Model samochodu osobowego CWS T-1

Polska, 1994
Żywica epoksydowa, plastik, metal
skala 1:43
MNKi/Mat/G/3000

Zawdzięczający swoją nazwę Centralnym Warsztatom Samochodowym w Warszawie, CWS T-1 był pierwszym całkowicie polskim samochodem osobowym produkowanym seryjnie. Konstruktor pojazdu, inż. Tadeusz Tański (1892–1941), absolwent paryskiej Szkoły Elektrycznej, zaczynał swoją karierę od tworzenia sprężarek i silników lotniczych dla firm angielskich i francuskich. W roku 1916, mając zaledwie 23 lata, skonstruował największy ówczesny silnik lotniczy o mocy 520 KM.

Po powrocie do ojczyzny w 1919 roku wsławił się zaprojektowaniem samochodu pancernego Ford FT-B, którego kilkanaście egzemplarzy wzięło udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Już wtedy zamiarem Tańskiego była budowa pojazdów osobowych. Marzenie to udało mu się ziścić, gdy w 1922 roku został zaproszony do pracy w CWS przez dyrektora firmy Kazimierza Meÿera (1884–1944). Tański został wówczas głównym konstruktorem w zespole, w skład którego wchodzili także inżynierowie: T. Paszewski (konstruktor nadwozia), R. Gabeau i W. Mrajski.

Prace nad samochodem rozpoczęto od silnika. Cechowała go nowatorska konstrukcja wykorzystująca blok ze stopu aluminiowo-krzemowego i wymienne żeliwne tuleje cylindryczne. W 1925 roku dwa prototypowe egzemplarze CWS T-1 wzięły udział w Rajdzie Automobilklubu Polski demonstrując zaskakującą niezawodność. Produkcję egzemplarzy seryjnych uruchomiono dwa lata później. Jednym z pierwszych, którzy zamówili pojazd był prezydent Ignacy Mościcki. 

Konstrukcja samochodu była bardzo solidnie wykonana, co umożliwiało jazdę nawet po drodze o złej nawierzchni. Wyjątkową cechą samochodu było to, że wymagał tylko jednego rodzaju klucza (M10) do obsługi wszystkich śrub i nakrętek. Było to podyktowane częstymi brakami narzędzi w ówczesnych warsztatach mechanicznych.

Powstało kilka typów nadwozia CWSa. Były to: torpedo, kareta, berlina, fałszywy kabriolet, pick-up i furgonetka. Ponadto istniały wersje przystosowane dla wojska, m.in. sanitarka. Wszystkie oparte były na konstrukcji drewniano-stalowej. Produkcja prowadzona była w seriach po kilkadziesiąt egzemplarzy. Ogółem wyprodukowano około 800 samochodów. Niestety, popularność tańszych produkowanych w Polsce samochodów marek zagranicznych przyczyniła się do zaprzestania produkcji CWSa w roku 1931. Ostatnim gwoździem do trumny okazało się podpisanie przez polski rząd umowy z firmą Fiat. Jednym z jej warunków było zaprzestanie produkcji pojazdów konkurencyjnych dla Fiata 508.

Prezentowaną miniaturę CWS T-1 wykonał w 1994 roku Sławoj Gwiazdowski (1927–2009), warszawski pionier kolekcjonerstwa modeli pojazdów. Praca nad zbudowanym od podstaw modelem zajęła około 300 godzin. Efekt wzbudził sensację w prasie modelarskiej ze względu na dużą liczbę części (ok. 150), co zaowocowało niezwykle dokładnym odwzorowaniem detali oryginalnego pojazdu. Pomimo ciągłego rozwoju modelarstwa, samodzielne dzieło Gwiazdowskiego nawet dzisiaj nie ustępuje wyrobom profesjonalnych wytwórni. Model wchodzi w skład liczącego 3532 obiekty zbioru podarowanego przez kolekcjonera Muzeum Narodowemu w Kielcach.

Oprac. Michał Biłejszys

Bibligrafia:

1. Donatorzy Muzeum Narodowego w Kielcach, Kielce 2008.
2. Fura K., Czar starych aut. Modele pojazdów Sławoja Gwiazdowskiego ze zbiorów Muzeum Narodowego w Kielcach, Kielce 2011.
3. Podbielski Z., Wielka encyklopedia wytwórni samochodów. A-D, Łódź 1992.
4. Rychter W., Dzieje samochodu, Warszawa 1983.