Grafika - Stefan Czarniecki

Grafika – Stefan Czarniecki (1599–1665)
Wydawnictwo „Gustav W. Seitz. Wandsbeck”, 1879
według akwareli Juliusza Kossaka (1824–1899)
chromolitografia, papier, 44,7 x 37,4 cm
MNKi/GR/111

Grafika należy do cyklu czterech portretów konnych i przedstawia, obok innych bohaterów narodowych, jak Jan III Sobieski, Tadeusz Kościuszko i książę Józef Poniatowski, cieszącego się sławą dowódcę wojskowego – Stefana Czarnieckiego. Ukazany on został w trakcie, utrwalonej później w hymnie narodowym, przeprawy przez cieśninę morską, która miała miejsce 14 grudnia 1658 roku podczas kampanii duńskiej skierowanej przeciwko Szwedom. Wojska polskie uczestniczyły w niej wspólnie z armią cesarską i brandenburską. Surową, zimową scenerię podkreśla oblodzona ziemia, woda i niebo w odcieniach błękitu, szarości i bieli. Najmocniejszy akcent stanowi sylwetka konia Stefana Czarnieckiego o zróżnicowanej maści, od której według tradycji pochodziła jego nazwa „tarant”. Portret przedstawia wodza na czele zwartej grupy jazdy, siedzącego w siodle i wskazującego ręką, w której trzyma czapkę, na rozciągającą się przed nimi otwartą powierzchnię wody oddzielonej od brzegu lodem. W oddali widać barki żaglowe, którymi przetransportowano większość wojska zajmującego wyspę Als. Sforsowanie wpław cieśniny morskiej przez dywizję Czarnieckiego opisał w swoim pamiętniku uczestnik tych wydarzeń Jan Chryzostom Pasek. Graficzna reprodukcja akwareli Juliusza Kossaka powstała z inicjatywy samego autora pierwowzoru we współpracy z krakowską firmą „Kutrzeba i Murczyński”. Wykonanie barwnych odbitek całego cyklu zlecono niemieckiemu wydawnictwu Gustawa Wilhelma Seitza (1826–1900) z Wandsbek koło Hamburga, specjalizującemu się w technice chromolitografii. O tym wydarzeniu informowała na bieżąco współczesna prasa krakowska. W dzienniku „Czas” z 12 grudnia 1879 roku znalazło się ogłoszenie zachęcające do zakupienia gotowych odbitek w cenie 20 złotych reńskich za zestaw czterech konnych portretów bohaterów narodowych, cena pojedynczego egzemplarza wynosiła 6 złotych reńskich. W następnym roku zainteresowanie pracami Juliusza Kossaka dotarło do innych zaborów, o czym świadczy ogłoszenie w „Gazecie Warszawskiej” z 27 kwietnia 1880 roku, oferujące sprzedaż reprodukcji tego samego cyklu akwarel w księgarni Józefa Ungera. Barwną litografię z portretem Stefana Czarnieckiego można obejrzeć obok innych prac prezentowanych aktualnie na wystawie „Grafika dziejów” w Pałacyku Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku.

Opracował: Marian Gucwa

Bibliografia

1. Jan Chryzostom Pasek, Pamiętniki, wyd. 5, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1979
2. Jarosław Godlewski, Litografia barwna „Stefan Czarniecki na wyspie Alsen”, źródło: www.muzeumwp.pl