Brzask rodzącej się Polski

Rafał Malczewski (1892 - 1965)
1938
Sygn. l.d.: Rafał Malczewski / -38
Olej płótno
115 x 91 cm
MNKi/W/350

Obraz bardzo ciekawy, ale nietypowy dla malarza ze względu na tematykę (stąd niewykorzystany w wyczerpującej publikacji poświęconej artyście Rafał Malczewski i mit Zakopanego, opr. D. Folga-Januszewska). Malował głównie pejzaże górskie, tatrzańskie hale, krajobrazy, a zwłaszcza stacyjki kolejowe, małe miasteczka, błotniste drogi, pejzaże fabryczne ze Śląska, portrety przyjaciół oraz kompozycje związane ze sportem.
W przypadku obrazu Brzask rodzącej się Polski mamy do czynienia z nowym obszarem tematycznym w twórczości artysty – ewidentną nowoczesnością w polskim krajobrazie lat 30 XX w. Elektryfikacja była jej symbolem nie tylko w II Rzeczypospolitej, ale i w innych krajach przez wieki opierających swoja gospodarkę na rolnictwie. Budowano nową Gdynię i Centralny Okręg Przemysłowy, które miały stać się wizytówką modernizującej się Polski. Malczewski swoje pejzaże „przemysłowe” malował na Śląsku, w Beskidach (1934) i w Górach Świętokrzyskich w ramach cyklu „Reportaże malarskie z COP-u” (1938).

Syn Jacka Malczewskiego, studiował filozofię na Uniwersytecie w Wiedniu (nie ukończywszy), zapalony narciarz, alpinista i taternik zafascynowany Zakopanem. Osiadł tam w 1915 roku, brał udział w wyprawach ratowniczych TOPRu, malarz, scenograf (m.in. sztuk teatralnych S. I. Witkiewicza), felietonista, scenarzysta i pisarz, członek grupy artystycznej „Rytm”. Prezentował swoje prace w Polsce i za granicą, m.in. w Wenecji, Los Angeles (X Igrzyska Olimpijskie), Edynburgu, Nowym Jorku, San Francisco, Moskwie, Berlinie (XI Olimpiada), od 1942 roku w Kanadzie (via Francja i Brazylia), gdzie wystawiał i sprzedawał je z wielkim powodzeniem i uznaniem, traktowany już jako artysta kanadyjski. W roku 1959 na zaproszenie nowego rządu odwiedził Gdynię, Warszawę, Radom, Chęciny, Kielce, Zakopane.

Oprac. Iwona Rajkowska