Księga Złota Miasta Kielc

Robert Jahoda (1862–1947)
Polska, Kraków, Kielce, 1937
papier czerpany, skóra, brąz, srebro
druk, rękopis
wym. 49 x 39 cm
MNKi/H/411

Z okazji Roku Józefa Piłsudskiego prezentujemy jeden z najcenniejszych obiektów znajdujących się w kolekcji historycznej Muzeum Narodowego w Kielcach. Księga Złota Miasta Kielc to księga pamiątkowa ufundowana przez Radę Miasta z okazji przyjazdu do Kielc marszałka Edwarda Śmigłego-Rydza 16 października 1937 roku. Była również dowodem pamięci i jednym z elementów kultywowania legionowej tradycji Kielc. Zawiera druki związane z historią czynu legionowego, teksty honorowych obywatelstw oraz autografy osobistości życia publicznego złożone w latach 1937–1939.

Księgę otwiera wyjątek z rozkazu komendanta Józefa Piłsudskiego wydanego do żołnierzy 22 sierpnia 1914 roku w Kielcach. Dalej następuje wyciąg z protokołu posiedzenia Kieleckiej Rady Miejskiej z dnia 20 października 1921 roku o nadaniu godności Pierwszego Obywatela Honorowego gminy miasta Kielc Naczelnikowi Państwa Józefowi Piłsudskiemu oraz następny wyciąg z protokołu posiedzenia Rady z tego samego dnia, zawierający tekst przemówienia Józefa Piłsudskiego po otrzymaniu dyplomu honorowego obywatelstwa Kielc.

W tej samej formule odnotowujemy kolejny wyciąg z protokołu posiedzenia Rady Miejskiej z dnia 10 listopada 1936 roku, który dotyczy nadania obywatelstwa honorowego gminy miasta Kielc Generalnemu Inspektorowi Sił Zbrojnych Marszałkowi Polski Edwardowi Śmigłemu-Rydzowi oraz informacji o delegacji, która wręczyła Śmigłemu-Rydzowi dyplom honorowego obywatelstwa w Generalnym Inspektoracie Sił Zbrojnych w Warszawie w dniu 12 lutego 1937 roku. W skład delegacji wchodzili: prezydent Stefan Artwiński oraz radni Ludwik Lubas, Jan Kluźniak i Leon Krupski.

Kolejny zapis dotyczy powitania Edwarda Śmigłego-Rydza w Kielcach z okazji uroczystości poświęcenia sztandaru 2 Pułku Artylerii Lekkiej Legionów oraz wręczenia marszałkowi dyplomów obywatelstwa honorowego miast i gmin wiejskich województwa kieleckiego w dniu 16 października 1937 roku. Wówczas też, podczas uroczystej sesji Rady Miasta, po raz pierwszy Księga Złota Miasta Kielc była eksponowana publicznie, a Edward Rydz-Śmigły złożył w niej swój autograf.

Karta z podpisem Rydza-Śmigłego rozpoczyna drugą część Księgi, w której zamieszczono również autografy: generała broni Kazimierza Sosnkowskiego, ministra Juliusza Ulrycha, wojewody kieleckiego Władysława Dziadosza – pomysłodawcy powstania Sanktuarium Marszałka Józefa Piłsudskiego w pałacu kieleckim – ówczesnej siedzibie Urzędu Wojewódzkiego – złożone 2 października 1938 roku, w dniu otwarcia Sanktuarium oraz odsłonięcia Pomnika Czynu Legionowego.
Na kolejnej z kart widnieje autograf ministra Mariana Zyndram-Kościałkowskiego z dnia 28 kwietnia 1939 roku.

W dalszej kolejności znajdują się puste karty przeznaczone na wpisy obywateli honorowych miasta Kielc, członków rządu, wojewodów kieleckich, prezydentów, wiceprezydentów, ławników, członków Rady Miejskiej, legionistów i peowiaków. Wyjątkiem jest autograf Władysława Kosterskiego-Spalskiego, który nie został opatrzony datą. W narożu jednej z kart widnieje również odręczny wpis niebieskim atramentem: Zarząd Okręgu Stołecznego Związku Legionistów Tadeusz Hamuliński 2 X 938.

Zgodnie z poleceniem prezydenta Stefana Artwińskiego Księga miała być przechowywana w skarbcu i udostępniania wyłącznie podczas wyjątkowych uroczystości. Jej losy wojenne oraz powojenne, do czasu, gdy w roku 1966 trafiła do zbiorów muzealnych, pozostają nieznane. Przypuszcza się, że mogła zostać przechowana przez byłego ławnika Rady Miasta, a po wojnie pracownika Muzeum Świętokrzyskiego, wspomnianego wyżej Władysława Kosterskiego-Spalskiego.

Księga Złota Miasta Kielc została zaprojektowana przez Roberta Jahodę, krakowskiego introligatora, autora artystycznych opraw wydawniczych. Na oprawie skórzanej w kolorze bordo umieszczono tłoczone liście laurowe w układzie kwadratów, a w centrum tłoczony i złocony herb miasta Kielc oraz napis KSIĘGA / ZŁOTA / MIASTA / KIELC. W narożach znajdują się cztery odznaki I Brygady Legionów Polskich „Za Wierną Służbę”. Księga zawiera 152 karty papieru czerpanego oraz wklejki. Karty z autografami ujęte są ramkami graficznymi, w nagłówkach których widnieją ozdobne wyobrażenia symboli państwowych i legionowych. Wewnątrz oprawa została podklejona wklejką malowaną według szablonu projektu krakowskiego artysty Henryka Starzyńskiego. Tylną oprawę zdobi pięć odznak I Brygady
„Za Wierną Służbę”. Całość jest zamykana okuciem w kształcie orła bez korony, utrzymanym w stylistyce lat 30. XX w.

Księga Złota Miasta Kielc eksponowana jest na wystawie stałej w Sanktuarium Marszałka Józefa Piłsudskiego w Dawnym Pałacu Biskupów Krakowskich, oddziale Muzeum Narodowego w Kielcach.

Oprac. Paweł Grzesik

Bibliografia:
Główka J., Rada Artystyczno-Konserwatorska miasta Kielc 1935–1939, „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach” 1998, t. 19.
Michalska-Bracha L., Muzea Kielecczyzny. Zapraszają… Muzeum Narodowe w Kielcach, „Ikar” 1993, nr 3.
Lewicka A., Dział Historii, „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach” 2009, t. 24.