Hortus Sanitatis

[H]ortus Sanitatis : De Herbis et Plantis. De Avibus et Volatilibus. De Animalibus et Reptilibus. De Piscibus et Natatilibus. De Lapidibus et in terre venis nascentibus. De Urinis et earum generibus. Tabula insuper medicinalis de omnibus iis: guae in singulis tractatibus continentur.
Venetiis: per Bernardinum Benalium, 1536 – [360] k., il. drzewor.
Wym. 29 x 21 cm
MNKi/MBM/19871

 

Autorem starodruku jest prawdopodobnie Johann Wonnecke von Caub (1430–1503/4?), niemiecki lekarz i botanik. W Hortus Sanitatis (Ogrodzie zdrowia) zebrał wiadomości dotyczące właściwości leczniczych roślin i  środków pochodzenia mineralnego oraz zwierzęcego. Zawarł również informacje na temat moczu i jego badania w celu diagnozowania chorób.

 Hortus Sanitatis dzieli się na kilka traktatów:

  • De herbis et plantis – dotyczy roślin i ich właściwości leczniczych,
  • De animalibus et reptilibus – odnosi się do zwierząt lądowych i gadów,
  • De avibus – zajmuje się ptakami jak również zwierzętami latającymi (nietoperzami i owadami),
  • De piscibus et natatilibus –  traktuje o rybach i innych zwierzętach wodnych,
  • De lapidibus – mówi o kamieniach,
  • De urinis et earum generibus – o moczu i jego rodzajach.

Pierwsze wydanie Ogrodu miało miejsce w Mainz (Moguncji) w Niemczech w 1485 roku i nosiło niemiecki tytuł Gart der Gesundheit. Dzieło przetłumaczone na język łaciński  (Hortus sanitatis)  ukazało soę w 1491 roku pod redakcją Jacoba von Meydenbacha. Książka była często wznawiana, gdyż cieszyła się dużym powodzeniem wśród lekarzy i botaników. Wzorowały się na nim również polskie herbarze, które ukazały się w XVI wieku (autorstwa Stefana Falimirza, Hieronima Spiczyńskiego i Marcina Siennika).

Na stronie tytułowej egzemplarza znajdującego się w Muzeum widnieje odręczny wpis  dotyczący autora tłumaczenia traktatu Galena De facile acquisibilibus, który został umieszczony na końcu dzieła:

„Nicolai de Regio Calabrię ut habe[mus] fin[is] lib[er] Galeni de facile acquisibilibus”

[Mikołaj z Kalabri na końcu tej księgi zawarty jest traktat Galena De facile acquisibilibus]

Warto zauważyć, że Claudius Galenus (ur. ok. 130, zm. 200 n.e.) to jeden z najwybitniejszych  rzymskich lekarzy greckiego pochodzenia, który wywarł ogromny wpływ na rozwój nauk medycznych w starożytności.

Na stronie verso karty tytułowej znajduje się drzeworyt przedstawiający autora  Ogrodu zdrowia, przekazującego wydawnictwo (prawdopodobnie) panującemu regentowi.

Tekst  jest bogato ilustrowany drzeworytami z wizerunkami zwierząt i roślin.

 

Egzemplarz  ze zbiorów Biblioteki Muzealnej został wydany przez Bernardino Benali lub Benaglio (1458–po 1543), włoskiego typografa. Według stopki redakcyjnej wydanie oparto o wcześniejsze, pochodzące z 1511 roku z Wenecji. W tym czasie regentem panującym był Leonardo Lauredano (Loredano lub Loredan) (1436–1521)  – doża Wenecji od 2 listopada 1501 do 21 czerwca 1521.

Opracowała: Bogusława Skrzypczak

Tłumaczenia z języka łacińskiego: Justyna Dziadek

Literatura

  1. Wdowiak L., Piększydła propagowane w polskich herbarzach wydanych w XVI wieku, „Pomeranian Journal of Life Sciences” 2017, nr 63 (3), s. 52–60.
  2. biologie-seite.de/Biologie/Johann_Wonnecke_von_Kaub
  3. deutsche-biographie.de/sfz9044.html

 

 

 

Powrót