Znak Dowódcy Okrętu ORP Garland

Znak dowódcy okrętu to flaga, którą umieszcza się na topie głównego masztu okrętu wojennego dowodzonego przez oficera w stopniu nieuprawniającym do stosowania flagi rangowej, zarezerwowanej dla admirała, admirała floty, wiceadmirała i kontradmirała. Znak ten wywodzi się z flag wiatrowych używanych dawniej do ułatwiania manewrów żaglowcom albo od proporczyków rycerskich umieszczanych na maszcie, gdy na okręcie znajdował się feudał. Polski znak dowódcy zatwierdzono w 1919 roku, nadając mu formę dwubarwnej, biało-czerwonej wstęgi z krzyżem kawalerskim, co stanowi nawiązanie do proporczyków husarskich. Przez marynarzy ten typ flagi często nazywany jest „batem” ze względu na długość i ruchy, jakie wykonuje na wietrze.  

Znak dowódcy okrętu ORP Garland, znajdujący się w kolekcji militariów Działu Historii Muzeum Narodowego w Kielcach, pochodzi z daru Ireny Ney-Bigo, córki gen. Juliusza Zulaufa (1891–1943).

ORP Garland był brytyjskim niszczycielem zwodowanym w 1935 roku. Nosił tę nazwę, oznaczającą słowo wieniec, jako piętnasty lub szesnasty okręt w historii. Pierwszy Garland pojawia się już w źródłach XIII-wiecznych, więc uznaje się, że to najstarsza znana nazwa okrętu brytyjskiego.

Okręt przekazano Polskiej Marynarce Wojennej 3 maja 1940 r. na Malcie, gdzie przeszedł wcześniej remont po przedwczesnej eksplozji własnej bomby głębinowej.  

Służba ORP Garland polegała głównie na eskortowaniu konwojów i misjach patrolowych na Atlantyku i Morzu Śródziemnym. Podczas wojny okręt miał kolejno pięciu dowódców i przepłynął łącznie ponad 217 tys. mil morskich, ustępując pod tym względem tylko ORP Piorunowi. Szczególnie bohaterski, ale i tragiczny był udział w konwoju arktycznym PQ-16 w maju 1942 roku. Trasa prowadziła z Islandii do ZSRR. Na skutek nieustających ataków lotnictwa niemieckiego zginęło 25 marynarzy (w tym trzech zmarło już w Rosji), a 46 zostało rannych. Były to poważne straty, jak na załogę liczącą 145 osób. Kadłub okrętu został przestrzelony ponad 500 razy, licznym uszkodzeniom uległa maszynownia i artyleria.  

Największym sukcesem bojowym jednostki był udział w zatopieniu niemieckiego okrętu podwodnego U-407 na Morzu Śródziemnym, we wrześniu 1944 r. Nieprzyjaciel został wykryty przez obserwatorów z Garlanda, dzięki spalinom ulatniającym się z tzw. chrap (urządzenie umożliwiające okrętowi podwodnemu poruszanie się na silnikach diesla, pozostając na głębokości peryskopowej). Do polowania przyłączyły się cztery brytyjskie niszczyciele. Po liczny trafieniach U-boot został ostatecznie posłany na dno przez bomby głębinowe Garlanda, który przy okazji zahaczył o tonącą niemiecką jednostkę uszkadzając własną burtę na długości 10 metrów, nad linią wodną. Dnia 24 września 1946 roku. niszczyciel został zwrócony Royal Navy, a następnie sprzedany Holandii, gdzie służył aż do lat 60.

 Eksponat można zobaczyć na wystawie Biel, Czerwień, Braterstwo od 16 października 2018 do 31 stycznia 2019.

WIĘCEJ O WYSTAWIE

Oprac. Michał Biłejszys 

Bibliografia:  

1. Donatorzy Muzeum Narodowego w Kielcach. Katalog wystawy, pod red. J. Mielcarskiej- Kaczmarczyk, Kielce 2008, s. 124–125.
2. Pawłowicz B., Krew na oceanie, Warszawa 1991.
3. Piaskowski S.M., Okręty Rzeczypospolitej Polskiej 1920–1946, Warszawa 1996.