Szkic "Święty Józef, Oblubieniec"

Rafał Hadziewicz (1803-1886)
Około 1871-1886
Niesygnowany
Rysunek, ołówek, papier
22,0 x17,8 cm
MNKi/GR/358

Fot. R. Graczkowski
 
Niewielki, słabo czytelny, ołówkowy szkic trafił do zbiorów Działu Rycin wraz z innymi rysunkami stanowiącymi pozostałość warsztatu artystycznego Rafała Hadziewicza, znanego w XIX w. malarza religijnego, którego prace zachowały się w wielu kościołach rozproszonych na terenach dawnego Królestwa Polskiego. Jego wykonanie poprzedziło namalowanie olejnego obrazu św. Józefa do kościoła parafialnego w Lisowie, w którym odnajdujemy podobną kompozycję. Czas powstania można określić na okres pobytu artysty w Kielcach, przypadający na lata 1871-1886. Syntetyczny, linearny rysunek ukazuje zgodnie z tradycją starszego brodatego mężczyznę z nagim Dzieciątkiem Jezus na prawej ręce, z pochyloną w jego stronę głową podkreślającą uczucie jakim je darzy. Pomimo dużego stopnia ogólności, w którym kształty postaci i draperie zaznaczone są jedynie przerywaną konturową kreską, można zauważyć w dłoniach Chrystusa krzyżyk i kulę. Św. Józef występuje tu ze swoim atrybutem, wysoką laską okrytą z jednego końca kwiatami, którą trzyma w lewej ręce. Według apokryfów biblijnych pozostawiona wvświątyni jerozolimskiej zakwitła w cudowny sposób, co pozwoliło wybrać go spośród innych kandydatów na męża Marii.
 
 

Św. Józef. Obraz z kościoła parafialnego p.w. św. Mikołaja w Lisowie, gmina Morawica, powiat kielecki. Fot. Z. Masternak

 
Oprócz tego rysunku, w zespole prac Rafała Hadziewicza przechowywanych w Dziale Rycin, znajdują się jeszcze dwa inne przedstawienia tego samego świętego, stojącego na tle wnętrza warsztatu, w którym pracował.
Kompozycja ołówkowego szkicu ukazującego św. Józefa z Dzieciątkiem na ręku została powtórzona w olejnym obrazie, namalowanym dla kościoła w Lisowie, ze zmianami, które wpłynęły na ogólny, bardziej surowy wyraz końcowego dzieła, pozbawionego gestów uczucia łączącego te dwie osoby. Chrystus ubrany w chiton zwrócony jest na wprost, z prawą ręką podniesioną w geście błogosławieństwa, w lewej trzyma kulę ziemską zwieńczoną krzyżem. Symbolika tego przedmiotu wskazuje na jego władzę nad światem, wynikającej z pełnienia roli „Pantokratora”, utrwalonej w sztuce bizantyjskiej. Ten sposób przedstawienia małego Chrystusa nawiązuje do tradycji obrazów maryjnych. Potwierdza to znany fakt korzystania przez Rafała Hadziewicza z różnych źródeł inspiracji, przy tworzeniu własnych obrazów religijnych.
Pozbawiony sygnatury i datowania szkic, należał do grupy rysunków wymagających szerszego opracowania, stanowiących większość całego zespołu obiektów związanych z warsztatem artysty. Oprócz wizerunku św. Józefa, znajduje się w nim szereg przedstawień innych świętych.
 
Opracował: Marian Gucwa