Wazonik z pejzażem wodnym

Francja, Nancy, wytwórnia Émila Gallé, 1900-1904
szkło zamącone i kolorowe, powlekane, trawione, szlifowane, matowane, polerowane
wys. 18,2 cm, średnica stopy 6,8 cm, szer. brzuśca 7,4 cm
MNKi/R/449

W zbiorach Muzeum Narodowego w Kielcach jest 8 szklanych wazonów pochodzących z wytwórni Émila Gallé we francuskim Nancy. Wszystkie są rozpoznawalne na pierwszy rzut oka, choć powstawały w różnym czasie w ciągu kilkudziesięciu lat działalności firmy. Tylko trzy z nich wykonano jeszcze za życia artysty. Jednym z nich jest mały wazonik z pejzażem wodnym.

Émile Gallé to jedna z najjaśniejszych gwiazd francuskiej secesji. Już za życia uznano go za największego mistrza szklarskiego w dziejach. Był inicjatorem i głównym przedstawicielem École de Nancy założonej w 1901 roku. Szkoła, której  celem była promocja oraz rozwój sztuki i rzemiosła w regionie, wkrótce stała się liderem  Art Nouveau we Francji. Gallé działał jednak  już dużo wcześniej zanim doszło do jej powstania. Urodzony w 1946 roku artysta pochodził z zamożnej mieszczańskiej rodziny i otrzymał solidne protestanckie wychowanie. Jego rodzice byli właścicielami kilku fabryk, w tym ceramiki i szkła użytkowego, więc młody Émile od najwcześniejszych lat  mógł poznawać techniki szklarskie. Nie poprzestał jednak na nauce rzemiosła, lecz uzyskał gruntowne wykształcenie. Studiując w Niemczech i w Anglii zgłębiał nie tylko historię sztuki, filozofię i literaturę, ale również chemię i botanikę.  Odbył wiele dalekich fascynujących podróży, ale tym, co najbardziej wpłynęło na jego styl były wyprawy do lasów i na łąki Lotaryngii  i odkrywanie tam fascynujących roślin. Motto artysty, wyryte na odrzwiach pracowni brzmiało: „Nasze korzenie tkwią w głębi lasów, nad brzegami strumieni, wśród mchów”. Świat przyrody był dla niego nieustającym źródłem fascynacji i natchnień. Gallé stworzył i rozwinął własny oryginalny styl polegający na szlifowaniu lub trawieniu kwasem kolorowego szkła. Stosował też technikę szkła warstwowego – kolorowe lub bezbarwne szkło pokrywał warstwą szkła w innym kolorze, w której wykonywał nacięcia odsłaniające dolną warstwę. Długie godziny spędzał w laboratorium swojej fabryki, której działalność zapoczątkował w 1874 roku. Kiedy zmarł 30 lat później, jego żona postanowiła kontynuować działalność zakładu. Powszechna jest jednak opinia, że jakość powstających po śmierci Gallégo szkieł nie dorównuje tym, które wykonywano za jego życia.

Wazonik z pejzażem wodnym ze zbiorów kieleckich datowany jest na lata 1900 - 1904, powstał więc jeszcze w czasie, kiedy mistrz kierował swoja fabryką. Jest niewielki – jego wysokość wynosi zaledwie 18 cm. Owoidalny, wydłużony pionowo i frontalnie spłaszczony korpus zwęża się mocno ku dołowi, aby oprzeć się na masywnej kolistej gładko polerowanej, ciemnobrązowej  stopie. Kolorystyka wazonu jest stonowana, utrzymana w często spotykanych u Gallégo brązach i oliwkowych zieleniach. Nieprzejrzysty korpus  nieregularnie zabarwiono od wewnątrz pudrami szklanymi na kolor zielony przechodzący ku górze w brudno-żółty. W charakterystyczny dla francuskiego szklarza sposób powleczono powierzchnię naczynia warstwą brązowego szkła, w której wytrawiono dekorację typu krajobrazowego. Występujące na pierwszym planie wysokie drzewo liściaste obejmuje całą wysokość wazonu i ma rozgałęzioną koronę ujmującą ponad połowę szerokości naczynia. Jeziorko lub staw, na brzegu którego rośnie, okolone jest drzewami i krzewami o koronach zarysowanych postrzępioną linią. Oglądając pejzaż w zbliżeniu można zauważyć z jak wielką precyzją, za pomocą trawienia kwasem ukształtowano, konary drzew i ich listowie, sprawiając, że rośliny stały się niezwykle plastyczne.

Analogiczny typ dekoracji – krajobraz nadrzeczny z krzewami i drzewami liściastymi o charakterystycznie postrzępionych koronach, reprezentują wazony, które znajdują się w zbiorach Muzeum Mazowieckiego w Płocku. Należy zauważyć, że szkła Gallégo z motywami pejzażowymi powstawały za jego życia zdecydowanie rzadziej niż te, które zdobiono kwiatami najróżniejszych gatunków i kształtów. Po roku 1904 znacząco zwiększyła się ich liczba, ale jednocześnie zdecydowanie obniżył się poziom ich wykonania. Stąd na rynku kolekcjonerskim szkła pejzażowe sprzed 1904 roku są dziś prawdziwym rarytasem. Należy się więc tym bardziej cieszyć, że w zbiorach Muzeum Narodowego w Kielcach znajduje się niepozorny, na pierwszy rzut oka, wazonik z pejzażem wodnym, będący przejawem geniuszu francuskiego artysty – Émila Gallé.

Oprac. Magdalena Silwanowicz