Obiekt tygodnia
Kolczuga i misiurka
Polska, XVII w.
stal, kucie, nitowanie
wys. 72 cm (kolczuga); 45 cm (misiurka)
MNKi/B/69/1–2
Kolczuga to rodzaj miękkiego pancerza w postaci tuniki wykonanej z przeplatających się metalowych perścieni. Wynalezienie tej formy uzbrojenia ochronnego przypisuje się Celtom, którzy mieli używać kolczug już w V wieku p.n.e. Znali ją także starożytni Rzymianie, nazywając Lorica Hamata. Na Bliskim Wschodzie z tego typu zbroi korzystali Persowie. Wzrost popularności kolczugi nastąpił w średniowieczu. Stosowano wówczas także kolcze nogawice i kaptury.
Istniały różne metody wytwarzania kolczugi. Średniowieczne wyroby europejskie powstawały z żelaznych kółek – łączonych zazwyczaj w ten sposób, że każde przeplatało się z czterema sąsiednimi.
Kółka były wykonane z ciętego i zwiniętego stalowego drutu. Lekko rozpłaszczone końce nakładano na siebie i łączono nitem lub zgrzewano. W kolczugach najwyższej jakości stosowano czasem dwa nity przy pojedynczym pierścieniu, podczas gdy w wyrobach najniższej jakości zdarzało się, że pierścienie łączone były na styk.
W Polsce kolczug używali już wojowie z drużyny książęcej Mieszka I, a jej popularność trwała przez kolejne stulecia, czemu towarzyszyła mnogość powstałych typów. Od XIII wieku zaczęto stosować coraz liczniejsze elementy płytowe. Doprowadziło to z czasem do wykształcenia się zbroi płytowej, której popularność w XV wieku przyćmiła kolczugę.
Ze względu na wpływy Wschodu na polską wojskowość doby sarmackiej, kolczuga przeżyła prawdziwy renesans. Używano jej powszechnie w chorągwiach jazdy pancernej razem z misiurką, czyli rodzajem hełmu wykonanego z blaszanego denka oraz czepca z kolczej plecionki. Komplet, na który składają się kolczuga i misiurka, należące zapewne do pancernego, znajduje się w kolekcji militariów Działu Historii Muzeum Narodowego w Kielcach.
Oprac. Michał Biłejszys
Bibliografia:
- Gradowski M., Żygulski Z. jun., Słownik uzbrojenia historycznego, Warszawa 2000.
- Kwaśniewicz W., Leksykon dawnego uzbrojenia ochronnego, Warszawa 2005.
- Żygulski Z. jun., Broń w dawnej Polsce na tle uzbrojenia Europy i Bliskiego Wschodu, Warszawa 1982.
