Pan Jezus w Ogrójcu Marianna Wiśnios (1909-1996)

Rataje 1980
Sygnatura na odwrocie, odręczna ciemną kredką: Wiśnio Maia
Obraz na białym kartonie w technice mieszanej (ołówek, kredka, akwarela)
68,5 x 70,5 cm
Nr inw. MNKi/E/5332

Spośród plastycznych wyobrażeń ilustrujących ziemski żywot Chrystusa najczęściej i najchętniej podejmowane są dwa kluczowe wydarzenia – Boże Narodzenie i Męka Pańska. Wyjątkowo bogata jest ikonografia Wielkiego Tygodnia. Cykl przedstawień pasyjnych rozpoczyna scena uroczystego wjazdu Chrystusa do Jerozolimy – jedyne radosne i triumfalne wydarzenie tego okresu. Bogatą ikonografię posiada Ostatnia Wieczerza, znana z przekazów ewangelicznych i spopularyzowana w twórczości plastycznej. Kolejna scena, zgodna z chronologią zdarzeń, to Modlitwa w Ogrójcu (ogrodzie Getsemani), podczas której Chrystus przeżywa już swoją mękę – duchowe zmaganie ze słabością ludzkiej natury. Wiedział, że za chwilę zostanie pojmany i skazany na śmierć. Ojcze, jeśli chcesz, zabierz ode Mnie ten kielich. Wszakże nie moja wola, lecz Twoja niech się stanie! (Łk 22,42) – tak modlił się Zbawiciel. Od pojmania w Ogrójcu zaczyna się właściwa Pasja – historia Jego męki.
W sztuce ludowej męczeństwo Pana Jezusa ilustrowane jest poprzez wizerunki wyjęte z szerszego kontekstu. Ze sceny, w której staje przed Piłatem, artystów interesuje głównie budząca współczucie postać cierpiącego Chrystusa: spętanego, przywiązanego do słupa, biczowanego i cierniem ukoronowanego. Kulminacyjnym wydarzeniem Pasji jest Ukrzyżowanie, wizerunek rozpowszechniony w sztuce chrześcijańskiej i dominujący w ludowej twórczości plastycznej. Sceny pasyjne, zawsze głęboko przeżywane, malowała w rozlicznych wariantach Marianna Wiśnios, samorodna malarka z Rataj. Wśród malowideł tej autorki odmienną, ale spójną poetyką wyróżniają się prace ilustrujące modlitwę w Ogrójcu, opatrzone autorskimi tytułami: Chrystus w Ogrodzie Oliwnym, Anioł podający kielich Jezusowi, Chrystus kuszony na Górze i Pan Jezus w Ogrójcu. W scenerii ogrodu oliwnego – centralnie, na tle partii nieba z trzema drzewami, u stóp wysokiej góry – klęczy Chrystus zwrócony w lewą stronę. Odziany jest w długą do ziemi suknię i rdzawy płaszcz przerzucony przez prawe ramię. Promieniujące ciepłem oblicze Zbawiciela opracowała artystka zgodnie z własnym ideałem boskiego piękna, ukształtowanym na ikonografii dewocyjnej. Prawą ręką trzyma złożoną na piersiach, lewą wskazuje na umieszczonych poniżej trzech apostołów o pomniejszonych sylwetkach: Jakuba Starszego, Jana i Piotra, którym, zgodnie z zapisem ewangelicznym, nakazał wcześniej, by wraz z nim czuwali; oni jednak trzykrotnie zasnęli.
W lewym górnym narożu obrazu, na wyniosłej górze – klęczą, jeden za drugim, trzej aniołowie w barwnych sukienkach. Ludowe anioły, wszechobecne w twórczości tej artystki są uosobieniem dobra i opiekuńczości. W scenach pasyjnych chronią Chrystusa przed zakusami szatana, pocieszają go w cierpieniu, opłakują i adorują u stóp krzyża oraz czuwają przy nim w grobie. Na prezentowanym obrazie, w Ogrodzie Oliwnym, ukazani są z symbolami męki: kielichem, koroną cierniową i krzyżem. Namalowane w tle drzewa mają uproszczony, stylizowany rysunek, podobnie jak pagór uformowany z falistych wzniesień wyodrębnionych grubym konturem kredki. Kompozycja posiada duże walory dekoracyjne, z podziałem diagonalnym, rzadko u artystki występującym. Ilustracyjny charakter sceny wzbogaca plastyczna wyobraźnia artystki – malarski pejzaż i osobisty, szczery przekaz treści ewangelii. Obraz ten prezentowany jest na wystawie edukacyjnej, czynnej do 10 kwietnia w Sali Ekonomskiej Pałacu, na parterze.

Opracowała: Janina Skotnicka