Boże Narodzenie

Boże Narodzenie

Przedstawienia ukazujące scenę narodzenia Jezusa należą do jednych z najstarszych i zarazem najczęstszych motywów w malarstwie i w rzeźbie. Pierwsze wyobrażenia pochodzące z IV stulecia są bardzo oszczędne w formie i odnoszą się do proroctwa zawartego w Księdze Izajasza (później artyści sięgali do opisów z ewangelii św. Mateusza i św. Łukasza oraz zapisów apokryficznych).

Początkowo artyści ukazywali Dzieciątko samo w ciemnej grocie, niekiedy towarzyszyły mu zwierzęta – wół i osioł. Dopiero później pojawiają się: Matka Boska, św. Józef, aniołowie, pasterze i inne postacie. W średniowieczu funkcjonowały dwa typy przedstawiania Bożego Narodzenia – wschodni i zachodni. Kanon wschodni, który rozprzestrzenił się w całej Europie, ukazywał Dzieciątko w żłóbku oraz siedzącą lub leżącą Marię, a Święty Józef umieszczony był zwykle nieco z boku.  Podstawową różnicą między ikonografią wschodnią i zachodnią jest przeniesienie sceny narodzenia z groty do szopy lub stajenki. W Polsce sceny narodzin Chrystusa pojawiły się już w średniowieczu. Były to ilustracje do rękopiśmiennych ksiąg liturgicznych. Jednym z najstarszych przykładów sceny Bożego Narodzenia w polskim malarstwie jest gotycki „Poliptyk” Mistrza z Gościszowie i z nieco późniejszego okresu miniatury Stanisława Samostrzelnika.

Rzeźba Boże Narodzenie Grzegorza Króla wykonana została z drewna lipowego w formie tryptyku – część główna to tzw. szafa i dwa ruchome skrzydła boczne. W części środkowej na tle stajenki artysta ukazał Świętą Rodzinę:  Marię, Józefa i Dzieciątko Jezus. Pośrodku kompozycji tuż nad żłóbkiem widzimy głowę osiołka, co jest zgodne z opisami apokryficznymi - możemy na nim przeczytać, że w stajni betlejemskiej przy żłóbku były zwierzęta: wół i osioł, oddechem ogrzewające Niemowlę. Stąd też w myśleniu symbolicznym ludu polskiego zwierzęta te stały się błogosławione.

W prawym i lewym skrzydle bocznym tryptyku ukazani są pastuszkowie z owieczkami

Po zamknięciu tryptyku - na skrzydłach bocznych - widzimy granatowe niebo usiane drobnymi gwiazdkami oraz palmy w kolorze czarnym. 

Grzegorz Król

Urodził się 27 stycznia 1953 r. we wsi Olszówka w powiecie koneckim. Wykształcenie podstawowe, stolarz. Rzeźbi w drewnie od 1967 roku. Twórca o dużej wyobraźni i wrażliwości. Debiutował w 1973 roku w konkursie „Mikołaj Kopernik w rzeźbie ludowej” w Toruniu. Wypowiada się w rzeźbie pełnej, reliefie o tematyce sakralnej i świeckiej. Formy rzeźbiarskie od skromnych rozmiarów po monumentalne opracowuje w litym klocu drewna. Do Stowarzyszenia Twórców ludowych przyjęty w 1987 roku. W 2005 roku otrzymał stypendium ministra kultury, również laureat nagrody im. Władysława Hasiora.
Rzeźby w zbiorach m.in.: Muzeum Narodowego w Kielcach, Izby Regionalnej WDK w Kielcach, Muzeum Wsi Kieleckiej, Muzeum Regionalnego w Pińczowie, Muzeum Etnograficznego w Białymstoku, Krakowie, Toruniu, Muzeum Sztuki Ludowej w Otrębusach.

Tryptyk Grzegorza Króla ukazujący Boże Narodzenie został zakupiony przez Muzeum Narodowe w Kielcach od artysty w 2016 r. Obecnie praca prezentowana jest na wystawie czasowej Boże Narodzenie w plastyce ludowej, która udostępniona jest dla zwiedzających w Dawnym Pałacu Biskupów Krakowskich do 24 lutego 2017 r. 

Oprac. Anna Latos-Paryska

Bibliografia:

Nowy leksykon sztuki chrześcijańskiej, redaktor naczelny wydania polskiego Marta Pieniążek-Samek, Wydawnictwo Jedność, Kielce 2013