Wydarzeniu towarzyszą pioruny należące do atrybutów Zeusa, przeszywające powietrze w różnych kierunkach. W obrazie wykonanym w technice pastelu jego spotkanie z Ledą, zostało umiejscowione w nadmorskim pejzażu i ma bardziej dynamiczny charakter. Naga królowa ukazana została w biegu, wsparta jedną stopą o ziemię, drugą dotyka ją tylko końcami palców. Podobnie jak na klocku drzeworytniczym budowa ciała została potraktowana w sposób swobodny, widać tylko jedną rękę, drugą skrywają pióra łabędzia. Jej urodę akcentuje bogata fryzura złożona z drobnych kolorowych loków, przewiązanych na czole przepaską. Szeroko otwarte niebieskie oczy i czerwone usta podkreślają wyraz twarzy. Ucieczka Ledy przed Zeusem rozgrywa się na tle pustego, pozbawionego ludzi brzegu morza, nad którym w oddali wznoszą się pozostałości doryckiej świątyni otoczonej pojedynczymi cyprysami.

         Sposób zobrazowania mitu o związku Ledy z Zeusem przyjęty przez Stefana Mrożewskiego odbiega od wyważonych wzorców najczęściej spotykanych w sztuce europejskiej, w których łabędź towarzyszy leżącej lub stojącej królowej, a artyści koncentrują się przede wszystkim na oddaniu jej urody. Należy więc przypuszczać, że omówione tu prace są wyrazem indywidualnej interpretacji tego tematu przez artystę

   Opracował: Marian Gucwa

   Bibliografia

    Czarodziej rylca. Wystawa w sto dziesiątą rocznicę urodzin Stefana Mrożewskiego  
    1894 -1975, Biblioteka Narodowa, styczeń- marzec 2004, Agata Pietrzak, red. A.Ozimek, M.Kozłowska, kat. 70.
    Joanna Mielcarska-Kaczmarczyk, Stefan Mrożewski.
    Warsztat artysty, Katalog wystawy, Muzeum Narodowe w Kielcach, Kielce 2010 , kat. 374