Tableau maturalne

Karton, fotografia czarno-biała
Polska, Kielce 1886
Wymiary: 35,5 x 51 cm
MNKi/Ż/132

W zbiorach Muzeum Lat Szkolnych Stefana Żeromskiego, oddziale Muzeum Narodowego w Kielcach, od 1964 roku znajduje się tableau, przekazane do muzealnych zbiorów przez kielecki Klub Nauczyciela. Tableau to inaczej obraz, tablica, pamiątkowe zdjęcie grupy osób, na które składa się wiele mniejszych fotografii. Najczęściej dużych rozmiarów, było wykonywane w celu utrwalenia grupy uczniów i nauczycieli.
Dla upamiętnienia matury z roku 1886 powstało tableau uczniów i nauczycieli Męskiego Gimnazjum Rządowego. Znajdują się na nim wizerunki: dyrektora szkoły – Seweryna Woronkowa, profesorów: Stanisława Szperla – nauczyciela matematyki oraz szanowanego i cenionego przez młodego Żeromskiego nauczyciela języka polskiego – Antoniego Gustawa Bema. Na zdjęciu umieszczono podobizny trzydziestu sześciu kolegów pisarza, a wśród nich: Jana Wacława Machajskiego, przyjaciela Żeromskiego, późniejszego działacza rewolucyjnego, Jana Strożeckiego – towarzysza młodzieńczych wędrówek po Górach Świętokrzyskich i wielu innych. W środkowej części tableau widzimy fotografię przedstawiającą budynek szkolny z czasów Żeromskiego.
Fotografie uczniów i nauczycieli zostały wykonane w zakładzie fotograficznym Bronisława Wilkoszewskiego. Zakład powstał w 1878 roku, mieścił się w Kielcach w Hotelu Europejskim (dziś ul. Duża). Jego właścicielami byli Bronisław Wilkoszewski i Józef Grodzki. Po dwóch latach współpracy Józef Grodzki opuścił Kielce i udał się do Radomia, gdzie otworzył własny zakład. Jego fotografie zdobywały nagrody i wyróżnienia na wystawach fotograficznych, m.in. w Chicago, Petersburgu. Bronisław Wilkoszewski pracował w Kielcach jeszcze parę lat, po czym sprzedał zakład Stanisławowi Rachalewskiemu, i od 1888 roku przebywał w Łodzi.
Z tak licznej grupy chłopców maturę udało się zdać zaledwie dziewięciu z nich. Stefan Żeromski znalazł się w gronie osób, które nie złożyły egzaminu dojrzałości, z powodu udziału w tzw. nocy apuchtinowskiej. W latach 1879 - 1897 Aleksander Apuchtin był w kuratorem Warszawskiego Okręgu Szkolnego. Zasłynął jako autor zrusyfikowanego systemu szkolnictwa w Królestwie Polskim; zwolennik całkowitej identyfikacji z kulturą rosyjską, zmiany podręczników szkolnych, donosicielstwa. Wymienione postulaty Apuchtina wpłynęły na zmniejszenie liczby szkół, wzrostu analfabetyzmu i upadku polskiej kultury. Okres sprawowania przez niego funkcji kuratora nazywany był nocą apuchtinowską. Negatywne uczucia do Apuchtina Żeromski okazał w Dziennikach pod datą 11 listopada 1887: Apuchtina powiesiłbym na pomniku Paskiewicza.

Oprac. Magdalena Kowalska