Rysunek "Święty January" /"Ampułki św. Januarego"

Rafał Hadziewicz  (1803-1886)                                                        
Datowany: 18 V 1826a, sygnowany: „Raf.Hadziewicz/ Solimena fec.”  
Rysunek, tusz, sepia, pióro, lawowanie, papier
Wymiary: 22,7 x 17,0 cm
MNKi/GR/362
 
W zbiorze rysunków malarza Rafała Hadziewicza (1803-1886) przechowywanym w Dziale Rycin Muzeum, znajduje się kilka wykonanych przez niego kopii prac innych artystów,  jedna z nich była dotychczas określana jako przestawienie św. Norberta. Na źródło pierwowzoru wskazał sam autor w napisie umieszczonym pod własną sygnaturą: „Solimena fecit”. Chodzi o znanego włoskiego malarza barokowego Francesco Solimenę (1657-1747), którego twórczość łączy się z Neapolem. Rysunek Rafała Hadziewicza został zaopatrzony również w datę, która wskazuje na to, że musiał powstać na dwa lat przed wyjazdem malarza do Włoch w 1828 r. Ukazuje biskupa siedzącego na obłoku w nienaturalnej skręconej pozie, okrytego kapą, z dynamicznie ukształtowanymi draperiami. Prawą rękę wznosi do góry w geście przysięgi (błogosławieństwa?). Obok niego w powietrzu unoszą się uskrzydlone putta, z dwiema szklanymi ampułkami, umieszczonymi w koszyku z wysokim kabłąkiem oplecionym kwiecistą girlandą. Ten atrybut związany jest z osobą św. Januarego, biskupa Benewentu, ściętego w czasach prześladowania chrześcijan przez cesarza Dioklecjana w IV wieku n.e., ogłoszonego później patronem Neapolu. W tamtejszej katedrze znajduje się relikwiarz z ampułkami krwi męczennika, odgrywający główną rolę w ceremoniach związanych z jego kultem. Ich kształt odtworzył Rafał Hadziewicz w swoim rysunku, natomiast koszyk nie ma żadnego związku z formą relikwiarza (okrągłą, oszkloną metalową puszką z uchwytem). Identyczne ampułki występują w licznych przykładach malarstwa włoskiego – zawsze są ustawione na księdze trzymanej przez św. Januarego. W podobny sposób ukazywał go w swoich pracach Francesco Solimena, który wielokrotnie, podejmował ten temat zarówno w obrazach sztalugowych jak i polichromiach. Jednym z jego ważnych dzieł, wykraczających poza dziedzinę malarstwa i ikonografii, był projekt ołtarza św. Januarego zrealizowany w katedrze neapolitańskiej, w którym przechowywane są relikwie patrona miasta. Mimo powołania się przez Rafała Hadziewicza na Francesco Solimenę jako autora pierwowzoru rysunku, ten sam schemat kompozycyjny ze świętym siedzącym na obłoku, w otoczeniu uskrzydlonych putt, odnajdujemy w obrazie innego malarza neapolitańskiego Fedele Fischettiego (1734-1789), zatytułowanym „Gloria św. Januarego”, znajdującym się dziś w Muzeum Pałacu Królewskiego w Neapolu.
 
Oprac. Marian Gucwa