Święta Rodzina

Józef Szermentowski (1833-1876)
Polska, 1851
płótno, olej
41 x 27,8 cm
MNKi/M/1113

W twórczości Józefa Szermentowskiego obrazy o tematyce religijnej należą do rzadkości. Ten znakomity malarz, którego dzieła szeroko prezentowane są w Galerii Malarstwa Polskiego i Europejskiej Sztuki Zdobniczej Muzeum Narodowego w Kielcach, znany jest przede wszystkim jako autor znakomitych pejzaży. W tej dziedzinie osiągnął mistrzostwo, które docenione było m.in poprzez przyznanie mu złotego medalu za obraz Widok Kępy Puławskiej (1872 r.).
W muzealnej kolekcji znajduje się obraz zatytułowany Święta Rodzina. Według autorskiego napisu na odwrocie płótna namalowany został 17 maja 1851 r., czyli przez 18-letniego wówczas Szermentowskiego, czy raczej Szermętowskiego, bo pisownie swego nazwiska zmienił dopiero po wyjeździe na rządowe stypendium do Francji (1860 r.). Obraz powstał w czasie, gdy młody adept sztuki mieszkał w domu znanego kieleckiego kolekcjonera dzieł sztuki, mecenasa wielu artystów, Tomasza Zielińskiego i pobierał lekcje rysunku u Franciszka Kostrzewskiego (do 1851 r.).
Święta Rodzina z pewnością nie jest pracą samodzielnie obmyślaną. W układzie kompozycji doszukać się można analogii do wielu scen o tej samej tematyce w nowożytnym malarstwie europejskim. Czy Szermętowski kopiował jakiś obraz z bogatej kolekcji swego protektora, czy za wzór posłużyła mu grafika nie udało się dotychczas ustalić, niemniej pewnym się zdaje, że obraz z kieleckiej kolekcji, to uczniowska „wprawka”, wzorowana na innym dziele.
W centrum kompozycji ukazana jest Św. Anna trzymająca na kolanach Dzieciątko i Maria. Z tyłu, za św. Anną, stoi starszy, brodaty mężczyzna, zapewne św. Joachim – mąż św. Anny i ojciec Marii. Scena rozgrywa się w ciemnym wnętrzu. Realizmu i ciepła rodzinnego dodaje scenie kosz z bielizną stojący u stóp św. Anny i mały piesek.

Oprac. Joanna Kaczmarczyk