Stanisław Witkiewicz, Henryk Sienkiewicz w puszczy kaktusowej

W 1876 roku Henryk Sienkiewicz wyruszył do Ameryki w swoją pierwszą pozaeuropejską podróż. Był korespondentem Gazety Polskiej, stąd owocem jego dwuletniej wyprawy stały się m.in. Listy z podróży do Ameryki publikowane na łamach gazety od lutego 1876 do grudnia 1878. Dzięki temu autora Humoresek z teki Worszyłły było stać na opłacenie niemałych kosztów podróży. Forma książkowa Listów ukazała się w 1880 roku.

Wyprawy za ocean nie były wówczas zbyt powszechne. Człowiek, który wyjeżdża do Ameryki, jest jeszcze u nas rzadkością. Wyobrażam sobie nawet, że po powrocie, w powiecie łukowskim, z którym łączą mnie liczne stosunki, przynajmniej przez miesiąc będą mnie uważać za rodzaj powiatowego Ferdynanda Korteza – pisał Sienkiewicz.

Pomysł podróży do Ameryki zrodził się podczas słynnych wtorkowych spotkań w salonie Heleny Modrzejewskiej, które gromadziły środowisko literacko-artystyczne Warszawy. Bywali tam, oprócz Sienkiewicza, m.in. Stanisław Witkiewicz, Józef Chełmoński, Adam Chmielowski, Władysław Żeleński, Julian Sypniewski i Łucjan Paprocki. Przedsięwzięcie było niezwykle śmiałe. Grupa przyjaciół planowała założenie czegoś w rodzaju polskiej kolonii w Ameryce. W tym celu należało zakupić farmę. Sienkiewicz był wielkim entuzjastą pomysłu, toteż, mimo wycofania się części uczestników, ruszył za ocean jako pierwszy. Szybko okazało się, że zarówno jemu, jak i przybyłym w późniejszym czasie przyjaciołom, w tym Modrzejewskiej i jej mężowi Karolowi Chłapowskiemu, daleko do amerykańskich farmerów. Projekt upadł. W Ameryce pozostała tylko Modrzejewska, która wkrótce zrobiła światową karierę, oraz Sienkiewicz. Większość czasu pisarz spędził w Kalifornii, zwiedzał, polował, poznawał ciekawych ludzi, znajdując przy tym wiele inspiracji do swojej twórczości. Pod wpływem podróży napisał m.in. Komedię z pomyłek (1878), Przez stepy (1879), Za chlebem (1880), W krainie złota (1881), Latarnika (1881), Wspomnienie z Maripozy (1882) oraz Sachem (1883). 

W zbiorach Pałacyku Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku zachował się obraz zatytułowany Henryk Sienkiewicz w puszczy kaktusowej, upamiętniający ten niezwykły okres w życiu autora Trylogii. Twórcą akwareli jest Stanisław Witkiewicz. Dzieło wchodzi w skład cyklu szkiców amerykańskich, które malarz podarował swoim przyjaciołom, Marii z Szetkiewiczów i Henrykowi Sienkiewiczom w prezencie ślubnym. Los pozostałych obrazów cyklu (Polowanie na bawoły, Nad strumieniem: walka niedźwiedzia z bykiem, Canion i Tygrys), nie jest znany.

Akwarela, zdobiąca obecnie oblęgorecki gabinet noblisty, przedstawia Sienkiewicza stojącego wśród kaktusów. W rękach trzyma strzelbę z opuszczoną lufą. Ubrany jest w strój trapera – czerwoną bluzę oraz spodnie wpuszczone w wysokie buty, na głowie ma kapelusz z płócienną białą wypustką. Jego pierś przepasana jest skórzanym pasem, do którego przytroczony jest pęk upolowanego ptactwa, z kolei za pasem spodni widać dwa pistolety lub noże. Tło kompozycji stanowią zielono-szare kaktusy z żółtymi kwiatami.

Bibliografia:

Kowalska-Lasek A., Pałacyk Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku. Katalog zbiorów, Kielce 2016.

Krzyżanowski J., Henryk Sienkiewicz. Kalendarz życia i twórczości, oprac. M. Bokszczanin, Warszawa 2012.

Peszkowski Z.J., Sienkiewicz w Ameryce, Warszawa 2006.

Sienkiewicz H., Listy z podróży do Ameryki, Warszawa 1986.

Oprac. Łukasz Wojtczak