Królewna Darjabaru w mocy korsarza

Józef Marian Deskur (1861–1915)
1899
sygn. l.d.r.: JDeskur 1899
tusz, piórko
wys. 96, szer. 66 cm
MNKi/S/776

W 1901 roku Józef Deskur podarował Henrykowi Sienkiewiczowi dwanaście obrazów z cyklu „Tysiąc nocy i jedna”. Rok później prace trafiły do nowego domu pisarza w Oblęgorku. Na archiwalnych fotografiach z tamtego okresu zdobią one ściany jadalni. Obecnie w zbiorach muzeum znajduje się pięć obrazów z tego cyklu.

W podzięce za dar, 26 czerwca 1901 roku autor Trylogii napisał do malarza:
„Wróciwszy po dłuższym pobycie za granicą do Warszawy znalazłem w mieszkaniu mym 12 obrazów ilustrujących opowiadania z „Tysiąca i jednej nocy”. Nie umiem Szanownemu Panu wypowiedzieć, jaką mi sprawił radość ten wielki dar nie tylko jako dowód uznania dla mojej pracy pisarskiej, ale i jako znakomite dzieło sztuki. Nie zdarzyło mi się dotychczas widzieć obrazów ilustrujących Wschód wykonanych z takim poczuciem i zrozumieniem tego tak odrębnego świata, z taką bajeczną fantazją, a zarazem biegłością artystyczną […].”

Józef Deskur urodził się w 1861 roku w Warszawie. Studiował na Akademii Sztuk Pięknych w Monachium i Académie Julian – prywatnej szkole malarskiej, założonej w 1860 roku w Paryżu przez Rodolphe'a Juliana. Po studiach tworzył w swoim majątku w Sancygniowie. Wykonał szereg ilustracji, m.in. cykle: Sfinks, Wojna oraz ilustracje do Bajek tysiąca i jednej nocy. Malował obrazy olejne, głównie portrety. Projektował elementy małej architektury oraz meble.

Księga tysiąca i jednej nocy znana również jako Baśnie z tysiąca i jednej nocy lub Tysiąc i jedna noc stanowi zbiór około 300 baśni, podań, legend, anegdot i opowieści zamkniętych w kompozycyjną ramę legendy o sułtanie Szachrijarze i jego żonie Szeherezadzie. Pochodzą z IX–X wieku i są zaliczane do arcydzieł literatury światowej. Treść opiera się na dawnych opowieściach arabskich, legendach staroindyjskich, epopejach perskich, starożytnych przypowieściach babilońsko-asyryjskich. Baśnie są odbiciem wyobrażeń prostych ludzi na temat życia sfer wyższych.

Prezentowany obraz pt. Królewna Darjabaru w mocy korsarza stanowi ilustrację do Opowiadania księżniczki z Darjabaru z Opowieści o Chudadadzie i jego braciach. Przedstawia pojmaną księżniczkę i pilnującego ją korsarza, stojących na dziobie pirackiego statku, na tle żagli. Korsarz wiezie kobietę do Kairu, by tam podarować ją przyjacielowi. Księżniczka jest częściowo obnażona, co dowodzi, że ma już status niewolnicy, gdyż w myśl obyczaju, tylko one mogły pokazywać się półnagie. Na głowie ma chustę z gazy zdobioną sznurami pereł, zasłaniającą część twarzy. Jej wzrok skierowany jest w stronę morza. Do burty statku przywiązanych jest pięć odciętych głów, należących do towarzyszy korsarza, którzy polegli w walce o księżniczkę.

Na dziobie statku znajduje się galion w kształcie głowy byka. Burtę zaś zdobi płaskorzeźba przedstawiająca byki pojone przez brodatych mężczyzn. Jest to kopia akadyjskiej pieczęci z wyobrażeniem Gilgamesza pojącego byka (kolekcja Clercq, Paryż), co dowodzi ogromnej wiedzy artysty. Powyżej widnieje prostokątna tabliczka z inskrypcją naśladującą pismo sumero-akadyjskie, na której twórca umieścił 6-cio ramienną gwiazdę – symbol masoński.

Bibliografia:

Gorzelak M., Józef Deskur (1861–1915). Fantazji tysiąc i jedna, Kielce 2001.
Kowalska-Lasek A., Pałacyk Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku. Katalog zbiorów, Kielce 2016.