Akt. Dwie przyjaciółki

Akt.Dwie przyjaciółki 

Les Deux Amies, nus allongés

Tsuguharu Foujita (1886-1968), Paryż, 1930

akwaforta i akwatinta w kolorze, papier chiński naklejony na papier japoński,

42,8 x 58,4 cm

syg. p.d. Foujita, l.d. 27/100

MNKi/GR/2213

Dar Ludwika Wiktora Kielbassa z Sudołu

Unikatowa grafika, zakupiona w latach 30. XX wieku w Paryżu przez kolekcjonera Ludwika Wiktora Kielbassa z Sudołu, w 1956 roku została przekazana do zbiorów muzeum kieleckiego i do dziś stanowi jedną z najcenniejszych prac zgromadzonych w Dziale Rycin.

Jest to dzieło japońskiego malarza i grafika - Tsuguharu Foujity, działającego z dużym powodzeniem w Paryżu w latach 20. XX wieku.

Foujita urodził się w 1886 roku w Tokio. Jako syn lekarza i generała Cesarskiej Armii był wychowywany w rodzinie otwartej na kulturę Zachodu. Od dzieciństwa pragnął zostać artystą. Podjął studia w Tokijskiej Szkole Sztuk Pięknych i jak sam powiedział: wróżono mu, że będzie najlepszym malarzem w Japonii, on sam jednak marzył, by zostać najlepszym malarzem w Paryżu. W 1913 roku, w wieku 27 lat, przyjechał do stolicy Francji z zamiarem realizacji swoich planów. Zatrzymał się w ulubionej dzielnicy Bohemy – Montparnasse, gdzie nawiązał znajomość m.in. z Amadeo Modiglianim, Chaimem Soutinem, Fernandem Légerem, Juanem Grisem, Pablo Picassem czy Henri Matissem. Swym oryginalnym strojem (potrafił wyjść z mieszkania w abażurze na głowie, zamiast kapelusza) oraz sposobem bycia wyróżniał się z grona młodych artystów. Odnosił również wiele sukcesów finansowych, które pozwoliły mu prowadzić wygodne życie. Foujita był nie tylko pierwszym japońskim malarzem, który zyskał międzynarodową sławę, jego prace były przez współczesnych niejednokrotnie wyżej oceniane od dzieł Picassa czy Matissa.

Uznanie przyniosły mu przedstawienia kotów oraz kobiece akty. Ten rodzaj malarstwa zauważalnie nieobecny w sztuce japońskiej, zainteresował artystę podczas wizyt w paryskich muzeach. Inspiracją stały się dla niego Odaliski na obrazach Ingresa, Tycjana, Velazqueza i Olympia Maneta. Łącząc kunszt florenckich i sieneńskich mistrzów renesansu z wysoko przez niego cenioną, za wdzięk i pomysłową kompozycję, japońską sztuką nishiki-e (drzeworytu japońskiego), Foujita wykształcił swój niepowtarzalny modernistyczny styl, kombinację paryskiej i japońskiej estetyki. Odbiorców jego sztuki fascynował finezyjny kontur oraz mleczno-biały koloryt skóry modelek. Efekt ten, co ciekawe, malarz osiągał za pomocą zachodnich technik, zastępując tusz farbami olejnymi. Wśród licznego grona anonimowych elegantek, których spontaniczność i nieskrępowana swoboda działały na artystę jak magnes, do ulubionych muz należała trzecia żona Tsuguharu - Youki (Lucie Badoul), oraz słynna Kiki de Montparnasse – ekscentryczna kochanka Mana Raya.

Scena ukazująca dwie, nagie modelki, leżące obok w przeciwstawnym układzie, została pierwotnie uwieczniona w 1927 roku na płótnie (obraz obecnie w prywatnej kolekcji, jest publikowany [w:]  Sylvie Buisson, Léonard-Tsuguharu Foujita, Catalogue géneral de l’Oeuvre, Vol. 2, Paris 2001, str. 238, nr kat. 27.69). Wzorowaną na nim grafikę w technice kwasorytu, artysta wykonał w 1930 roku. Powtórzył tu wysmakowaną kompozycję, subtelne tony barwne i przejścia walorowe, niezwykłą lekkość ciał. Trudno dziś zidentyfikować bohaterki, chociaż malarka Maja Berezowska podobno oglądając grafikę w czasie pobytu u Ludwika Kielbassa w Sudole, rozpoznała w zalotnie spoglądającej brunetce - Kiki de Montparnasse. W tytule, artysta jak to miewał w zwyczaju, nazwał je po prostu przyjaciółkami.

Warto dodać, że pod koniec lat 20. Foujita podjął współpracę z wydawnictwami, które w niewielkich nakładach publikowały jego grafiki, rozpowszechniając twórczość artysty także za oceanem. Właśnie w 1930 roku nowojorski Covici Friedel opublikował słynną Księgę kotów z 20 planszami, a paryskie wydawnictwo Editions Artstiques Apollo – serię aktów zatytułowaną Femmes. W 1931 roku Tsuguharu Foujita opuścił Francję i udał się do Ameryki Południowej, a stamtąd do Japonii. Powrócił do Paryża w 1950 roku, przyjął francuskie obywatelstwo i zmienił imię na Léonard, na cześć wielkiego Leonardo da Vinci. Artysta zmarł w Szwajcarii w 1968 roku.

oprac. Małgorzata Osobińska

Literatura:

1. Buisson S., Léonard-Tsuguharu Foujita, Catalogue géneral de l’Oeuvre, Vol. 2, Paris 2001
2. Kolekcja Ludwika Wiktora Kielbassa w Muzeum Świętokrzyskim [katalog wystawy], Kielce 1973
3. Przypkowski T., Wspomnienie o Ludwiku Wiktorze Kielbassie i jego zbiorach w Sudole pod Jędrzejowem, „Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego”, t. I, Kraków 1963, s. 189-223
4. https://www.fondation-foujita.org
5. http://foujita.org/