Bransoleta

Miejsce znalezienia: Janik, Opatów
Materiał: brąz
Średnica wewnętrzna: 6,5 cm
Średnica zewnętrzna: 8 cm
Grubość w części środkowej: 1,3 cm
Grubość na końcach: 0,4 cm
MNKi/A/885
 

   Bransoleta została znaleziona wraz z drugim podobnym okazem na polu i przekazana do Muzeum Świętokrzyskiego przez E. Dziewulskiego w 1959 roku. Według przekazu oba zabytki znajdowały się w naczyniu glinianym, które zostało zniszczone. Prawdopodobnie jest to część skarbu, który został rozdzielony. Niemal identyczne bransolety z tej miejscowości posiada też Muzeum Archeologiczne w Warszawie.
    Biżuteria wykonana jest z pełnego pręta brązowego, okrągłego w przekroju, o łagodnie zwężających się końcach, które są prosto ścięte i zachodzą na siebie na długości 4 cm. Powierzchnia bransolety pokryta jest ornamentem rytym. Wolna od zdobienia jest wewnętrzna część, mocno wypolerowana i świecąca oraz jej końce na długości 4 mm. Na ścienionych zakończeniach na długości 3,2 cm znajduje się 19 poprzecznych nacięć. Zdobienie występuje na tych partiach, które zachodzą na siebie. Dalej bransoleta pokryta jest spiralnie wijącym się ornamentem złożonym z dwóch przeplatających się pasm tej samej szerokości. Jedno z nich składa się z trzech ciągłych żłobków, drugie z dwóch rzędów poprzecznych żeberek.
   Bransoleta należy do tzw. „horyzontu Sieniawa”, ozdób brązowych grupy środkowomałopolskiej kultury łużyckiej, czyli masywnych bransolet z założonymi końcami zdobionych grupami skośnych lub poprzecznych kresek, niekiedy na przemian ze skośną jodełką. Były one wyjątkowo cenne. Wystąpiły m.in. w skarbach w Rzeszowie, Maćkówce i Sieniawie koło Przemyśla. Liczne analogie pochodzą z terenu Czech i północno-wschodniej Bawarii, gdzie różnią się mniej ukośnym ornamentem i rozstawionymi końcami. Występują w kulturze knowiskiej i w południowoniemieckiej kulturze pól popielnicowych, datowane są na III okres epoki brązu (1200–1000 lat p.n.e.). Bliższy ziemiom polskim jest skarb morawski z Prestavlk oraz z dorzecza Dniestru – z Potoczysk, pow. Horodenka, którego datowanie proponowano na IV okres epoki brązu (1000–800 lat p.n.e.). Należy także dodać, że ornament skośnej drabinki występuje na bransoletach różnych form na terenie Niemiec, a zwłaszcza Meklemburgii i Hesji, datowanych przeważnie na III okres epoki brązu, a rzadziej na IV. W takiej sytuacji przyjmuje się, że chronologia bransolet z dorzecza górnej i środkowej Wisły mieści się w granicach III okresu epoki brązu. Pewne podobieństwo do wcześniej datowanych czeskich i południowoniemieckich znalezisk może wskazywać na zachodnie pochodzenie polskich typów. Nie można jednak wykluczyć lokalnego wytworzenia się pierwowzorów. Nie ulega jednak wątpliwości, że „sieniawska” odmiana jest związana z miejscowymi ośrodkami metalurgicznymi, których działalność przypadała na czasy wczesnej fazy grupy tarnobrzeskiej, czyli III okres epoki brązu.
 
 
 
 
Oprac. dr Jolanta Gągorowska-Chudobska